Okres dwuwładzy nie przyniósł poprawy w polityce gospodarczej i wewnętrznej Rosji, słaby Rząd Tymczasowy nie panował nad sytuacją. Żołnierze rosyjscy nie chcieli walczyć. W tej sytuacji doszło do dalszego wzrostu nastrojów rewolucyjnych i znaczenia bolszewików. We wrześniu 1917 roku Lenin wrócił do Piotrogrodu i postanowił przejąć władzę w Rosji. W nocy z 24 na 25 października (6 na 7 listopada) wybuchło w Piotrogrodzie zbrojne powstanie, na czele którego stanął Lenin. Oddziałom Gwardii Czerwonej udało się opanować kluczowe punkty miasta, pocztę, centralę telefoniczną, dworce, banki i elektrownie. O pierwszej w nocy z 25 na 26 października (7 na 8 X) Pałac Zimowy, siedziba Rządu Tymczasowego, został zdobyty, a ministrowie rządu aresztowani i osadzeni w twierdzy. Nowy rząd ogłosił szereg dokumentów, m.in.: - Dekret o pokoju - zapowiadano w nim przystąpienie do pertraktacji pokojowych. - Dekret o ziemi - znoszono w nim własność prywatną ziemi i przekazywano chłopom grunty majątków obszarniczych i kościelnych. - Deklaracja praw narodów Rosji - zagwarantowano w niej równość, suwerenność narodów oraz możliwość samookreślenia, włącznie z prawem do utworzenia własnego państwa. Te pięknie brzmiące hasła miały głównie znaczenie propagandowe. Wkrótce po zdobyciu władzy bolszewicy podjęli starania mające na celu zawarcie rozejmu z państwami centralnymi. 5 XII 1917 roku nastąpiło zawieszenie broni na froncie wschodnim, a pod koniec miesiąca przystąpiono do rozmów pokojowych w Brześciu. Rokowania były trudne i długotrwałe. 3 III 1918 roku doszło do zawarcia traktatu między Rosją Radziecką a Niemcami (traktat brzeski) Warunki traktatu były ciężkie dla Rosji, musiała ona: - wyrazić zgodę na oderwanie od Rosji znacznych terytoriów Litwy, części Łotwy i Estonii, części Białorusi i Królestwa Polskiego, - uznać niepodległość Finlandii i Ukrainy, - przekazać Zakaukazie Turcji, - zobowiązać się do demobilizacji armii i floty oraz części jednostek nowo organizowanej Armii Czerwonej. Kalendarium wydarzeń: - kwiecień 1917 r. - Włodzimierz Lenin powraca z emigracji do Rosji i kilka dni później publikuje „Tezy kwietniowe” (program przejścia od rewolucji burżuazyjno-demokratycznej do dyktatury proletariatu), - maj 1917 r. - upada rząd księcia Lwowa, premierem zostaje Aleksander Kiereński, - wrzesień 1917 r. - Lenin powraca z Finlandii do Piotrogrodu, aby obalić władzę w Rosji; 24/25 października 1917 r. (6/7 listopada) - w Piotrogrodzie wybucha zbrojne powstanie, na czele którego staje Lenin. Oddziałom Gwardii Czerwonej udaje się opanować kluczowe punkty miasta: pocztę, centralę telefoniczną, banki i elektrownię; 25/26 października 1917 r. (7/8 listopada) - Pałac Zimowy, siedziba Rządu Tymczasowego, został zdobyty, a ministrowie aresztowani i osadzeni w twierdzy. Na II Ogólnorosyjskim Zjeździe Delegatów Rad wybrana została Rada Komisarzy Ludowych, na czele stanął W. Lenin jako jedyna władza wykonawcza. Ogłoszone zostały dekrety o pokoju i o nacjonalizacji ziemi. Dekret o pokoju i nacjonalizacji ziemi - znosił on całkowicie i bez odszkodowania wszelką prywatną własność ziemi - obszarników, Kościoła, samorządów, chłopów. Ziemia stała się własnością ogólnonarodową i przechodziła w użytkowanie tych, którzy na niej pracowali. 5 grudnia 1917 r. - nastąpiło zawieszenie broni na froncie wschodnim i rozpoczęły się (22 grudnia) rozmowy pokojowe w Brześciu nad Bugiem. 3 marca 1918 r. został zawarty traktat brzeski między Rosją radziecką a państwami centralnymi. Warunki traktatu: Część ziem Litwy, Łotwy, Estonii, Białorusi i Królestwa Polskiego została oderwana od Rosji radzieckiej. Rosja radziecka uznała niepodległość Finlandii i Ukrainy. Zakaukazie przekazane zostało Turcji. Demobilizacja armii i floty radzieckiej.
