Informacje o organizmach żyjących w różnych klimatach.   plisss to na jutro

 Wpływ czynników klimatycznych i pogody na organizmy żywe   Zoogeografia to wiedza o rozmieszczeniu geograficznym zwierząt oraz o przyczynach i procesach, które to rozmieszczenie ukształtowały. Zależności między klimatem a morfologicznymi i fizjologicznymi cechami organizmów zwierzęcych. wyjaśniają reguły: Allena, Bergmanna, Glogera i Jordana. 1. R e g u ł a A l l e n a : ssaki żyjące w klimacie polarnym mają zmniejszone te części ciała, które są narażone na szybką utratę ciepła. Mają więc mniejsze uszy, krótsze pyski, łapy i ogony w porównaniu z podobnymi ssakami żyjącymi w klimacie umiarkowanym. Właściwości te można dostrzec przez porównanie np. lisa polarnego z europejskim lisem rudym, renifera z jeleniem, zająca bielaka i zająca szaraka. Reguła została sformułowana w 1877 przez zoologa amer. J.A. Allena. 2. R e g u ł a B e r g m a n n a : zwierzęta stałocieplne, czyli ptaki i ssaki żyjące w klimacie zimnym, są większe od przedstawicieli tych samych gatunków czy rodzajów żyjących w klimatach cieplejszych. Przykładem są sarny, dziki, lisy, wilki, które na Białorusi są większe niż we Włoszech lub Hiszpanii. Na półkuli południowej. żyje kilkadziesiąt gatunków pingwinów, mniejsze występują bliżej równika, większe bliżej bieguna, największe na kontynencie Antarktydy. Reguła została sformułowana w 1847 przez badacza niemieckiego C. Bergmanna. 3. R e g u ł a G l o g e r a : zwierzęta żyjące w klimacie ciepłym i wilgotnym są ubarwione ciemniej od pokrewnych zwierząt, żyjących w klimacie chłodnym i suchym. Przykładem są liczne ślimaki, płazy i gady. Obecnie reguła Glogera jest uważana za uogólnienie zbyt pochopne. Zależność barw zwierząt od klimatu istnieje, ale bywa bardzo różna, np. niektóre ssaki dalekiej północy bywają jasne, a nawet zupełnie białe, ubarwienie to nie zależy jednak od wilgotności, lecz jest barwą ochronną, naśladowaniem barwy śniegu. Reguła została sformułowana w 1833 przez zoologa niemieckiego C.A. Glogera. 4. R e g u ł a J o r d a n a : ryby żyjące w wodach zimnych mają większą liczbę kręgów, a zatem i dłuższe ciało, niż osobniki tego samego gatunku żyjące w wodach ciepłych. Reguła została sformułowana w 1925 przez badacza amerykańskiego. D.S. Jordana. Zależności sformułowane w regułach Allena i Bergmanna uzasadnia się przystosowaniem zwierząt stałocieplnych utrudniającym utratę ciepła w klimacie zimnym lub ułatwiającym pozbywanie się nadmiaru ciepła w klimacie gorącym. Utrata ciepła odbywa się głównie przez powierzchnię ciała. Istnieje w tym przypadku prosta zależność matematyczna między masą, objętością i powierzchnią ciała zwierząt. Im większa jest powierzchnia ciała, tym większe są straty ciepła. Przeliczając powierzchnię ciała zwierząt na jednostkę masy ciała, stwierdzono, że stosunek powierzchni do objętości ciała jest mniejszy u zwierząt dużych, a większy u drobnych. Tak więc zwierzę o wymiarach liniowych dwukrotnie większych (dwa razy dłuższe, dwa razy wyższe) traci dwukrotnie mniej ciepła na kilogram masy ciała pod warunkiem, że wszystkie czynniki środowiska są stałe. Zwierzęta żyjące w klimacie chłodnym, w odróżnieniu od przedstawicieli tych samych lub blisko spokrewnionych gatunków żyjących w klimacie ciepłym, mają mniejszą powierzchnię ciała (co osiągają przez zmniejszenie wystających części ciała – reguła Allena lub zmniejszenie wymiarów liniowych – reguła Bergmanna) lub ich pokrycie ciała odznacza się większą wartością izolacyjną. Przeciwnie, przedstawiciele tych samych gatunków żyjący w klimacie cieplejszym mają większą powierzchnię ciała lub pokrywa ich ciała ma mniejszą wartość izolacyjną, co ułatwia pozbycie się nadmiaru ciepła. Reguła Glogera jest trudna do wyjaśnienia, gdyż na ubarwienie zwierząt, poza wilgotnością i temperaturą, wpływają równocześnie inne czynniki. - zwierzęta zmiennocieplne zależą od temperatury otoczenia Niewielkie możliwości regulowania temperatury ciała u tych zwierzą biorą się stąd, że ich procesy metaboliczne (np. oddychanie, odżywianie ) są uzależnione od temperatury powietrza. Szybkość