Zestawienie pracy układów: układ krwionośny z układami pokarmowym,oddechowym i wydalniczym (gimnazjum)

Ciało ludzkie jest fascynującym i zdumiewającym tworem, konstrukcją znacznie bardziej złożoną niż najnowocześniejszy komputer. Jeszcze bardziej niezwykłe jest wnętrze człowieka. Miliardy komórek pełnią tysiące najrozmaitszych funkcji. Ciało samo, bez udziału świadomości, reguluje swoją temperaturę, zawartość wody, wchłanianie pokarmów, pracy serca i wiele innych procesów. Wszystkie te czynności koordynuje mózg. Przyjmuje, rejestruje i przechowuje więcej informacji niż jakikolwiek komputer. Aby zrozumieć funkcjonowanie naszego ciała musimy prześledzić zachodzące w nim procesy.

Jak miasto potrzebuje sieci transportu, by ludzie i towary mogły krążyć pomiędzy domami, fabrykami, sklepami,tak i nasze ciało potrzebuje wewnętrznego układu transportowego.
Ma on za zadanie rozprowadzać pokarm i składniki odżywcze ( połączenie z układem pokarmowym) przenosić tlen (połączenie z układem oddechowym) oraz usuwać zbędne produkty przemiany materii ( połączenie z układem wydalniczym) Sieć naczyń krwionośnych dociera do wszystkich zakamarków ciała, a przepływająca przez nie krew doprowadza składniki pokarmowe i tlen do każdej jego komórki. Układ ten napędza potężna pompa - serce. Dzień i noc, bez udziału naszej świadomości, trwa jego nieustanna praca.
Fakty w pigułce:
1 kropla krwi zawiera 1 miliard czerwonych i tylko 2 miliony białych krwinek.
W ciele kobiety krąży od 4 do 5 litrów krwi, mężczyzny 5 - 6 litrów.
Nasze serca mają wielkość naszej zaciśniętej pięści. Przeciętnie waży 300 g.
W ciągu roku serce uderza 40 milionów razy.
Serce niemowlęcia bije do 120 razy na minutę.

Sieć naczyń, którymi płynie krew, ma ponad 100 tys. km długości. Gdyby je połączyć opasałyby kulę ziemską prawie trzykrotnie. Najgrubszymi naczyniami są tętnice, którymi krew wypływa z serca. One rozprowadzają krew po całym ciele. Ich ściany są solidne, muszą sprostać ciśnieniu, z jakim serce wyrzuca krew za każdym uderzeniem.



Tętnice rozgałęziają się, tworząc mniejsze naczynia zwane tętniczkami.
I one dzielą się wielokrotnie, tworząc siatkę drobniutkich naczynek, zwanych włośniczkami. Włośniczki są tak małe, że mieszczą się między komórkami i doprowadzają krew wprost do narządów. Przez cieniutkie ściany dokonuje się wymiana: pożywienie i tlen przenikają do komórek, a z komórek przedostają się do krwi zbędne produkty przemiany materii. Włośniczki zbiegają się ponownie, tworząc większe naczyńka żyle. Te z kolei łączą się w duże żyły, którymi krew wędruje z powrotem do serca. Na tym etapie swojej wędrówki ma ona niskie ciśnienie, to też ściany żył są bardziej wiotkie i ciężkie od ścian tętnicy.

Układ pokarmowy

Połknięty pokarm rozpoczyna 24 godzinną wędrówkę przez układ pokarmowy.
Jedzenie przeciska się wzdłuż układu pokarmowego. Mięśnie jego ścian kurczą się rytmicznie wytwarzając fale zwane skurczami perystaltycznymi, które przesuwają pokarm. Pokarm pozostaje w żołądku przez ok. 3 h.
Skurcze mięśni żołądka powodują, że jest on stale mieszany z sokiem żołądkowym. Opuszcza żołądek jako masa o konsystencji gęstej zupy, zwana miazgą pokarmową. Miazga pokarmowa małymi porcjami przedostaje się do jelita cienkiego. Tam miesza się z enzymami wydzielanymi przez jego ściany oraz przez trzustkę. Stopniowo proces trawienia kończy się. Składniki pokarmu zostały tak rozłożone, że mogą przenikać przez ściany jelita. Wchłanianie tych substancji do krwi dokonuje się na całej olbrzymiej powierzchni, jaką tworzy
6 - metrowe jelito cienkie. Przechodzi do jelita grubego a następnie jest wydalany kał dzięki ostatniemu odcinkowi układu pokarmowego - odbytnicy.
Woda, sole mineralne, glukoza i witaminy wchłaniane są bezpośrednio do krwi.
Większość składników pożywienia stanowią jednak węglowodany, biała i tłuszcze, a więc cząsteczki o dużej i złożonej budowie. Zanim będą zdolne przeniknąć przez ścianę jelita, muszą zostać rozłożone na małe proste związki. Tylko w tej postaci mogą być wchłonięte do krwi i spożytkowane przez komórki.

