W obronie Ojczyzny. Odwołując się do wybranych utworów literackich, przedstaw bohaterów działających w imię dobra swego kraju.

Temat: W obronie ojczyzny. Odwołując się do wybranych utworów literackich, przedstaw bohaterów działających w imię dobra swego kraju.

Teza:
Udział Polaków w walkach zbrojnych był główną formą działań w imię dobra naszego kraju

WSTĘP

1. Znaczenie słowa „ojczyzna”
-ojcowizna
- macierz
- idea ojczyzny
Słowo ojczyzna nawiązuje do rzeczownika „ojciec”, co pierwotnie oznaczało spuściznę po ojcu i dziedzictwo po przodkach.
Zamiennie ojczyznę zwano macierzą, co daje wyobrażenie ojczyzny jako matki. W znaczeniu tych słów skrywa się wiele emocji.
Ideę ojczyzny należy więc rozumieć jako więź z narodem, ziemią, językiem i tradycją.

2. Wpływ położenia geopolitycznego Polski na jej historię
A) Sąsiedztwo Polski
Położenie Polski w sercu Europy odegrało kluczową rolę w jej dziejach.
Sąsiedztwo dwóch potężnych i zaborczych sąsiadów na wschodzie i zachodzie, (choć nie tylko, jak pokazały wojny ze Szwecją Turcją oraz udział Austrii w jej rozbiorach ) stanowiło dla naszego kraju olbrzymie zagrożenie.
B) Układ z 1656r
Już w czasie potopu szwedzkiego podpisano układ dzielący Polskę między Szwedów, Prusy, księcia Siedmiogrodu i Radziwiłłów. Odtąd plany podziału Rzeczypospolitej stały się trwałym elementem przetargów
C) Rozbiory Polski
Mocarstwa ościenne kierowały się w stosunku do Polski wspólnym interesem politycznym, jakim było jej całkowite zniszczenie. W konsekwencji doszło do tragicznych trzech rozbiorów
D) Układ z 28 IX 1939r
Sławetny układ „ O przyjaźni i granicach „ z 28 września 1939 doprowadził, można powiedzieć, do „ czwartego rozbioru” , który zapoczątkował tragedię naszego narodu pod okrutnym niemieckim i sowieckim panowaniem.
E) Ruchy narodowo- wyzwoleńcze na przestrzeni dziejów
Z dziejów Polski wynika, że ruchy narodowo – wyzwoleńcze były główną formą jej obrony.
Na przestrzeni wieków Polacy nie szczędzili swego życia walcząc w obronie ojczyzny.
Na smutnych kartach naszej historii zapisało się wielu bohaterskich powstańców.
To im pisarze i poeci składali hołd w swoich utworach.
Wiele fikcyjnych postaci znajdowało swoich odpowiedników w realnym świecie.

ROZWINIĘCIE
1. CZYNNY UDZIAŁ KMICICA W WALCE O DOBRO OJCZYZNY

A. Sytuacja polityczna kraju
W „Potopie” Henryk Sienkiewicz przedstawia wydarzenia związane z najazdem Szwedów na Polskę.
Autor ukazuje niezwykle trudną sytuację polityczną i militarną kraju. W 1655 Wielkie Księstwo Litewskie opanowane było przez ukraińskich Kozaków. W tym samym czasie Rzeczpospolita została najechana przez armię szwedzką. Celem najazdu było opanowanie ziem polskich, zyskanie pełnego panowania na Morzu Bałtyckim, rabunek dóbr. W związku ze zdradą magnatów i szlachty polskiej, wróg odniósł wiele sukcesów.
B. Postać Andrzeja Kmicica
Rys ogólny postaci, odpowiednik historyczny – Samuel Kmicic
Głównym bohaterem powieści jest chorąży orszański Andrzej Kmicic.
Andrzej Kmicic pod wpływem miłości do Oleńki zmienia się z warchoła sarmaty w patriotę.
Przed jej poznaniem łamał prawo i sam wymierzał sprawiedliwość.
Później poświęcenie dla ojczyzny stało się dlań najważniejsze. Przemiana jego postawy łączy się ze zmianą nazwiska (Babinicz).

