Tkanki - przygotowanie do sprawdzianu

Tkanka glejowa, specjalna tkanka zwierzęca powstała z mezodermy (listki zarodkowe), zbudowana z nienerwowych komórek gwiaździstych, otaczających akson wewnątrz ośrodkowego układu nerwowego.

Jej funkcją jest przede wszystkim ochrona tkanki nerwowej i zaopatrywanie jej w substancje odżywcze (np. glukozę). Nowotworami wywodzącymi się z tkanki glejowej są glejaki.W zależności od wielkości komórek glejowych, ich pochodzenia i charakteru wypustek nerwowych rozróżniamy następujące rodzaje tkanki glejowej:1) glej wielokomórkowy - zbudowany z astrocytów - dużych komórek gwieździstych - które pełnią funkcje podporowe i pośredniczą w odżywianiu komórek i włókien nerwowych,2) glej drobnokomórkowy, którego komórki mają zdolność poruszania się i fagocytozy, co pozwala na pełnienie funkcji regeneracyjnej,3) glej skąpokomórkowy - pełni rolę odżywczą w stosunku do komórek nerwowych (neuron), buduje osłonkę mielinową włókien nerwowych,4) glej nabłonkowy - zbudowany jest z komórek wyścielających korę mózgową od wewnątrz.

Tkanka limfatyczna, rodzaj tkanki krwiotwórczej, w tkance tej przebiegają procesy proliferacji i różnicowania się limfocytów i monocytów.Tkanka nerwowa, tkanka zwierzęca powstała z ektodermy (listki zarodkowe), jej zadaniem jest przyjmowanie bodźców nerwowych, a następnie przewodzenie ich w postaci impulsów.Jej podstawową jednostką strukturalną jest neuron- zbudowany z ciała komórki(perikarionu), oraz dwóch rodzajów wypustek nerwowych za pomocą których komórki nerwowe kontaktują się ze sobą: licznych dendrytów - przyjmujących impulsy - i jednego neurytu (aksonu) - przekazującego impulsy do następnego neuronu lub narządu końcowego (zakończenia nerwowe).Wypustki komórek nerwowych mogą tworzyć włókna nerwowe, osłonięte często dwiema osłonkami: wewnętrzną - mielinową i zewnętrzną - osłonką Schwanna. Osłonki te stanowią izolację elektryczną włókna nerwowego, połączenia między wypustkami komórek nerwowych noszą nazwę synaps.

Tkanka kostna, rodzaj tkanki łącznej podporowej, tworzącej główną część układu kostnego u kręgowców, odznaczającej się impregnacją istoty międzykomórkowej solami, fosforanami i węglanami wapnia oraz magnezu, tworzącymi krystaliczne struktury (hydroksylapatyty) nadające tej tkance dużą twardość.Na tkankę tą składa się istota międzykomórkowa tworząca blaszki kostne oraz trzy rodzaje komórek kostnych: osteocyty, osteoblasty i osteoklasty.Tkankę kostną dzieli się na tkankę kostną zbitą (znajdującą się w części zewnętrznej kości) oraz tkankę kostną gąbczastą (znajdującą się wewnątrz).Tkankę kostną zbitą charakteryzuje bardzo zwarty układ blaszek, tworzący jednostkę strukturalną kości zbitej: osteon (system Haversa), na który składa się kanał z naczyniem krwionośnym w środku i blaszki kostne - cienkościenne rury nałożone jedna nad drugą. Komórki kostne leżą zarówno wewnątrz blaszek jak i poza nimi - w specjalnych jamkach kostnych.

Tkanka kostna gąbczasta z budowana jest natomiast z beleczek kostnych, na które składają się blaszki kostne. Beleczki te łączą się ze sobą tworząc jamki szpikowe, w której znajduje się tkanka siateczkowa. Układ przestrzenny beleczek kostnych zapewnia kościom maksymalną sztywność i odporność na działanie sił odkształcających.

