Polskie parki narodowe

BIAłOWIESKI PARK NARODOWY
Białowieski Park Narodowy jest ostatnim zachowanym fragmentem olbrzymiej puszczy, jaka przed tysiącem lat pokrywała większość nizinnych terenów Polski i Europy.

PARK W LICZBACH:
Powierzchnia parku- 10 502 ha
Powierzchnia obszarów ochrony ścisłej- 4 747 ha
Powierzchnia lasów- 9 594 ha
Długość szlaków turystycznych- 21 km
Liczba turystów w roku- 102 000

Przed wiekami osadnicy karczowali lasy, stopniowo je niszcząc. Dziś- ze względów gospodarczych- sadzi się drzewa określonych gatunków, chroni je przed szkodnikami, pożarami, zwierzętami i konkurencją innych drzew. Po około 100 latach, kiedy osiągną pożądane rozmiary, wycina się je i sadzi nowe. Białowieski Park Narodowy jest wyjątkiem. Las ukształtował się tu w naturalny sposób. Jego rodzaj zależy od żyzności i wilgotności gleby. Ponad 2/3 powierzchni porastają drzewa liściaste. Najwięcej jest lasów dębowo- grabowych, czyli grądów, które zajmują najżyźniejsze gleby. Na siedliskach wilgotnych rosną zalane wodą przez kilka miesięcy w roku olsy i łęgi, złożone głównie z olszy czarnej i jesionu; na suchych- bory sosnowe, świerkowe i mieszane. Ogółem występuje tu ponad 20 typów lasu. Bogactwo białowieskich drzewostanów najlepiej widać w zróżnicowanych gatunkowo grądach. Najwyższe piętro tworzą przekraczające 50 metrów pojedyncze świerki. Pod nimi, na wysokości ponad 40 metrów, znajduje się właściwe sklepienie lasu złożone z dębów, lip i klonów. Najniższymi drzewami są dobrze znoszące zacienienie graby (20-30 metrowe), rosnące w towarzystwie młodych drzew innych gatunków.
Charakterystyczną cechą parku jest duża liczba przewróconych lub jeszcze stojących, ale martwych pni. W najcenniejszej części lasu, ścisłym rezerwacie przyrody, stanowią one ponad 10% masy wszystkich drzew. Rozkład martwego drzewa w zależności od jego twardości i wilgotności podłoża trwa od 20 lat dla osiki do 100 dla dębu. Substancje organiczne powstające w wyniku tego procesu trafiają z powrotem do gleby i wykorzystywane są przez nowe pokolenia lasu. Martwe drzewa stają się doskonała pożywką dla tysięcy niewielkich organizmów: grzybów, bakterii i drobnych bezkręgowców. Wiele z nich to gatunki ginące- brakuje dla nich dogodnego środowiska w innych częściach Europy. W puszczy występuje ponad 3000 gatunków grzybów, w tym około 500 kapeluszowych.
Puszcza Białowieska zasłynęła w całym świecie jako miejsce, w którym ocalono od zagłady żubra, największe europejskie zwierzę. Żubry wyginęły prawie całkowicie już w XVIII wieku. Przeżyły tylko na Kaukazie i w Puszczy Białowieskiej. W 1919 roku ostatni z niedobitków białowieskiego stada zginął z ręki kłusownika. Wyginęła również populacja kaukaska. Do Białowieży zaczęto ściągać osobniki z ogrodów zoologicznych. Hodowano je początkowo w ogrodzonym zwierzyńcu. Pierwsze wypuszczono na wolność w 1952 roku. Później wiele zwierząt podarowano innym krajom. Obecnie po polskiej stronie puszczy żyje około 250 dzikich żubrów i mniej więcej tyle samo na terenie Białorusi. Na świecie jest ich niespełna 2000, wszystkie wywodzą się z białowieskiej hodowli.
Puszcza Białowieska miała szczęście. Jej wyjątkowe walory docenili 500 lat temu Jagiellonowie. Już wtedy zaczęto chronić tutejsze lasy. Były one własnością królów. Władcom zależało na utrzymaniu wysokiego pogłowia zwierzyny tam, gdzie przyjeżdżali na polowania. Nie zezwalali więc na osadnictwo i karczowanie drzew.
Najcenniejszym fragmentem parku jest utworzony w 1921r. ścisły rezerwat przyrody, przekształcony w 1932 r. w najstarszy polski park narodowy. Lasy, które w nim rosną, stanowią większość powierzchni pierwotnych puszcz nizinnych w Europie. Od 80 lat nie wykonuje się w nim praktycznie żadnych prac poza usuwaniem na bok pni przewracających się na nieliczne drogi. Przeciętny wiek drzew w rezerwacie wynosi 126 lat, podczas gdy w pozostałej części puszczy 72, a w całej Polsce około 54. znajduje się tu 1580 drzew o wymiarach pomników przyrody, średnio jedno na trzy hektary powierzchni.
Puszcza stanowi schronienie dla 8500 gatunków owadów, 250 gatunków ptaków, 54 ssaków, około 1050 roślin naczyniowych, 200 mchów i prawie 300 porostów.
Jak przystało na miejsce łowów królewskich, nie brakuje tu dużych i rzadkich zwierząt. Oprócz żubrów możemy zobaczyć: rysie, wilki, wydry, lisy, borsuki, kuny, tchórze, bobry, łosie, jelenie, dziki i sarny. Wśród ptaków kilkanaście gatunków tworzy najliczniejsze populacje w Polsce.