Dodać można, że większość fikcyjnych postaci „Potopu” ma swoje historyczne prototypy. Był taki chorąży orszański Samuel Kmicic, żołnierz dobry lecz niezdyscyplinowany, który nawet został skazany na banicję. Karę zdjęto za udział w walce ze Szwedami
C. Porównanie Andrzeja Kmicica i Jacka Soplicy
 Podobnym typem bohatera jest Jacek Soplica – późniejszy ksiądz Robak.
 Tak jak i Kmicic w młodości był zawadiaką i pieniaczem.
 Spotyka wybrankę swego serca – Ewę Horeszkównę, która ma wielki wpływ na jego życie i poglądy, podobnie jak Oleńka na Kmicica.
 Odrzucenie Soplicy jako kandydata do ręki Horeszkówny wywołało w nim olbrzymi gniew, którego skutkiem było zabójstwo Stolnika, a konsekwencją uznanie Jacka za zdrajcę.
Kmicic, na skutek swojego postępowania również jest uważany za zdrajcę.
 Obu bohaterów gnębi poczucie winy i potrzeba rehabilitacji.
 Soplica przybiera nazwisko Robak i zostaje tajnym emisariuszem biorącym udział w mającej odbyć się wojnie, kiedy Napoleon wkroczy do Rosji. Babinicz staje w obronie ojczyzny, walcząc ze Szwedami i Radziwiłłami.
 Ksiądz Robak o swoich czynach oznajmia dopiero na łożu śmierci, natomiast Babinicz swoją tożsamość ujawnia Księdzu Kordeckiemu podczas obrony Jasnej Góry.

D. Babinicz stający w obronie ojczyzny

e)Walka ze Szwedami
Kmicic podczas podróży do króla Jana Kazimierza przypadkiem dowiaduje się o planach szwedzkiej napaści na klasztor na Jasnej Górze.
Dlatego zmienia plany i udaje się do Częstochowy.
W jego obronie dokonuje wielu wspaniałych wyczynów, ale największym jest wysadzenie ogromnej szwedzkiej kolubryny.
Zostaje złapany i trafia w ręce Szwedów. Torturowany jest tam przez Kuklinowskiego, znanego zabijakę i okrutnika. Z pomocą dawnych znajomych udaje mu się uciec.

f) Dowodzenie czambulikiem tatarskim i walka z wojskami Bogusława

Pojawia się u boku króla, który powierza mu dowodzenie czambulikiem tatarskim.
Wraz z tym niewielkim oddziałem zajadle szarpie wojska bogusławowe.
Kiedy jego wierny towarzysz, Soroka, zostaje pojmany, Kmicic bez chwili zastanowienia wyrusza, by go uwolnić. Upokorzony przez księcia odbija jednak druha.
Wkrótce potem jego oddziałek staje na drodze bogusławowej chorągwi. W tej potyczce jednak ponosi klęskę.

g) Uczestnictwo w oblężeniu Warszawy

Powraca do głównych sił króla, by uczestniczyć w oblężeniu Warszawy. Po jej zdobyciu wyrusza na Litwę, a później do Prus.
h) Wyprawa na Litwę i do Prus

Potem uczestniczy w wielkiej bitwie połączonych wojsk szwedzkich i pruskich z wojskami polskimi.
W bitwie tej rani i pojmuje Bogusława.
Wkrótce rozkazy rzucają go na Litwę, gdzie przypadkiem ocala głowę miecznika, a także Oleńki.
Kiedy chce się z nimi spotkać, kolejne rozkazy rzucają go dalej.
Ranny i wyczerpany wraca do Lubicza, gdzie spotyka Oleńkę.

I) Pełna rehabilitacja

Spotkanie młodych zbiega się w czasie z powrotem chorągwi laudańskiej i przywiezieniem listów rehabilitacyjnych od samego króla Jana Kazimierza.


2. SOWIŃSKI JAKO PRZYKŁAD BOHATERA POWSTANIA LISTOPADOWGO

A. Nakreślenie rysu biograficznego

Powstanie Listopadowe to tragiczny zryw narodu przeciw zaborcy rosyjskiemu.
Jednym z jego bohaterów był generał Józef Leongin Sowiński.
Wcześniej uczestniczył w Powstaniu Kościuszkowskim i w Kampanii Napoleońskiej na Moskwę ( 1812 rok).
Biorąc udział w Powstaniu Listopadowym był już człowiekiem starym i inwalidą ( „generał z nogą drewnianą”).

B. Ostatnia samotna walka generała Sowińskiego w okopach Woli

Jego bohaterską postawę opisuje Słowacki w wierszu „ Sowiński w okopach Woli”.
W czasie powstania pełnił funkcję szefa sztabu artylerii.
Jako jeden z obrońców Warszawy walczył na Reducie Wolskiej.
W jej okopach odbyła się ostatnia walka generała.
Sowiński stanął do samotnej walki przeciw oddziałowi rosyjskiemu.

