Postacie leków w dermatologii

Leki przeznaczone do stosowania zewnętrznego stanowią liczna grupę wśród preparatów dostępnych na rynku. Zaliczają sie do nich specyfiki podawane na skórę lub błony śluzowe w celu wywarcia działania terapeutycznego, lub ochronnego.
Mogą występować pod postacią maści, kremów, żeli, roztworów,emulsji, past, plastrów, pudrów, zasypek, zawiesin (pudry płynne), aerozoli. Dobór postaci leku dla konkretnej substancji leczniczej ma zapewnić jej jak najlepsze parametry (np. uwalnianie, wchłanianie
substancji leczniczej) warunkujące efekt terapeutyczny.
Ze względu na stopień przenikania substancji leczniczej przez poszczególne warstwy skóry wyróżniamy trzy typy działania leków zewnętrznych. Pierwszy z nich to adsorpcja występująca, gdy lek dociera jedynie do zewnętrznej, martwej warstwy naskórka i tam rozwija sie jego działanie (np. leki działające antyseptyczne, sciągajaco, ochronnie). Gdy specyfik przenika dalej, w głąb żywej struktury skóry właściwej, a jednocześnie nie wnika do naczyń krwionośnych mówimy o penetracji (np.: leki przeciwalergiczne). Wnikanie substancji do skórnych naczyń krwionośnych (co może przyczynić sie do przedostawania sie leku wraz z krwią do innych tkanek) nazywamy resorpcja (w ten sposób podawane są np.: hormony, witaminy, kwas salicylowy, olejki eteryczne, wyciągi roślinne). Proces ten umożliwia lekom podawanym zewnętrznie wywierać działanie ogólne na organizm, co jeżeli nie jest efektem zamierzonym w pewnych przypadkach może stanowić zagrożenie dla pacjenta. Z takim zjawiskiem mamy do czynienia, gdy lek podawany jest na zbyt duża powierzchnie skóry, lub błon śluzowych lub gdy pacjent jest uczulony na podawana w postaci zewnętrznej substancje (np. salicylany).

Innym ważnym aspektem jest stosowanie leków zewnętrznych u dzieci, których skóra nie stanowi tak sprawnej bariery jak u osób dorosłych. Wiele substancji łatwiej przenika do kra.enia ogólnego mogąc wywierać działania negatywne.
Należy wiec pamiętać, .e podobnie jak w przypadku leków doustnych istnieją pewne ograniczenia wiekowe, co do ich stosowania. Przykładem mogą być rozgrzewająco-inhalacyjne maści zawierające kamforę przeciwwskazane dla dzieci do 3 roku życia nie tylko ze względu na silnie drażniące działanie kamfory, ale równie. w związku z możliwoscia wystąpienia skurczu oskrzeli. Lek może przenikać nie tylko poprzez naskórek, ale również przez ujęcia gruczołów potowych i mieszków włosowych oraz płytkę paznokciowa (głównie leki przeciwgrzybicze). Ma to jednak mniejsze znaczenie w stosunku do działania przez struktury naskórka.

Pomimo iż większość chorób skóry związana jest z zaburzeniami ogólnoustrojowymi, to mimo wszystko leczenie zewnętrzne odgrywa zasadniczą rolę w terapii dermatologicznej.
Leki dermatologiczne ? są to leki do stosowania miejscowego i w zależności od charakteru zmian, leki zewnętrzne stosowane są w różnych postaciach:

stałe ? zasypki, przysypki, pudry

Zasypki - składają się z drobno sproszkowanej zaróbki z dodatkiem rozmaitych leków, mają działanie osuszające i osłaniające. Stosuje się je w stanach zapalnych bez cech wysiękowych, np. w odparzeniach oraz w pielęgnacji skóry niemowlęcia.
Głównym składnikiem pudrów są: talk, tlenek cynku, skrobia pszeniczna oraz dodatki takie jak ichtiol, mentol, tanina, itd.
Przykładem zasypki może być preparat o nazwie ?NIVELAZIONE? przeznaczony do pielęgnacji stóp ze skłonnością do grzybicy, pocenia się i pękania naskórka