Tkanka tłuszczowa, tkanka zwierzęca, rodzaj tkanki łącznej właściwej, zbudowana głównie z dużych komórek tłuszczowych (adipocytów), których wnętrze wypełnione jest kroplą tłuszczu, a jądro zepchnięte na obwód.Tkanka tłuszczowa znajduje się głównie w warstwie podskórnej (wzmacnia i nadaje skórze elstyczność) oraz otacza niektóre narządy wewnętrzne. Komórki tłuszczowe uwalniają tłuszcz, jako materiał energetyczny dla procesów oddychania komórkowego, w miarę zapotrzebowania organizmu (jest również materiałem zapasowym).Poza magazynowaniem tłuszczów tkanka tłuszczowa pełni również rolę warstwy termoizolacyjnej dla organizmu oraz ochronnej dla niektórych narządów (np. nerek).U ssaków zapadających w sen zimowy występuje rodzaj specyficznej tkanki tłuszczowej. Zawiera ona więcej węglowodanów i tłuszczów złożonych, gromadzi tłuszcz w komórkach w formie oddzielnych kropli. Tkanka ta nazywana jest tłuszczem brunatnym lub, z uwagi na specyficzną zrazikowatą budowę, gruczołami snu zimowego, gdyż podczas snu zimowego stanowi ona jedyny materiał energetyczny, niezbędny do utrzymania procesów metabolicznych.Tkanka okrywająca, tkanka roślinna zbudowana z grubościennych komórek, których zadaniem jest ochrona głębiej położonych komórek przed wysychaniem i uszkodzeniami mechanicznym, komórki tkanki okrywającej pośredniczą też w transpiracji i wymianie gazowej.Rozróżniamy: epidermę (skórkę), pokrywającą liście, zawierającą wyspecjalizowane komórki szparkowe tworzące szparki, które dzięki swojej rozwieralności regulują wymianę gazową i wodną pomiędzy liściem, a środowiskiem zewnętrznym i warstwę korkową, pokrywającą starsze pędy i korzenie, zbudowaną z martwych komórek, o ścianach przesyconych odporną na działanie wody suberyną.Tkanka nabłonkowa, nabłonek, tkanka zwierzęca, najbardziej pierwotna tkanka organizmu, stanowi pokrycie ciała, wyściela narządy wewnętrzne i ściany jamy ciała. Zbudowana jest ze ściśle przylegających komórek, pozbawiona przestworów i substancji międzykomórkowej.Wyróżniamy:1) Nabłonek jednowarstwowy - występujący u bezkręgowców i strunowców oraz nabłonek wielowarstwowy charakteryzujący wyłącznie zwierzęta strunowe.2) Ze względu na kształt, tkanka nabłonkowa dzieli się na:a) nabłonek płaski (pokrywa powierzchnię skóry i wyściela początkowy i końcowy odcinek układu pokarmowego),b) nabłonek sześcienny (wyściela drogi moczowe, układ moczowy),c) nabłonek cylindryczny (wyściela żołądek i jelita, a także drogi oddechowe, układ oddechowy),3) Ze względu na pełnione funkcje wyróżniamy:a) nabłonek powierzchniowy (pokrywający powierzchnię ciała i wyścielający jamy ciała),b) nabłonek gruczołowy (przystosowany do wytwarzania i wydzielania różnych substancji, gruczoły),c) nabłonek zmysłowy (uczestniczący w budowie narządów zmysłowych: węchu, słuchu, wzroku, smaku),d) nabłonek rozrodczy (stanowiący część składową gonad, układ rozrodczy).Tkanka mięśniowa, tkanka zwierzęca zbudowana z wydłużonych cylindrycznych lub wrzecionowatych komórek mięśniowych, zawierających kurczliwe włókienka mięśniowe zwane miofibryllami. Miofibrylle zbudowane są z dwóch rodzajów białek - aktyny i miozyny, dzięki którym tkanka mięśniowa może kurczyć się i rozkurczać, umożliwiając wszelkie ruchy zwierząt.Ze względu na budowę wyróżnia się:1) tkankę mięśniową gładką - zbudowaną ze ściśle ułożonych, jednojądrowych komórek kształtu wrzecionowatego, występującą w narządach układu pokarmowego, oddechowego, moczowego, rozrodczego (macica, pochwa, jajowody) oraz w niektórych innych organach wewnętrznych (np.: mięśniach poruszających gałką oczną, naczyniach krwionośnych)2) tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną - zbudowana z włókien wielojądrowych, wykazujących charakterystyczne prążkowania widoczne pod mikroskopem, zbudowane są z niej mięśnie szkieletowe,3) tkankę sercową - zbudowaną z wielojądrowych włókien prążkowanych, tworzących rozgałęzienia łączące się z sąsiednimi włóknami (mięsień sercowy, serce).

