Kolumbia

„DZIŚ ELDORADO PACHNIE KAWĄ”

KOLUMBIA, Colombia, Republika Kolumbii, Repblica de Colombia
Państwo w północno-zachodniej części Ameryki Południowej, nad Oceanem Spokojnym i Morzem Karaibskim (Ocean Atlantycki). Jedyny kraj Ameryki Południowej mający dostęp do obu oceanów.

INFORMACJE OGÓLNE
Stolicą jest Bogota (Santaf de Bogot). Powierzchnia całkowita to 1 141 748 km2, 25 miejsce na świecie i wód śródlądowych 8,8%.Kolumbie zamieszkuje 36,2 mln ludzi (dane z 1997). Główne miasta to m.in. Bogota z 4 923 000 mln mieszkańców; Cali 1 624 000 mln mieszkańców; Barranquilla z 1 019 000 mln mieszkańców. Językiem urzędowym jest hiszpański. Jednostką monetarną Kolumbii jest 1 peso kolumbijskie (col $) = 100 centavos. Święto narodowe obchodzi się 20 lipca (rocznica proklamowania niepodległości 1810).Kolumbia jest podzielona administracyjnie na 32 departamenty i dystrykt stołeczny. Graniczy z Wenezuelą, Brazylią, Peru, Ekwadorem i Panamą. Do Kolumbii należą także wyspy San Andrs, Providencia, Serrana i Roncador na Morzu Karaibskim oraz Gorgona, Gorgonilla i Malpelo nad Oceanem Spokojnym. Położenie: 12o30’ N – 4o13’ S 68oW -79oW.

INFORMACJE POLITYCZNE
Głową państwa jest Andrs Pastrana Rango, a szefem rządu Andrs Pastrana Rango. Jest wielopartyjną republiką z dwuizbowym parlamentem
Izbą wyższą parlamentu jest Senat, czyli Senado. Niższa izbę parlamentu stanowi Izba Reprezentantów (Camara de Representantes). Partie w Kolumbii to Partia Liberalna (PL) — 98, Partia Społeczno–Konserwatywna (PSC) — 52, inne i niezależni — 11.

KOLUMBIA - WARUNKI NATURALNE
Środkową i zachodnią część kraju zajmują Andy Kolumbijskie obejmujące Kordylierę Wschodnią (Cordillera Oriental) z najwyższym szczytem Alto Ritacuva o wysokości 5493 m, Kordylierę Środkową (Cordillera Central) z licznymi czynnymi wulkanami, najwyższy Hula o wysokości 5750 m, najaktywniejszy Purac, który mierzy 4800 m, Kordylierę Zachodnią (Cordillera Occidental) oraz góry Serrania del Baudó (Cordillera del Chocó) z najwyższym szczytem Alto del Buey mierzącym 1810 m, rozdzielone dolinami rzecznymi: Magdalena, Cauca i Atrato. Na zachodnim wybrzeżu rozciąga się wąski pas nizin zajmujących podgórskie (na pd.) i śródgórskie (na pn.) zapadlisko tektoniczne Atrato–San Juan. Nad Morzem Karaibskim rozpościera się rozległa zabagniona nizina w dolnym biegu Magdaleny, Cinaga de Ayapel i inne oraz izolowany masyw górski (zrąb tektoniczny) Sierra Nevada de Santa Marta z najwyższym szczytem kraju — Cristóbal Colóno wysokości 5775 m. Na północy znajduje się półwysep Guajira, częściowo należący do Wenezueli. Wschodnią i południowo-wschodnią Kolumbię zajmują obszerne równiny Niziny Orinoko (Llanos del Orinoco) i Niziny Amazonki. Kolumbia leży w strefie klimatów równikowych. Kolumbijską Amazonię i wybrzeże Oceanu Spokojnego cechuje klimat równikowy wybitnie wilgotny. Nizinę Orinoko, Andy i wybrzeże Morza Karaibskiego obejmuje klimat podrównikowy wilgotny (lokalnie jednak suchy). W Andach zaznacza się piętrowość klimatyczno – roślinną. Roczne sumy opadów wybitnie zróżnicowane, od 150–200 mm na półwyspie Guajira, 1000–1500 mm na Nizinie Orinoko i 2000–3000 mm na Nizinie Amazonki do 7000–10 000 mm na wybrzeżu Oceanu Spokojnego. Kolumbia ma gęstą sieć rzeczną, główna rzeka Magdalena (z dopływem Cauca) uchodzi do Morza Karaibskiego podobnie jak obfitująca w wodę Atrato. Do zlewiska Oceanu Atlantyckiego należą także kolumbijskie dopływy Orinoko (Guaviare, Meta i inne) i Amazonki (Caquet, Putumayo i inne) odwadniające wschodnią i południowo-wschodnią część kraju. Do Oceanu Spokojnego uchodzą krótkie, lecz liczne i zasobne w wodę rzeki spływające z Kordyliery Zachodnich Andów Kolumbijskich — San Juan, Pata i inne. Około 44% powierzchni kraju pokrywają lasy. Na Nizinie Amazonki, a także na wybrzeżu Oceanu Spokojnego, występują wilgotne lasy równikowe. W Andach do wysokości około 2500–2800 m.n.pm wilgotne lasy górskie, na wybrzeżu Morza Karaibskiego, a lokalnie w kotlinach śródgórskich, suche lasy i zarośla z dużym udziałem sukulentów. Nizinę Orinoko zajmują wysokotrawiaste sawanny (llanos) z lasami galeriowymi w dolinach rzek. W Andach powyżej górnej granicy lasu występuje roślinność alpejska tworząca charakterystyczne dla północnej części Andów piętro pramo.