Układ oddechowy

Organizm człowieka zużywa energię we wszystkich procesach zachodzących w każdej komórce. Energia ta pochodzi z pożywienia, ale uwalniana jest w komórkach w procesie oddychania, który wymaga stałego dopływu tlenu. Tlen pobierany jest z powietrza, które wdychamy i wydychamy, co kilka sekund od chwili narodzin. No, gardło, krtań, tchawica, oskrzela i płuca tworzą układ oddechowy wspomagany przez mięśnie klatki piersiowej. Jego zadaniem jest dostarczanie nam tlenu i usuwanie CO2, szkodliwego produktu przemiany materii. Powietrze wdychamy około 10 razy na minutę, między innymi dzięki ruchom mięsni międzyżebrowych oraz położonej pod żebrami przepony. Nos działa jak filtr zatrzymując zanieczyszczenia na wyściełających go małych włoskach i lepkim śluzie. Powietrze ogrzewa się w nim i nawilża, zanim przedostanie się do gardła i dalej- do krtani i tchawicy. W końcowym odcinku tchawica dzieli się na dwie rurki prowadzące jedna do lewego, druga do prawego płuca. W płucach rurki te, zwane oskrzelami rozgałęziają się tworząc liczne drobne kanaliki, zwane oskrzelikami. Każdy z nich kończy się gronkiem maleńkich pęcherzyków płucnych.

Układ wydalniczy

Jeśli nazwiemy wątrobę laboratorium chemicznym, to nerkom musimy nadać miano oczyszczalni. Codziennie około 300 razy przez nerki przepływa cała krew krążąca w krwioobiegu. Nerki są narządem parzystym, położonym w tylnej części jamy brzusznej, po obu stronach kręgosłupa lędźwiowego. To gąbczasty narząd złożony z milionów kłębuszków naczyniowych, przez które przepływa osocze. Podstawowym elementem architektury nerki nefron. W jednej nerce znajduje się około 1 miliona nefronów. Wszystkie nefrony łączą się w kanaliki zbiorcze uchodzące, do palczasto rozgałęzionej przestrzeni, zwanej miedniczką nerkową. Z miedniczki mocz jest odprowadzony przez cienką rurkę mięśniową- moczowód - do pęcherza moczowego. Górna cześć nefronu stanowi rodzaj filtra. Około 20% przepływającego przez kłębuszek osocza przesącza się do torebki Bowmana i spływa do pętli Henlego. Ten przesącz nazywani jest moczem pierwotnym, zagęszcza się w pętli Henlego oddając do naczyń żylnych wodę i przydatne organizmowi substancje. Na koniec z pętli Henlego spływają, zatem do miedniczki nerwowej tylko niepotrzebne i trujące substancje. Mocz gromadzi się w worku mięśniowym zwanym pęcherzem moczowym i jest następnie wydalany na zewnątrz przez cewkę moczową.

Krew- system transportowy organizmu

5 litrów krwi zawiera tak wiele substancji i spełnia tyle różnych funkcji, że trudno będzie je tu wyliczyć wszystkie. Najważniejszym zadaniem krwi jest zaopatrzenie organizmu w tlen i substancje odżywcze. Oprócz tego krew odbiera materiały odpadkowe powstające w płucach, wątrobie, płucach i nerkach. Krew transportuje w naszym organizmie wiele specyficznych substancji. Rozwozi hormony, np. te, które regulują wzrost i rozwój płciowy. Dzięki substancjom krzepliwym zamyka rany skóry. Krwinki białe zwalczają zarazki chorobotwórcze. Krew wreszcie pomaga organizmowi w regulowaniu temperatury. W każdej części organizmu powstaje dwutlenek węgla i odpady. Krew odtransportowuje je z powrotem do serca oraz do płuc.

Z czego składa się krew

W ponad 50% krew składa się z surowicy krwi zwanej również osoczem - wodnistej cieczy zawierającej rozpuszczone sole i substancje odżywcze. Pozostałe składniki krwi to komórki. Większość z nich to krwinki czerwone. Transportują one tlen i mają średnice zaledwie 0,007 mm

Wszystkie układy współgrają ze sobą i jeśli któryś z nich zostanie uszkodzony to inne również nie mogą prawidłowo funkcjonować. Cały organizm człowieka jest jedna skomplikowaną maszyną, w której wszystkie części są ważne i musza współgrać.


Bibliografia
"Encyklopedia "wiedzy i życia" Ludzkie ciało" Brenda Walpole
wyd. wiedza i życie. rok: 1991

"Nasze ciało, Od komórki do człowieka" Seria "Co i Jak?" Wolfgangang Tarnowski i Katrin Tarnowski
wyd. Atlas. rok 1999

"Ciało człowieka - jak funkcjonuje ten cud natury?" Seria: Świat wczoraj i dziś Steve Parker
wyd. BGW