Tkanka chrzęstna, rodzaj tkanki łącznej podporowej cechujący się obecnością komórek (chondrocytów) ułożonych w zespoły po dwie lub trzy komórki otoczone torebką włókien kolagenowych (chondron) rozmieszczone w istocie międzykomórkowej, której głównym składnikiem jest chondryna.U dorosłych osobników tkanka chrzęstna występuje w 3 postaciach:1) chrząstka szklista - jej substancja międzykomórkowa składa się w bardzo dużej części z włókien kolagenowych i nierozpuszczalnych w wodzie białek, tworzy ona m.in. chrząstki żebrowe, nosa, chrząstki pokrywające powierzchnie stawowe, pojawia się ona najwcześniej w rozwoju zarodkowym osobnika i w odpowiednich warunkach przekształca się w pozostałe 2 typy chrząstek,2) chrząstka sprężysta - zawiera w przeważającej ilości włókna sprężyste, nie ulega ona kostnieniu, występuje w małżowinie usznej, trąbce słuchowej i niektórych chrząstkach krtani,3) chrząstka włóknista - w jej budowie przeważają włókna kolagenowe, występuje w chrząstkach międzykręgowych, w spojeniu łonowym i niektórych więzadłach.Tkanka łączna, tkanka zwierzęca, której cechą jest obecność obfitej substancji międzykomórkowej i stosunkowo rzadko rozsianych w niej elementów komórkowych, jej zadaniem jest przede wszystkim łączenie i powiązanie innych tkanek, utrzymywanie kontaktu między nimi i transport wewnątrz organizmu.Wyróżnia się kilka rodzajów tkanki łącznej:1) tkanka łączna właściwa - dzieląca się na:a) tkankę wiotką znajdującą się np. w skórze właściwej,b) tkankę zbitą, budującą przede wszystkim więzadła i ścięgna,c) tkankę siateczkowąd) tkankę tłuszczowę - zbudowaną z komórek o kulistym kształcie, gromadzących tłuszcze.2) tkanka łączna chrzęstna(szklista, włóknista, sprężysta) - tworząca elementy szkieletowe, zbudowana z komórek zwanych chondrocytami.3) tkanka łączna kostna(zbita, gąbczasta) - tworząca szkielet u większości kręgowców, charakteryzująca się dużą twardością i odpornością, zbudowana z komórek zwanych osteocytami.4) tkanka zarodkowa (mezenchymatyczna, galaretowata).5) tkanka krwiotwórcza (mieloidalna, limfatyczna).6) krew i chłonka.Tkanka wzmacniająca, tkanka roślinna, której zasadniczą funkcją jest ochrona rośliny przed rozerwaniem lub złamaniem.Wśród tkanek wzmacniających rozróżniamy:1) kolenchymę (zwarcicę) - zbudowaną z żywych komórek o nierównomiernie zgrubiałych ścianach komórkowych, występującą w intensywnie rosnących częściach roślin,2) sklerenchymę (twardzicę) -zbudowaną z martwych komórek o równomiernie zgrubiałych ścianach komórkowych, występującą w już wyrośniętych organach rośliny.Tkanka krwiotwórcza - rodzaj tkanki łącznej, zespoły komórek biorących udział w tworzeniu elementów morfotycznych krwi, część z nich tworzy samodzielne narządy (układ krwiotwórczy), reszta natomiast ma charakter mniej zorganizowany.Gąbczasty zrąb tkanki krwiotwórczej budują komórki siateczki oraz włókna siateczkowe przez nie wytwarzane. W oczkach siateczki leżą komórki tłuszczowe oraz komórki krwi w różnych stadiach podziału i różnicowania. Komórkami macierzystymi dla wszystkich typów krwinek są hemocytoblasty, różnicujące się z komórek tkanki mezenchymatycznej, hemocytoblasty przekształcają się w białe i czerwone ciałka krwi oraz w megakariocyty, z których powstają trombocyty.U ssaków można wyróżnić tkankę krwiotwórczą mieloidalną i limfatyczną, natomiast u kręgowców wyższych podział taki jest całkowicie zatarty, gdyż hematopoeza może zachodzić we wszystkich narządach krwiotwórczych.