C. Przedstawienie samotnej śmierci w imię obrony ojczyzny

Mimo osłabienia i sytuacji z góry skazanej na klęskę, generał nie przyjął propozycji carskich żołnierzy dotyczącej kapitulacji.
Pozostał sam w starym kościołku na Woli.
Sowiński nie uważał siebie ani za bohatera, ani za męczennika.
Był patriotą walczącym do końca, czym wzbudził szacunek carskich żołdaków.
Zginął przebity bagnetem starego carskiego żołnierza.


D. Porównanie Sowińskiego do średniowiecznego rycerza.

W utworze można znaleźć motyw średniowiecznego rycerza.
Generał, tak jak średniowieczny jest wierny ojczyźnie i oddaje za nią życie.
Jest również podobny do spartańskich bojowników. Nie uznaje ucieczki ani kapitulacji i tak jak żołnierze Leonidasa.

3. KORCZYŃSCY I BOHATYREWICZOWIE WE WSPÓLNEJ WALCE POWSTAŃCZEJ O WOLNOŚĆ OJCZYZNY.

A. Problematyka narodowa i polityczna dotycząca Powstania Styczniowego.

W „ Nad Niemnem” Eliza Orzeszkowa porusza problematykę Powstania Styczniowego.
Sama autorka była jego uczestnikiem.
Orzeszkowa o sprawach narodowych nie mogła mówić wprost, dlatego użyła takiej formy wypowiedzi, aby czytelnik bez trudu zrozumiał problematykę narodową, a cenzor rosyjski nie miał zastrzeżeń do treści.
Powstanie Styczniowe miało miejsce od stycznia 1863r. do wiosny 1864r. i było odpowiedzią narodu na nasilający się ucisk ze strony rosyjskiego zaborcy.

B. Przedstawienie relacji między Andrzejem Korczyńskim a Bohatyrewiczami

Andrzej Korczyński, wierny ideom równości, przyjaźnił się z Bohatyrewiczami.
Rozwijał ich edukację i umacniał wśród schłopiałych szlachciców uczucia patriotyczne.
Kiedy wybuchło powstanie poszedł walczyć o wolną Polskę, u boku mając Jerzego i Anzelma Bohatyrewiczów

C. Połączenie się klas społecznych w imię obrony kraju.

Do powstania poszli wszyscy razem – dwór i zaścianek.
Połączyła ich wielka narodowa sprawa.
Klęska powstania była tragedią dla obu rodów.
Andrzej i Jerzy polegli, zaś Anzelm zapłacił za nie ciężką chorobą.

D. Mogiła jako symbol idei narodowo- wyzwoleńczej ukazująca miejsce, gdzie doszło do powstania
Mogiła powstańców stała się symbolem walki narodowowyzwoleńczej.
Kryła ona prochy 40 powstańców, wśród których był Andrzej Korczyński i Jerzy Bohatyrewicz.
Mogiła usytuowana była w miejscu rozpoczęcia tragicznej bitwy.
Choć od powstania minęło ponad 20 lat, to mogiła była wciąż czczona i odwiedzana.

E Wymienienie idei za którą zginęli powstańcy.
Posługując się właśnie ideą mogiły Orzeszkowa przypomniała czytelnikom losy Powstania Styczniowego, a co najważniejsze idee powstańców, takie jak patriotyzm, wolność, równość i braterstwo.
Idee nadal aktualne, lecz realizowane innymi metodami.

4. POKOLENIE KOLUMBÓW WALCZĄCE Z HITLEROWSKIM OKUPANTEM.
A. Sposoby walki z okupantem.

W „ Kolumbach rocznik 20” Roman Bratny opisuje losy i działalność młodego pokolenia w okupowanej Warszawie oraz tragiczny przebieg Powstania Warszawskiego.
Sam Bratny był działaczem AK i uczestnikiem powstania.
Kolumbowie dziali w konspiracji, w oddziałach partyzanckich Armii Krajowej i powstaniu
Młodzi uczestniczyli w tajnym nauczaniu i podziemnym życiu kulturalnym.

B. Poglądy walczących młodych ludzi do zaistniałej sytuacji

Pokolenie Baczyńskiego,, urodzone i wychowane w niepodległej Polsce, przedwcześnie dojrzewało w czasie wojny.
Wprzęgnięci w machinę wydarzeń polityczno-historycznych, młodzi ludzie próbowali ocalić nie tylko własne życie, ale także walczyli przeciwko złu.
Charakteryzował ich młodzieńczy idealizm, wiara w zwycięstwo, bezkrytyczne podążanie za przywódcami Polski Podziemnej.
Bali się śmierci, ale gotowi byli w każdej chwili z nią zmierzyć.
Dokonywali trudnych wyborów, obcowali ze śmiercią, dlatego towarzyszyły im ciągłe rozterki
- strach, że mogą nie podołać
- walka z moralnym dylematem związanym z zabijaniem
Aktorów i artystów występujących w okupowanej stolicy traktowali jak kolaborantów.

