Barok (z por. barocco – "perła o nieregularnym kształcie" lub z fr. baroque – "bogactwo ozdób") – główny kierunek w kulturześrodkowo i zachodnioeuropejskiej, którego trwanie datuje się na zakres czasowy od końca XVI wieku do XVIII wieku. Renesans lub odrodzenie (z fr. renaissance – odrodzenie) – okres w historii kultury europejskiej, obejmujący przede wszystkim XV iXVI wiek, określany często jako "odrodzenie sztuk i nauk" oraz koncepcja historiozoficzna odnosząca się do historii kultury włoskiej odDantego do roku 1520 (Il Rinascimento).
1. Sytuacja polityczna Renesans - „złoty wiek” - długotrwała koniunktura ekonomiczna stwarzała solidne i trwałe podstawy dobrobytu i stabilizacji - zapewnienie bogatej szlachcie nie tylko rosnących dochodów, ale i czegoś więcej: poczucie bezpieczeństwa i niezmienności porządku świata - ułatwienie szlachcie, zwłaszcza zamożnej, aktywności kulturalnej, zdobywania wykształcenia, udziału w polityce i w życiu społecznym Barok - osłabienie państwa za panowania dynastii Wettingów i stworzenie nieustannej sytuacji zagrożenia niepodległości - wzmocnienie pozycji rywalizujących ze sobą rodów magnackich, których działalność wymykała się spod kontroli - sejm nie może pełnić funkcji regulatora konfliktów sił, gdyż jego działalność paraliżowała zasada liberum veto 2. Prądy filozoficzne Renesans - humanizm - zainteresowanie człowiekiem i zaakcentowanie możliwości jego rozumu - reformacja - dążenie do wprowadzenia reform w kościele katolickim w zakresie doktryny kultu, organizacji i obyczajów, rozłam w chrześcijaństwie, utworzenie nowych wyznań Barok - kontrreformacja - prąd przeciw reformacji, ustalenie przez sobór trydencki ( 1545-1563 ), co należy uznać za katolickie w dziedzinie nauki, dyscypliny i zwyczajów kościelnych 3. Sztuka Renesans - zamiłowanie do harmonii, spokoju, statyczności, jasności konstrukcji, osiąganie piękna poprzez zastosowanie określonych miar i proporcji, wzorowanie się na antyku - tematyka i motywy mitologiczne współistniały z chrześcijańskimi - bogata ornamentyka nie zaciemnia klarowności bryły - zainteresowanie wybitną jednostką ludzką, jej indywidualnymi cechami ( psychologiczny portret ), zasada złotego środka - laicyzacja sztuki - odkrycie światłocienia, perspektywa Barok - zamiłowanie do wyjaskrawiania kontrastów efektów świetlnych, ekspresywnych gestów (rozpacz, ból, gniew, ekstaza) - w krajach katolickich dominowała tematyka religijna: mistyczno - symboliczna - bardzo bogate dekoracje, sztuczność, przepych - sztuka na usługach kościoła, mnożenie się budowli sakralnych w typie tzw. baroku jezuickiego, dążenie do ukazania potęgi i nieograniczonej wielkości misterium * porównanie rzeźb Dawida - Michał Anioł a Bernini 3. Język Renesans - poeci świetnie znają łacinę, ale piszą pięknie po polsku - język prosty, jasny, zrozumiały, płynny - ogromna popularność Cycerona, ćwiczenie sztuki przemawiania Barok - język makaroniczny: wtrącanie wyrazów łacińskich do polskich zdań, spolszczanie tych wyrazów przez nadanie im polskich końcówek - panegiryk - utwór dopracowany dokładnie pod względem stylu, ale cechujący się pustką myśli 4. Szkolnictwo, nauka Renesans - rozwój mecenatu królewskiego i magnackiego - rola Akademii Krakowskiej - rozwój nauki ( astronomia - M. Kopernik, medycyna - Miechowita, Struś ) Barok - zakony jezuickie o