półstałe ? maść, krem, pasta

1.Maść - to półstała postać leku przeznaczona wyłącznie do użytku zewnętrznego. Może być stosowana na skórę, błony śluzowe, do oczu, do uszu oraz do nosa. Składa się z substancji leczniczej, która jest rozpuszczona lub zawieszona w substancji zwanej podłożem maści. Maści mogą działać miejscowo, tylko na naskórek (maści epidermalne), przenikać do skóry właściwej (maści endodermalne), działać na warstwy położone bezpośrednio pod skórą, np. mięśnie (maści diadermalne) lub docierać do naczyń krwionośnych i uwalniać substancję leczniczą do krążenia ogólnego (maści transdermalne).
Maści to przetwory dające się rozsmarować na skórze, przy czym kremy różnią się większą zawartością ciał płynnych. Zaróbki mogą być następujące:
- Hydrofobowe ? niewchłaniające wody i nierozpuszczające się w wodzie ( wazelina, parafina, oleje roślinne )
- Absorbcyjne ? wchłaniające wodę lecz nierozpuszczające się w niej i nie dadzą się zmyć wodą ( bezwodna lanolina )
- Zmywające się wodą ( elceryna ) mające szerokie zastosowanie w kosmetyce
- Rozpuszczalne w wodzie wolne od tłuszczów zaróbki polietylenowe ? nowoczesne syntetyczne podłoża beztłuszczowe coraz częściej używane w gotowych preparatach.
Na przykład ?MAŚC ICHTIOLOWA?10% stanowi gęstą lekką substancję o barwie czerwonobrązowej i silnym charakterystycznym zapachu. Ma słabe działanie bakteriostatyczne i przeciwzapalne. Stosuje się ją na ropne zapalenia skóry, owrzodzenia, czyraki, obrzęki, zapalenie żył. Substancje czynne ? sulfobituminian amonu.
2. Pasta - postać leku do stosowania zewnętrznego, będąca mieszaniną substancji stałych sproszkowanych w środowisku tłuszczowym lub beztłuszczowym. W odróżnieniu od maści ma większą zawartość substancji stałych (25-50%) dzięki czemu charakteryzuje się większą spoistością. Działa bardziej powierzchniowo niż krem i ma właściwości wysuszające. Może być stosowana nawet na stany zapalne.
Przykładem będzie ?PASTA CYNKOWA? - zawierająca kwas salicylowy i tlenek cynkowy co zapewnia jej silne działanie ściągające i osuszające a także działa odkażająco i przeciwświądowo. Również ?SUDOCREM? - świetny preparat stosowany w stanach zapalnych, w przebiegu łojotoku, trądziku młodzieńczym i różowatym, zadrapaniach i otarciach naskórka, oparzeniach słonecznych, niewielkich odmrożeniach, podrażnieniu po goleniu, depilacji, regulacji brwi oraz po ukąszeniu owadów, zejściowej formie opryszczki, odparzeniach, spierzchnięciach i zmianach ospowych.

ciekłe ? roztwór, zawiesina, emulsja, aerozol
1.Roztwór - to nierozdzielająca się w długich okresach czasu mieszanina dwóch lub więcej związków chemicznych. Skład roztworów określa się przez podanie stężenia składników. W roztworach zwykle jeden ze związków chemicznych jest nazywany rozpuszczalnikiem, a drugi substancją rozpuszczaną. Rozróżniamy roztwory:
- wodne
- spirytusowe
- glicerolowe
- olejowe
Roztwory stosuje się jako okłady rozgrzewające, np. ichtiol pod folię lub jako okłady chłodzące np. z płynu Burowa na zmiany ostro zapalne.
?Płyn Burowa? - wywiera działanie ściągające, zmniejsza obrzęk, łagodzi ból i odczyny zapalne. Stosuje się go w stłuczeniach i skręceniach. Tampon zwilżony płynem nakłada się na obolałe miejsce i bandażuje się. Substancją czynną jest aluminium subacetate.

2.Zawiesina ( papka ) - są to substancje sproszkowane znajdujące się w stanie nierozpuszczalnym w zaróbce płynnej. Ma działanie osuszające i osłaniające.
Przykładem jest ?Papka Kummerfeld? czyli siarka strącona w skład której wchodzi:
- aquacalsis 100,00
- sulfuris 5,0 ? 10,0
- camphorie fitore
- ctummionabili 1,0
Siarka jest stosowana do miejscowego leczenia łojotoku, niektórych odmian trądziku, świerzbu i innych chorób skóry.