C. Przedstawienie udziału biur kolportacyjnych oraz łączników w powstaniu.

1) Zygmunt, Kolumb i Siwy uratowali podziemną drukarnię przenosząc ją w bezpieczne miejsce.
2) W mieszkaniu Jerzego działała radiostacja, którą niestety odkryli gestapowcy.
3) Julia zwana Niteczką związana była z redakcją podziemnej gazety „ Prawda i Naród”, której kolportażem kierowała.
4) Basik, dziewczyna Kolumba zapragnęła zajmować się kolportażem, jednak na skutek tragicznych splotów okoliczności wpadła w ręce gestapo i na skutek tortur poniosła śmierć. Nie ujawniła żadnych informacji.
5) Podczas powstania Niteczka pełniła z wielkim oddaniem rolę sanitariuszki
6) Bardzo ważną rolę odegrali w powstaniu łącznicy. Większość wśród nich stanowiły dzieci. Przenosiły one informacje bezpośrednio pod linią obstrzału. Jednym z najdzielniejszych był Orzeł.

D. Wzajemne przywiązanie oraz lojalność wobec siebie.
Kolumbom przyszło żyć w czasach próby charakterów, dlatego bardzo ważna była potrzeba wielkiej bliskości z drugim człowiekiem.
Ich przyjaźnie często zdawały trudny egzamin, gdy trzeba było pomóc kolegom w chwilach zagrożenia.
Świetnie ujął to Kolumb patrząc na nagrobną figurkę Chrystusa
„ Szczycisz się, że zmarłeś za ludzkość, my umiemy umrzeć za jednego kumpla”
To także okres wielkich miłości , często dramatycznie krótkich miłości
Malutki – Ałła; Kolumb – Basik, Niteczka; Jerzy – Alina.
Przykładem zahartowanych przyjaźni jest więź Ola z Jerzym i Jerzego z Zygmuntem.


ZAKOŃCZENIE

1. Podsumowanie omówionych treści
We wszystkich epokach literackich pojawia się motyw bohatera stającego w obronie ojczyzny.
W swojej prezentacji przedstawiłam bohaterów, którzy stawali do walki zbrojnej w imię wolności swojego kraju. Wybrałam ich z tych pozycji literackich, które najbardziej do mnie przemawiały.

2. Inne działania w imię dobra swego kraju.
Uważam, że ojczyznę można bronić na wiele innych, nie mniej istotnych sposobów.
To walka o zachowanie ojczystego języka i tradycji. Dążenie do tego, aby kraj był silny poprzez wprowadzanie światłych reform, nie dopuszczanie do prywaty, dbałość o dostatek i mądrość narodową obywateli.
W naszej literaturze wiele miejsca poświęcone jest tego typu działaniom.
Ten sposób występowania w imię interesów ojczyzny powinien być na tyle skuteczny, aby nie musiało dochodzić do zrywów narodowo – wyzwoleńczych, rozlewu krwi i tragedii narodowych.

3. Znaczenie podmiotów lirycznych działających w obronie ojczyzny w pogłębianiu postaw patriotycznych

Jak olbrzymie znaczenie dla Polaków ma odzwierciedlenie losów narodu w literaturze najlepiej obrazują słowa Niemcewicza i tekst piosenki Marka Grechuty „Ojczyzna”

Wspominać młodzieży o dziełach jej przodków, dać jej poznać najświetniejsze Narodu epoki, stowarzyszyć miłość Ojczyzny z najpierwszymi pamięci wrażeniami, jest to nieomylny sposób zaszczepienia w Narodzie silnego przywiązania do kraju; nic już wtenczas tych pierwszych wrażeń, tych rannych pojęć zatrzeć nie zdoła, wzmagają się one z latami, usposabiając dzielnych do boju obrońców, do rady mężów cnotliwych.
Julian Ursyn Niemcewicz (1757 — 1841) polski dramaturg, powieściopisarz, poeta i
pamiętnikarz;


Marek Grechuta

„Pięknem wierszy Mickiewicza,
powieściami Sienkiewicza
z tej mowy jak ze źródła czerpiesz siłę swą
mądre bajki Krasickiego,
poematy Słowackiego
przeżyć twych bogactwo to Ojczyzna twa”