GEOGRAFIA

Kolumbia graniczy z następującymi pięcioma państwami:
• Panama 225 km
• Wenezuela 2 050 km
• Brazylia 1 643 km
• Peru 1 496 km
• Ekwador 590 km
Łączna długość granicy 6 004 km. Długość wybrzeża: 3 208 km (Morze Karaibskie 1 760 km, Pacyfik 1 448 km)
Do Kolumbii należą wyspy:
• na Morzu Karaibskim
o San Andrus
o Providencia
o Serrana
o Roncador
• na Oceanie Spokojnym
o Gorgona
o Gorgonilla
o Malpelo



Najniższy punkt: Pacyfik 0 m
Najwyższy punkt: Pico Cristobal Colon 5 775 m (tą samą wysokość ma pobliski Pico Simon Bolivar). Rzeki Kolumbii: Magdalena (1350 km) z dopływem Cauco (906 km) oraz lewe dopływy Orinoko - Meta (993 km) i Guaviare (1300 km). Klimat: tropikalny wzdłuż wybrzeży i wschodnich równin, chłodniejszy w górach.

KOLUMBIA. LUDNOŚĆ
W Kolumbii około 60% mieszkańców stanowią Metysi, 20% — biali, 14% — Mulaci, 4% — Murzyni, 1,6% — Indianie. 95% Ludności jest wyznania rzymskokatolickiego, 1% — protestanckiego (dane z 1990). Przyrost naturalny 21,3‰ (1985–90). Ludność Kolumbii jest rozmieszczona bardzo nierównomiernie. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 30 mieszkańców na 1 km2, największa u ujścia rz. Magdalena i w departamentach położonych w Kordylierach (na 31% powierzchni mieszka 77% ludności), najmniejsza — na wschodzie kraju. Ludność miejska stanowi 68% mieszkańców (dane z 1988). Główne miasta to m.in. Bogota, Medelln, Cali, Barranquilla, Bucuramanga, Cartagena. Około 25% ludności zawodowo czynnej jest zatrudnione w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie. Około 13% ludności stanowią analfabeci.