OJCOWSKI PARK NARODOWY
Ojcowski Park Narodowy swój charakter, krajobraz i roślinność zawdzięcza wapieniowi. To z niego zbudowane są skały, które na tym terenie mają miąższość do 200 metrów. Rzeka Prądnik wcina się w nie wąwozem o głębokości 120 metrów i meandruje po szerokim od kilkudziesięciu do 100 metrów dnie doliny. Jej brzegi stanowią urwiste, prawie pionowe skały, będące krawędziami skalnego płaskowyżu otaczającego dolinę. W stronę Prądnika opada z niego kilkadziesiąt jarów i wąwozów. Także i one zostały wyżłobione przez wodę, choć obecnie wszystkie, oprócz Doliny Sąspowskiej są suche. Prądnik zasilany jest przez dopływ Sąspówkę i 50 wydajnych źródeł.

PARK W LICZBACH:
Powierzchnia parku- 2 146 ha
Powierzchnia obszarów ochrony ścisłej- 251 ha
Powierzchnia lasów- 1 529 ha
Powierzchnia rolna i inne- 617 ha
Długość szlaków turystycznych- 23 km
Liczba turystów w roku- 300 000

Krajobraz parku i jego sieć wodna są wynikiem zjawisk krasowych zachodzących bardzo intensywnie w przeszłości i trwających do dziś. Polegają one na rozpuszczaniu skał wapiennych przez wodę pochodzącą z opadów. Z największą intensywnością występują na płaskich terenach, z których woda spływa powoli, a skały zalegają grubą warstwą. Woda, z pomocą zawartego w atmosferze dwutlenku węgla, rozpuszcza wapienie, przenikając w głąb skał. Drążąc je, tworzy liczne jaskinie. Cechą charakterystyczną terenów krasowych jest brak wód powierzchniowych. Woda wydostaje się na powierzchnię w postaci obfitych źródeł w najniżej położonych punktach terenu.
Na obszarze parku znajduje się około 400 jaskiń. Najdłuższa z nich- Jaskinia Łokietka, ma 320 metrów długości. Są dosyć łatwo dostępne i dlatego już w XIX wieku ludzie zniszczyli stalaktyty i stalagmity- oryginalne nacieki wapienne w kształcie iglic. Ocalały one jedynie w najodleglejszych zakamarkach.
Ojcowski Park Narodowy słynie z nietoperzy. Stwierdzono tu występowanie 15 z 21 znanych w Polsce gatunków. Najpospolitsze to podkowiec mały i nocek duży. Najcenniejszych należy nocek orzęsiony, który osiąga tutaj północną granicę swojego występowania. Ojcowskie jaskinie świetnie się nadają do spędzenia w nich snu zimowego. Śpiące nietoperze zbijają się w ciasne grupy po kilkadziesiąt a nawet kilkaset osobników.
Mimo że Ojcowski Park Narodowy jest naszym najmniejszym parkiem, jego fauna i flora okazują się bardzo bogate. Wynika to z dużego zróżnicowania środowisk. Zupełnie inne warunki mikroklimatyczne i glebowe panują na północnych i południowych zboczach wąwozów, na płaskowyżu i dolinie. W dolinie Prądnika temperatura może być nawet o 10 oC niższa niż na otaczającym ją płaskowyżu. Liczbą gatunków zwierząt szacuje się na 12 000, w tym ponad 1000 motyli i 1700 chrząszczy. W ciągu ostatnich 50 lat można było obserwować naturalną sukcesję roślinną w lasach. Dominujące niegdyś bory mieszane z sosną, jodłą i świerkiem stopniowo ustępują miejsca liściastym grądom i buczyną. Prawdopodobnie do 2010 roku bory znikną zupełnie.
Na bezleśnym terenie i słonecznych południowych zboczach wąwozów rośnie około 100 gatunków ciepłolubnych roślin typowych dla południowej Europy. Często są to okazy bardzo rzadkie w Polsce.
W Ojcowskim Parku Narodowym znajduje się sporo samotnych skał o oryginalnych kształtach. Najsłynniejsza z nich to Maczuga Herkulesa w dolinie Prądnika.