nowych metodach nauczania, które rychło odbiły się na literaturze poddanej rozmaitym ograniczeniom - cenzura: umieszczanie nieprawomyślnych ( wg. kościoła ) dzieł na indeksie, między innymi dzieł Kopernika - program szkół nie miał na celu zaspokojenia głodu wiedzy, ale wyuczenie wygłaszania mów i pisania wierszy na okolicznościowe przyjęcia 5. Koncepcja człowieka i obywatela Renesans - człowiek jednostką wybitną, której nie może pokonać fortuna, ponieważ posiada cnotę - człowiek nie powinien się poddawać ani zbytniej radości w chwili powodzeń życiowych, ani rozpaczy, kiedy go los doświadcza „nic wiecznego na świecie, radość z troską się plecie” - ideał szlachectwa opartego nie na herbach i zasługach przodków, ale na cnocie i stosunku człowieka do dobra ogółu Barok - człowiek tragiczny, świadomy swojej nieświadomości, rozdarty wewnętrznie, żyjący w ciągłym konflikcie między duszą, a ciałem „cóż będą czynić w tak straszliwym boju, wątły niebaczny rozdwojony w sobie” - na podstawie twórczości J. Ch. Paska - sarmata obywatelem chciwym, przywiązanym do swojego, o zaściankowych poglądach, bez gotowości poświęcenia się dla dobra ojczyzny 6. Życie Renesans - człowiek może osiągną ziemską arkadię - żyjąc na wsi ( życie spokojne i dostatnie, możność zachowania niezależności osobistej, źródło wartości moralnych ) - antyczne koncepcje filozoficzne * epikureiczne dążenia do szczęścia i zasada carpe diem „dziś bądź wesół, dziś użyj biesiady” * zasada złotego środka jako pomoc w uniknięciu tragedii i rozczarowań Barok - życie jako nieustająca walka o własne ocalenie - świadomość przemijania „jako wiatr dni żywota” - „vanitas vanitatum at omni vanitas” - dominującym światopoglądem 7. Śmierć Renesans - śmierć rozwiązuje los człowieka, przenosi go z ziemi do wiecznej arkadii - cnota może uwolnić człowieka od grozy śmierci „śmierć nie straszna, gdzie panuje cnota” Barok - człowiek nie wyraża zgody na jej przyjście, czuje lęk, strach - powrót do średniowiecznej wizji śmierci: trup z kosą 8. Życie wieczne Renesans - łatwo osiągalne, chrześcijańsko- antyczne wyobrażenie raju - spełnienie obywatelskich powinności bramą do raju „jeśli komu droga otwarta do nieba, to tym, co służą ojczyźnie” - tren X nawiązaniem do różnych wizji życia Barok - życie wieczne bardzo trudne do osiągnięcia - śmierć wg. Grabowskiego jest początkiem prawdziwego żywota „w niej rozkosz mojego żywota” 9. Bóg Renesans - Stwórca, przed którym człowiek nie powinien czuć lęku, ale ufnie oddawać się jego wyrokom - Bóg jako hojny i wszechobecny dawca niezmierzonych dóbr „którym nie masz miary” - pochwała Pana poprzez zachwyt nad harmonią i doskonałością świata Barok - Bóg jako partner dialogu - niepoznawalny i niewyobrażony jest świętą tajemnicą - Bóg organizatorem ładu społecznego „Bóg każdemu wiek i stan wyrokiem swym znaczy, A jak on zaordynuje, nie będzie inaczej!” - dobroć Boga, czyli dar wolnej woli jest źródłem kłopotów człowieka, ponieważ trudno mu wybierać, co jest dobre, a co złe” 10. Miłość Renesans - miłość pozwala realizować społeczeństwo, źródło radości Barok - miłość cielesna, ziemska jest potępiona - analogia między Erosem i śmiercią - Kupido i Thantos często zabawiają się wspólnie, pierwszy złotymi grotami rozpala pożądanie, drugi ołowianymi strzałami śmierci odziera z pozorów istotę rzeczy. Po tym dostałam 5- :)