KOLUMBIA - GOSPODARKA
Kolumbia jest krajem rolniczym z rozwijającym się przemysłem. Wartość krajowego produktu brutto na 1 mieszkańca — 1670 USD (dane z 1994). PKB w Kolumbii sięga 58 935 mln dol. USA (dane z 1994).W latach 80. XX wieku podstawową barierą rozwoju gospodarczego stała się tzw. gospodarka równoległa (nielegalna), związana z narkotykami i obrotem zyskami z narkotyków. Zadłużenie zagraniczne wynosi 18,1 mld dol. USA (1991).

KOLUMBIA – PRZEMYSŁ
Głównym bogactwem mineralnym kraju jest ropa naftowa (22,2 mln t — dane z 1990) wydobywana w dolinie rzeki Magdalena i przy granicy z Wenezuelą — od 1986 Kolumbia jest eksporterem ropy naftowej i jej przetworów. Wydobywa się węgiel kamienny (19,0 mln t — 1990), gaz ziemny, magnezyt, rudy żelaza, cynku, miedzi, rtęci i uranu, sól kamienną, złoto (28,0 t — 1 miejsce w Ameryce Łacińskiej, 1,4% produkcji światowej — 1990), srebro, platynę i szmaragdy (ok. 95% wydobycia świat.). Produkcja energii elektr. 36,0 TW • h (1990). Główne gałęzie przemysłu przetwórczego: przemysł rafineryjny, hutnictwo żelaza i metali nieżeliwnych, przemysł elektrotechniczny, maszynowy, spożywczy, chemiczny, włókienniczy (głównie bawełniany), skórzano-obuwniczy, ceramiczny, rzemiosło. Przemysł rozwija się przy znacznym udziale państwa i inwestorów zagranicznych.

KOLUMBIA - ROLNICTWO
W rolnictwie występuje nierównomierny podział własności ziemi — 4% właścicieli dysponuje 68% powierzchni użytków rolnych, a ponad 50% ludności wiejskiej nie posiada ziemi (próba reformy rolnej w latach 80.). Obszary uprawne zajmują około 4,7% powierzchni kraju, skoncentrowane głównie na zachodzie i północy. Uprawy o znaczeniu eksportowym: kawa (zbiory 1050 tys. t, 2 miejsce w świecie po Brazylii — 1992), banany, bawełna, trzcina cukrowa (28,9 mln t, 1992), kakaowiec, tytoń, kwiaty (tropikalne storczykowate, głównie orchidee), krzew kokainowy, konopie indyjskie. Pozostałe uprawy: ziemniaki, ryż, maniok, kukurydza, olejowiec (2,3% światowej produkcji oleju palmowego, 1990), pszenica, jęczmień. Hodowla bydła (24,8 mln szt. — 1992), owiec, trzody chlewnej, kóz. Rybołówstwo słabo rozwinięte. Eksploatacja lasów (drewno, kauczuk).
Kolumbia, plantacje kawy


KOLUMBIA – GÓRNICTWO
Kolumbia może się poszczycić bogatymi zasobami surowców mineralnych. Ich źródłem są przede wszystkim Andy. Wydobywa się tu złoto, srebro, platynę oraz połowę produkowanych na świecie szmaragdów. Kopalnie kolumbijskie dostarczają 12,5 mln ton węgla rocznie. Eksploatuje się również złoża miedzi, rtęci, ołowiu oraz manganu. Cennym surowcem jest też ropa naftowa (19 mln ton rocznie).


KOLUMBIA - TURYSTYKA
W 1991 Kolumbię odwiedziło 875 tysięcy turystów (wpływy z turystyki — 410 mln dol. USA).

KOLUMBIA - TRANSPORT I ŁĄCZNOŚĆ
Sieć komunikacyjna słabo rozwinięta: linie kol. (5,5 tys. km) i drogi kołowe (106 tys. km, w tym Droga Panamerykańska) są usytuowane głównie w środkowej i zachodniej części kraju. Na wschodzie prawie wyłącznie transport rzeczny. Nośność morska floty handlowej 313 tys. BRT (466 tys. DWT) w 1991. Główne porty morskie: Buenaventura (największy) i Tumaco — nad Oceanem Spokojnym; Barranquilla, Cartagena i Santa Marta — nad Morzem Karaibskim. Rozwinięty transport lotniczy — porty międzynarodowy: El Dorado (dla Bogoty), Jose Maria Córdoba (dla Medelln), Barranquilla, Cartagena.