wewnętrznych reakcji chemicznych jest większa w dniach upalnych, zwierzę więcej je i szybciej porusza się niż w dniach chłodnych. Do zwierząt zmiennocieplnych należą wszystkie bezkręgowce oraz ryby, płazy i gady. Dlatego też w krajach tropikalnych gdzie mogą być aktywne przez cały rok występuje ich szczególnie wiele. W klimacie umiarkowanym okresy aktywności są ograniczone do ciepłych miesięcy lata, późnej wiosny i wczesnej jesieni. Zimą hibernują , niska temperatura otoczenia wprawia je w stan odrętwienia i spowalnia procesy życiowe. - zwierzęta stałocieplne są szeroko rozpowszechnione Zwierzęta stałocieplne zamieszkują niemal wszystkie ekosystemy na Ziemi, nawet lądy podbiegunowe i obszary mórz pokryte krą lodową. Ich temperatura nie zależy od temperatury otoczenia. Dopuszczalne dobowe i sezonowe zmiany temperatury w głębi ciała wynoszą -+2 O C. Do zwierzą stałocieplnych należą ptaki i ssaki. Zasadniczym źródłem ciepła jest pożywienie oraz ciepło otoczenia zewnętrznego. Utrata ciepła odbywa się przez parowanie, wypromieniowanie powierzchniowe, utratę wody (wydalanie moczu, potu, oddychanie,). Jeżeli ilość pokarmu jest niewystarczająca, a tak się dzieje w okresie zimowym, a wytwarzanie ciepła w organizmie jest utrudnione wiele zwierząt zapada w sen zimowy. Znane w Polsce gatunki zapadające w sen zimowy to niedźwiedzie. - płazy są ,,czułymi wskaźnikami ‘’ skażenia środowiska Zwierzęta, te posiadają delikatna i przeźroczystą skórę oraz nie osłonięte skorupkami jaja, które są wystawione na bezpośrednie działanie substancji zanieczyszczających glebę i wodę, a także promieni słonecznych, które mogą być przyczyną poważnych wad wyniszczających populację płazów. Mechanizm obrony jaj przed szkodliwym promieniowaniem to przebarwienia jaj: jaja mają jedną część ciemniejszą i w zależności od natężenia światła jaja obracają się w stronę dla ich rozwoju korzystną. Jaja płazów składane w płytkich odsłoniętych wodach są narażone na uszkodzenia promieniami ultrafioletowymi UV- B o długości fal 280 – 320 nm. Jego zwiększone ilości przechodzą przez coraz uboższą w ozon stratosferę, co wywołuje zmiany genetyczne w embrionach. Skutkiem może być zmniejszenie się populacji płazów w skali całego świata. - migracje zwierząt Bocian biały gniazduje w Europie, a na zimowiska migruje do Afryki. Podczas wędrówki wykorzystuje prądy wznoszące powietrza, które występują tylko nad lądem . Bocian biały unika przelotu nad morzem. Wędrówki powrotne odbywają się tymi samymi trasami Ptaki wędrowne przemieszczają się okresowo zgodnie z porami roku; instynkt do wędrowania jest utrwalony dziedzicznie i wyzwalany przez czynniki środowiska. Przemieszczają się między lęgowiskami, gdzie dokonują rozrodu w miejscu i czasie gwarantującym optymalne warunki życiowe, a zimowiskami, gdzie spędzają czas, w którym na ich lęgowiskach panują warunki utrudniające bytowanie. Typowymi wędrowcami są w większości ptaki owadożerne, zwłaszcza zdobywające pokarm w locie (jerzyki, jaskółki), które muszą przed nadejściem zimy opuścić swoją ojczyznę i na obszarach o łagodniejszym klimacie szukać pożywienia. Bodźcami do powrotów są zmiany długości dnia. Bodźce fotoperiodyczne działają na przysadkę mózgową ptaków i pobudzają ją do wzmożonego wydzielania hormonów gonadotropowych, co warunkuje zachowanie godowe, a także wyzwala potrzebę wędrówki. Niektóre ptaki wędrują samotnie, inne stadami jednogatunkowymi lub wielogatunkowymi, złożonymi z setek, a nawet tysięcy osobników. Ptaki koczujące przemieszczają się na niewielkie odległości; ich wędrówki są związane z miejscowymi zmianami w obfitości pokarmu (wędrówki pokarmowe, wędrówki pionowe gatunków górskich, wędrówki spowodowane zmianą pogody). Typowe ptaki koczujące spędzają noc na innych obszarach niż dzień, np. gawrony w dzień przylatują do miast, wieczorem zaś odlatują na noclegowiska. U ptaków częściowo wędrownych (sikor, zięb) część osobników jest osiadła, część odbywa wędrówki. - kiedy polują? Większość ssaków prowadzi nocny lub zmierzchowo – świtowy tryb życia, noc przynosi ciszę, a w niej łatwiej usłyszeć ruchy potencjalnych ofiar.