WIELKOPOLSKI PARK NARODOWY
Wielkopolski Park Narodowy, położony na terenie polodowcowym, stanowi znakomity przykład, jak wiele środowisk może istnieć w typowym pejzażu nizinnym. Pozostałością zlodowacenia bałtyckiego sprzed 15 000 lat jest ukształtowanie terenu: rozległe wzgórza morenowe, wąskie, przypominające nasypy kolejowe ozy, łagodne pagórki o spłaszczonych wierzchołkach, czyli kemy, głębokie rynny. Większość z nich porasta las, resztę zajmują pola i łaki.

PARK W LICZBACH:
Powierzchnia parku- 7 620 ha
Powierzchnia obszarów ochrony ścisłej- 259 ha
Powierzchnia lasów- 4 441 ha
Powierzchnia wód- 447 ha
Długość szlaków turystycznych- 87 km
Liczba turystów w roku- 1,2 mln

Na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego występuje 70 większych lub mniejszych zbiorników wodnych. Znaczna ich część to jeziora polodowcowe, ale są też starorzecza Warty, która płynie wschodnimi obrzeżami parku i trochę sztucznych stawów. Jeziora znajdują się w różnych stadiach zarastania: od głębokich, z wąskim pasem roślinności przybrzeżnej, do bardzo płytkich, prawie w całości pokrytych kożuchem roślin. Wszystkie ( z jednym wyjątkiem) są eutroficzne, tzn. bogate w substancje odżywcze. Stąd wielka rozmaitość fauny i flory parku.
Roślinność jezior układa się pasami, równolegle do linii brzegowej. Na stromych brzegach rosną zazwyczaj lasy liściaste lub mieszane, na płaskich- bagienne olsy. Płytkie, przybrzeżne wody opanowały szuwary, czyli łany trzcin, tataraki, pałki wodne i oczerety. Za nimi leży strefa roślin wodnych z liśćmi pływającymi po powierzchni wody. Znajdziemy wśród nich powszechnie znane lilie wodne (grzybienie białe) i grążele żółte. Na głębszej wodzie rozpoczyna się królestwo roślin całkowicie zanurzonych, jak rdestnice, wywłóczniki i rogatki. W parku doliczono się 350 gatunków glonów. Każdą strefę roślinną zamieszkuje inny zestaw gatunków zwierząt, zarówno wodnych, jak i lądowych, żerujących na wynurzonych częściach roślin. Stwierdzono tu aż 35 gatunków ryb. Fauna bezkręgowców obejmuje około 3000 gatunków. Najliczniejszą grupa są owady z niezwykle rzadkim jelonkiem rogaczem, naszym największym chrząszczem. Drugą dużą grupą są pajęczaki.
Wśród 190 gatunków ptaków i 40 gatunków ssaków znajdują się zwierzęta wodne, jak perkozy i kaczki oraz leśne: dzięcioły, ptaki śpiewające, jelenie, dziki, lisy, kuny. Brak tu natomiast wielkich drapieżników.