Ewolucja bohatera romantycznego w twórczości Adama Mickiewicza.
Ewolucję koncepcji bohatera romantycznego w twórczości Adama Mickiewicza łatwo zauważyć odwołując się do ogólnego schematu tej postawy.
Bohater romantyczny był symbolem młodego człowieka pierwszej polowy XIX wieku. Możemy wyróżnić następujące cechy, które były dla niego charakterystyczne:
- jego młodość określona była przez: samotność, poczucie wyobcowania wśród ludzi i bunt wobec świata,
- miłość stanowiła dla niego uczucie tragiczne, bez szans powodzenia,
- z reguły był on poetą i reprezentował romantyczną interpretację istnienia: dopuszcza irracjonalizm, metafizykę i mistycyzm,
- punktem przełomowym w jego biografii jest samobójstwo, popełnione w wyniku zawodu miłosnego,
- następuje w nim wielka metamorfoza, "umiera" i z nieszczęśliwego kochanka przeistacza się w bojownika o sprawę ojczyzny,
- bohater prywatnie przegrywa, lecz jego idea pozostaje zwycięska.
W pierwszym okresie twórczości Adama Mickiewicza bohater romantyczny był typowym przykładem postaci byronicznej. Takim bohaterem jest Konrad Wallenrod. Jego miłość realizuje się w małżeństwie i dopiero w skutek obowiązku walki staje się tragiczna. Konrad Wallenrod nie przechodzi dosłownej metamorfozy, a samobójstwo na końcu jest nieodwołalne. Czynem, który budzi dyskusję, bo dwuznacznym moralnie, zostaje zdrada przysięgi.
W późniejszym okresie twórczości Adama Mickiewicza postacie z dzieł wieszcza można uznać za idealne przykłady typowego bohatera romantycznego. Za najlepszy dowód może posłużyć Gustaw - Konrad z "Dziadów". Młody człowiek jest szaleńczo zakochany, lecz zostaje odrzucony, bo jest zbyt nikłą partią. Nieszczęśliwy popełnia samobójstwo, a następnie przechodzi metamorfozę ("Umarł Gustaw, narodził się Konrad") i staje się "żołnierzem sprawy narodowej", spiskowcem i więźniem. W imię ojczyzny występuje nawet przeciwko Bogu, jego postawę charakteryzuje duma. Jako oręż pragnie on wykorzystać poezję.