KOLUMBIA - HANDEL ZAGRANICZNY
Kolumbia eksportuje kawę (18,4% wartości wywozu), ropę i produkty naftowe, węgiel kamienny, tekstylia, banany, kwiaty, wyroby chemiczne, książki, szmaragdy, bawełnę oraz trudne do oszacowania ilości kokainy i marihuany. Handel głównie z USA (ok. 43% obrotów, 1989), Niemcami, Holandią, Japonią, Panamą, Brazylią, Wenezuelą.

KOLUMBIA - USTRÓJ POLITYCZNY
Jest republiką. Konstytucja z 1991. Głową państwa i szefem rządu jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na kadencję 4-letnią. Ma szerokie uprawnienia w sferze władzy wykonawczej i ustawodawczej, powołuje rząd i innych funkcjonariuszy państwa (w tym sędziów), jest naczelnym dowódcą sił zbrojnych. Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego Kongresu Narodowego (Izba Reprezentantów i Senat) wybieranego w wyborach powszechnych na 4 lata. Władza wykonawcza należy do prezydenta i odpowiedzialnego przed nim rządu.

KOLUMBIA - SYSTEM PARTYJNY I ZWIĄZKOWY
W Kolumbii istnieje system wielopartyjny. Głównymi partiami politycznymi są: Partia Liberalna (PL), założona w 1815, i Partia Społeczno -Konserwatywna (PSC), założona w 1849 jako Partia Konserwatywna, pod obecną nazwą od 1987 (1990 byli działacze PSC utworzyli 2 partie: Nową Siłę Demokratyczną i Ruch Ocalenia Narodowego), oraz Ruch 19 Kwietnia (M-19), założona w 1990 w wyniku przekształcenia się w partię działającej od 1970 organizacji partyzanckiej.

KOLUMBIA - NAUKA
W Kolumbii działa 8 akademii nauk, z których najważniejsze są: Akademia Kolumbijska w Bogocie (założona w 1871), stowarzyszona z Hiszpanią Akademia Królowej oraz Kolumbijska Akademia Nauk Ścisłych, Fizyczna i Przyrodnicza w Bogocie (założona w 1933). Badania naukowe wspiera Kolumbijski Fundusz Badań Nauk. (utworzony 1968), kierujący pracami 14 instytutów naukowych. W Kolumbii działa 27 uniwersytetów państwowych, największy z nich to Narodowy Uniwersytet Kolumbii w Bogocie (założony w 1867) oraz 19 uniwersytetów prywatnych, najstarszym i największym z nich jest katolicki Uniwersytet Św. Tomasza w Bogocie (założony w 1580, zreorganizowany w 1965).