3.Emulsja - w znaczeniu stosowanym w chemii fizycznej jest to niejednorodna mieszaniną dwóch substancji, z których przynajmniej jedna jest cieczą i w której występują micele. Micele są niewielkimi drobinami wewnątrz których znajdują się cząsteczki tworzące fazę rozproszoną, na powierzchni których znajduje się otoczka solwatacyjna złożona z cząsteczek fazy rozpraszającej lub emulgatora. W tym sensie emulsja jest szczególnym przypadkiem układu koloidalnego. W mniej ścisłym sensie, stosowanym zwłaszcza w inżynierii chemicznej za emulsję uważa się każdą zawiesinę jednej cieczy w drugiej, niezależnie od tego czy występują w niej micele, natomiast nie uważa się za emulsję mieszanin gazów i ciał stałych w cieczy, nawet jeśli w powstałym układzie istnieją micele. Zazwyczaj zawiesiny, w których nie występują micele są bardzo nietrwałe i ulegają łatwej sedymentacji. Niektóre kombinacje dwóch związków chemicznych tworzą trwałe emulsje w sposób spontaniczny po odpowiednio intensywnym ich zmieszaniu. Na ogół jednak do powstania trwałej emulsji niezbędny jest trzeci związek chemiczny zwany emulgatorem, który stabilizuje powstające micele. Przykładem emulsji występujących w naturze są wszelkie produkty mleczne zawierające tłuszcz.

4.Aerozol ? jest to lek rozpylany pod ciśnieniem, przenika głębiej niż roztwór oraz szybciej zasycha na powierzchni skóry. Ma działanie wysuszające, przeciwgrzybiczne i z tego względu wskazany jest na zmiany wysiękowe, zapalne oraz na nadżerki.
Na przykład ?Oxycort? ma działanie bakteriostatyczne, przeciwuczuleniowe, przeciw wysiękowe, łagodnie przeciwzapalnie. Jest to preparat złożony z antybiotyku oksytetracykliny i hydrokortyzonu.

5.Żele ? mogą być emulgatorami tłuszczu i substancji tłuszczowych lub jako żele wodniste. Stosuje się żele nieorganiczne , które gęstnieją i zasychają na powierzchni skóry w wyniku czego nie brudzą ubrań, są łatwo zmywalne i znajdują zastosowanie również w zmianach w obrębie owłosionej skóry głowy. Żele są też wchłanialne poprzez błony śluzowe.
Przykładowo ?DAVERCIN? żel 2,5% - jest to antybiotyk stosowany w leczeniu trądziku pospolitego, działa bakteriostatycznie i przeciwzapalnie.


Oprócz typowego działania terapeutycznego warunkowanego przez substancje lecznicza zawarta w leku maści, żele lub kremy mogą być stosowane w innym celu. - mogą stanowić ochronę przed czynnikami chemicznymi. Są to preparaty profilaktyczne przeznaczone do stosowania na skórę, których zadaniem jest ochrona przed substancjami szkodliwymi, bądź poprzez stworzenie bariery ochronnej wobec czynników, bądź poprzez zneutralizowanie działania negatywnego. Stosowne są głównie w zapobieganiu uszkodzeń skóry wynikających z kontaktu z substancjami niebezpiecznymi np.: kwasami, zasadami,
rozpuszczalnikami w przemyśle chemicznym (tzw. rękawiczki chemiczne). - inna forma ochrony to preparaty promieniochronne stosowane dla protekcji przed promieniowaniem słonecznym zawierające substancje absorbujące o różnej mocy. Używane w profilaktyce poparzeń słonecznych i raka skóry. O działaniu ochronnym możemy mówić również w kontekście preparatów odstraszających insekty (komary, kleszcze, meszki i inne uciążliwe stworzenia). -Mogą służyć jako środek poślizgowy np. do masażu, w niektórych zabiegach diagnostycznych, a także zwiększają komfort współżycia w przypadku suchości
pochwy - stanowią podstawowe postacie leku w kosmetologii (głównie kremy i żele).

Nowoczesne leczenie miejscowe opiera się na różnego typu preparatach zawierających kortykosteroidy, antybiotyki, chemiczne środki odkażające, przeciwgrzybiczne i cykostatyczne.



Bibliografia:
www.wikipedia.pl
inne źródła