Wieczorem 26 października (8 listopada) 1917 r. odbyło się drugie i ostatnie posiedzenie II Ogólnorosyjskiego Zjazdu Rad. Zjazd uchwalił zniesienie kary śmierci na froncie, niezwłoczne zwolnienie z więzień wszystkich żołnierzy i oficerów aresztowanych za działalność rewolucyjną. W orędziu skierowanym do wszystkich gubernialnych i powiatowych Rad Delegatów Robotniczych, Żołnierskich i Chłopskich, do frontu, a także do kozaków — zjazd wezwał masy pracujące na tyłach i na froncie do aktywnej walki o władzę Rad, do tworzenia nowego ustroju społecznego i państwowego. W centrum uwagi zjazdu znajdowały się referaty Lenina o pokoju i ziemi. „Zagadnienie pokoju — rozpoczął swe wystąpienie Lenin — to zagadnienie palące, to bolączka naszych dni. Wiele o nim mówiono, pisano i wy wszyscy zapewne niemało dyskutowaliście na ten temat. Pozwólcie mi więc przejść do odczytania deklaracji, którą będzie musiał wydać wybrany przez was rząd". Lenin odczytał zredagowany przez siebie projekt dekretu o pokoju. Jeden z uczestników zjazdu, S. Arałow, delegat III Armii, relacjonuje: „Było tak cicho, jakby ludzie przestali nawet oddychać. Potem zaś jakby cała sala odetchnęła z ulgą, i wreszcie zerwała się burza oklasków, okrzyków radości... Zjazd nasz wykonał wolę ludu — podjął historyczną decyzję. Rewolucyjna Rosja stała się chorążym pokoju na całym świecie, wezwała narody, by zakończyły krwawy koszmar wojny". W dekrecie o pokoju rząd radziecki proponował wszystkim walczącym narodom i ich rządom bezzwłoczne rozpoczęcie rokowań w sprawie sprawiedliwego, demokratycznego pokoju bez aneksji i kontrybucji. Wyjaśniono przy tym, że przez aneksję rząd radziecki „zgodnie ze świadomością prawną właściwą demokracji w ogóle, a klasom pracującym w szczególności, rozumie wszelkie przyłączenie do wielkiego lub silnego państwa małej lub słabej narodowości bez ściśle, wyraźnie i dobrowolnie wyrażonej zgody i chęci tej narodowości, niezależnie od tego, kiedy to przyłączenie przemocą zostało dokonane, jak również niezależnie od tego, jak dalece rozwinięty lub zacofany jest naród przemocą przyłączony lub przemocą utrzymywany w granicach danego państwa. Niezależnie wreszcie od tego, czy naród ten żyje w Europie, czy też w odległych krajach zaoceanicznych". Ta definicja aneksji zrywała maskę z kolonialnego systemu imperializmu i miała ogromne znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza dla narodów kolonialnych i zależnych. Dekret o pokoju zdemaskował imperialistyczny charakter wojny, napiętnował jej winowajców wskazał sposób wyjścia z niej. „Dalsze prowadzenie tej wojny o to, jak podzielić między bogate narody podbite przez nie słabe narodowości - stwierdzano w dekrecie, rząd uznaje za największą zbrodnię wobec ludzkości i uroczyście daje wyraz swej woli wzywając do niezwłocznego podpisania warunków pokoju, który by położył kres tej wojnie, na wymienionych warunkach. sprawiedliwych dla wszystkich bez wyjątku narodowości". Rządom wszystkich walczących krajów zaproponowano bezzwłoczne zawieszenie broni na okres co najmniej trzech miesięcy, w ciągu którego można by doprowadzić do końca rokowania pokojowe z udziałem przedstawicieli wszystkich bez wyjątku narodowości i narodów wciągniętych do wojny lub zmuszonych do udziału w niej, jak i zwołać pełnomocne zgromadzenie przedstawicieli ludu w celu ostatecznego zatwierdzenia warunków pokoju.