KOLUMBIA - HISTORIA.
Obszar obecnej Kolumbii w okresie prekolumbijskim zamieszkiwali Indianie: Czibczowie (na zachodzie) i Arawakowie (na wschodzie). W pierwszej połowie XVI wieku został on opanowany przez Hiszpanów i włączony do wicekrólestwa Peru. Od 1717 należał do wicekrólestwa Nowej Granady. Rządy Hiszpanii doprowadziły w 1781 do powstania comuneros. Na przełomie XVIII i XIX wieku, pod wpływem oświecenia europejskiego i rewolucji francuskiej (jej ideały popularyzował A. Nariño), powstały w Nowej Granadzie dążenia niepodległościowe. W 1810 roku wybuchło powstanie antyhiszpańskie i została powołana junta, która uniezależniła się od kolonialnych władz Hiszpanii. W 1811 niepodległość ogłosiła republika Cundinamarca (Bogota) i Cartagena. Ruchy te uśmierzył hiszpański generał P. Morilla, dopiero S. Bolvar wyzwolił w 1819 roku Nową Granadę i włączył ją do Wielkiej Kolumbii, której był prezydentem. W Nowej Granadzie w jego imieniu rządził F. de Paula Santander. Od 1830 roku Kolumbia była odrębną republiką (do 1903 obejmowała też Panamę) pod nadzorem Nowej Granady (do 1861). Spadkiem po Wielkiej Kolumbii były długotrwałe zatargi graniczne z sąsiadami, m.in. z Ekwadorem (1831–40). W kraju trwały walki o władzę między konserwatystami (zwolennikami centralizacji państwa i silnej pozycji Kościoła katolickiego) a liberałami (zwolennikami federalizmu i rozdziału Kościoła od państwa). W okresie przewagi liberałów zostało zniesione niewolnictwo (1852), wprowadzona federalistyczna i antyklerykalna konstytucja (1853), prez. T.C. Mosquera y Arboleda (urząd pełnił 1861–67) próbował utrwalić federacyjną strukturę państwa (1861–86 Stany Zjednoczone Kolumbii) i skrajnie antyklerykalne rządy (konstytucja 1863). Konserwatysta R. Nñez (prezydent 1880–94) przywrócił Kościołowi większość przywilejów. Kulminacją walki konserwatystów z liberałami była 3-letnia wojna domowa (1899–1902), zwana wojną 1000 dni, z której zwycięsko wyszli konserwatyści, wówczas już zwolennicy modernizacji kraju. W 1903 od Kolumbii oderwała się Panama i utworzyła niezależne państwo. Secesja ta, dokonana przy poparciu USA, zainteresowanych budową Kanału Panamskiego, stała się źródłem konfliktu między Kolumbią i USA. Zakończył go układ (1914), w którym Kolumbia uznała niepodległość Panamy. Lata 1902–30 były okresem względnego spokoju pod rządami konserwatystów. Prezydent R. Reyes realizował do 1909 reformy wzorowane na Meksyku w epoce rządów Porfirio Diaza de la Cruz: sprowadzał ekspertów z Europy i USA, popierał inwestycje zagraniczne, imigrację, budowę kolei, modernizację rolnictwa. Jednocześnie rosły wpływy USA kosztem brytyjskich.
Podczas I wojny światowej Kolumbia zachowała neutralność. Po wojnie nadal była krajem głównie rolniczym (kawa), słabo rozwiniętym (brak kapitału, słaba komunikacja). W latach 20. Kolumbia stała się ważnym światowym producentem platyny. Zapoczątkowano wówczas wydobycie ropy naftowej i przeobrażenia gospodarczo-społeczne, m.in. przy udziale USA. Kolumbia uzyskała pożyczki brytyjskiej, francuskiej i amerykańskiej. Jednocześnie następował rozpad obozu konserwatystów. Przejęcie w 1930 władzy przez liberałów (do 1946) zbiegło się z wielkim światowym kryzysem gospodarczym, który silnie dotknął Kolumbię. Nasiliła się walka chłopów o ziemię, która doprowadziła w 1936 do uchwalenia reformy rolnej (nie zrealizowanej). Z chłopami walczyły bandy zbrojne organizowane przez właścicieli ziemskich. W czasie II wojny światowej Kolimbia 1943 wypowiedziała wojnę państwom osi. Po wojnie do rządów powrócili konserwatyści. W 1948 zabójstwo E. Gaitana, popularnego polityka liberalnego i