Tkanka łączna właściwa, rodzaj tkanki łącznej, której cechą jest obecność w substancji międzykomórkowej włókien kolagenowych (klejorodnych), sprężystych i srebrochłonnych, a także włókien siateczkowych, które leżą zanurzone w substancji podstawowej.W tkance tej występują różnego rodzaju komórki: fibroblasty, komórki plazmatyczne, makrofagi, agranulocyty, granulocyty kwasochłonne, melanocyty, komórki tuczne, barwnikowe, tłuszczowe i niezróżnicowane komórki mezenchymy.W oparciu o różnice strukturalne i czynnościowe, a przede wszystkim w zależności od rodzaju włókien występujących w tkance łącznej właściwej, możemy podzielić ją na tkankę wiotką, zbitą, siateczkową i tłuszczową.Tkanki zwierzęce, zespół komórek wywodzących się z jednego listka zarodkowego, mających jednolity charakter i spełniających w organizmie specyficzne funkcje.Wśród tkanek zwierzęcych wyróżniamy:1) tkankę nabłonkową (pokrywową, zmysłową, gruczołową i rozrodczą),2) tkankę nerwową,3) tkankę mięśniową (gładką, prążkowaną i sercową),4) tkankę łączną (stałą: tkanka zarodkowa, tkanka łączna właściwa, tkanka kostna, tkanka chrzęstna, tkanka krwiotwórcza i płynną: krew i chłonka)5) tkankę glejową.Krew, płyn ustrojowy, czyli rodzaj tkanki łącznej, której istota międzykomórkowa jest płynna. Objętość krwi wynosi 5-6 l, co stanowi średnio 7,5% masy ciała. Składa się z osocza (plasma sanguinis) i składników komórkowych. Składniki komórkowe to krwinki: czerwone (erytrocyty) i białe (leukocyty) oraz płytkowe (trombocyty).Krwinki czerwone (erytrocyty) to elementy bezjądrzaste zawierające we wnętrzu barwnik krwi - hemoglobinę. Mają postać krążków dwuwklęsłych o średnicy 6-8 mm. Jeden litr krwi zawiera 4,0-4,51012 (4-4,5 mln/mm3) erytrocytów u kobiety i 4,5-51012 (4,5-5 mln/mm3) u mężczyzny.Krwinek białych w 1 litrze krwi jest 6,0-8,0109 (6000-8000/mm3). Krwinki białe (o średnicy 12-16 mm) są komórkami z jądrami i ze względu na zawartość ziarnistości w cytoplazmie lub ich brak dzieli się je na granulocyty i agranulocyty.Granulocyty różnią się powinowactwem ziarnistości od barwników, dlatego wyróżniamy granulocyty obojętnochłonne (neutrofile, mikrofagi) (50-66%), kwasochłonne (eozynofile) (2-4%), zasadochłonne (bazofile) (0,5%).Agranulocyty to limfocyty (30-35%) i monocyty (4-8%) o średnicy 8 mm. Wszystkie krwinki, z wyjątkiem limfocytów (układ immunologiczny), wytwarzane są przez czerwony szpik kostny (układ krwiotwórczy).Płytek krwi (trombocyty) w 1 litrze jest ok. 200-300109 (200-300 tys./mm3). Płytki krwi w swoim wnętrzu zawierają enzymy potrzebne do krzepnięcia krwi (układ krzepnięcia) - trombokinazę oraz serotoninę. Są one fragmentami macierzystych komórek szpiku kostnego - megakariocytów.Osocze jest płynem zawierającym wodę (91-92%), białka (7%) i niskoprocentowe związki, jak: elektrolity, glukoza, reszta azotowa (0,9%) itp.Pod wpływem jonów wapnia i trombokinazy z protrombiny powstaje trombina, która zamienia fibrynogen (osocza) na wytrącającą się fibrynę i w ten sposób dochodzi do krzepnięcia krwi. Osocze bez włóknika (fibryny) nosi nazwę surowicy krwi. Białka osocza to albuminy (wiążące wodę) i globuliny, których frakcje np. są immunoglobulinami.Funkcje krwi:1) rozprowadzanie tlenu i odprowadzanie dwutlenku węgla do płuc,2) rozprowadzanie substancji odżywczych wchłoniętych z przewodu pokarmowego, hormonów,3) odprowadzanie substancji zmetabolozowanych do nerek i gruczołów potowych,4) bierze udział w reakcjach odpornościowych (układ immunologiczny).