przywódcy populistycznego, spowodowało zamieszki w Bogocie (bogotazo), które odrodziły nie wygasłą nigdy wojnę domową (violencia). Konserwatyści, mimo wprowadzenia w 1949 stanu wyjątkowego, nie radzili sobie z sytuacją i w 1953 rządy dyktatorskie przejął, w wyniku zamachu stanu, generał G. Rojas Pinilla, próbujący być oświeconym dyktatorem. Sprzyjała mu dobra przejściowo sytuacja finansowa (m.in. dzięki wysokim cenom kawy). Dla opanowania violencii umacniał armię. W obawie przed nadmiernym wzrostem jej wpływów, liberałowie i konserwatyści zjednoczyli się przeciwko Rojasowi, tworząc w 1958 sojusz pod nadzorem Frontu Narodowego, którego rządy trwały 1958–74 i przypadły na pogarszającą się sytuację gospodarczą. Plany rozwoju gospodarczego Kolumbii, opracowane przez Front, związane m.in. z amerykańskim programem Sojusz dla Postępu, obejmowały także projekty reformy rolnej, ale nie były realizowane. Wpływy i siła Frontu stopniowo malały. Chłopi zajmowali ziemię, w miastach dochodziło do strajków, nasiliły się antyrządowe działania partyzantki wiejskiej i miejskiej. Pod koniec lat 60. powstały 2 główne organizacje partyzanckie: FARC (Rewol. Siły Zbrojne Kolumbii) i ELN (Armia Wyzwolenia Narodowego), 1970 — Ruch 19 Kwietnia (M-19). Swe stanowisko zmienił Kościół katolicki, wzywając do przekształceń społecznych i gospodarczych struktury Kolumbii, a księża (np. C. Torres Restrepo) włączali się niekiedy do walk partyzanckich. W 1974 liberałowie zerwali sojusz z konserwatystami i utworzyli własny rząd, ale w 1982 przegrali z nimi w wyborach. Prezydent B. Betancur Cuartas (1982–86) dążył do przywrócenia pokoju wewnętrznego, zawarcia rozejmu z ugrupowaniami partyzanckimi i włączenia ich w życie społeczno - polityczne Kolumbii. Politykę tę kontynuowali (bez większych rezultatów) rządzący od 1986 roku liberałowie. W 1987 6 głównych organizacji partyzanckich powołało kierownictwo koordynacyjne pod nadzorem Dyrektoriatu Partyzanckiego im. S. Bolivara. Kampania przed kolejnymi wyborami prezydenckimi 1990 była jedną z najkrwawszych w historii Kolumbii (zginęły setki działaczy politycznych i społeczny oraz kilka tysięcy zwykłych obywateli). W 1990 roku III Ruch 19 Kwietnia podpisał z rządem porozumienie o zaprzestaniu walki zbrojnej i przekształceniu się w legalną partię polityczną, FARC i ELN w końcu 1990 roku wznowiły gwałtowne działania zbrojne. Partyzantka antyrządowa utrudniała jednocześnie walkę z mafią narkotykową (zwłaszcza 2 największymi kartelami: z Cali i Medelln), z którą miała powiązania (Kolumbia od dawna jest jednym z największych światowych producentów kokainy). W latach 80. i 90. kolejne rządy (zwłaszcza prezydenta C. Gaviria Trujillo 1990–94) nasiliły z pomocą międzynarodową (głównie USA) wojnę z producentami i handlarzami narkotyków, uzyskując pozytywne rezultaty (w końcu 1993 rozbity kartel z Medelln). Neoliberalna polityka prezydenta Gavirii przyniosła też poprawę sytuacji gospodarczej. Pozwoliło to liberałom wygrać wybory prezydenckie w 1994 roku.

KOLUMBIA – MIASTA
Bogota - stolica kraju, centrum przemysłowe, handlowe oraz polityczne- leży na płaskowyżu w paśmie Kordyliery Wschodniej. Medellin ( 2,4 mln), położenie w paśmie Kordyliery środkowej, jest przodującym środkiem przemysłu przetwórczego, przede wszystkim odzieżowego. Miasto znane jest również z produkcji kawy. Cali (800 tys.), trzecie pod względem miasto Kolumbii, to stolica bogatego regionu rolniczego. Barranquilla (400 tys.), to korzystnie położony port przy ujściu rzeki Magdalena, natomiast Cartagena (700 tys.) zdobyła sobie pozycje jednego z głównych portów nad Morzem Karaibskim.