Opisz znaczenie w podziale administracyjno - terytorialnym.
„Państwo – to ja”, tak powiedział o swoim państwie Ludwik XIV, zwany królem słońca. Nie bez kozery przywołuję tu ten cytat, bo właśnie Ludwik XIV, jako jeden z pierwszych w historii ludzkości, wysnuł tezę na temat jedności państwa. Kilka wieków później programowe nurty pozytywizmu polskiego zakładały tzw. tezę pracy organicznej. Założenie to miało na celu sprawne funkcjonowanie państwa, jako jednego organizmu. Jakiekolwiek, nawet najmniejsze, „oderwanie” części tego organizmu groziło nieodwracalnym skutkiem problemu w funkcjonowaniu całości. XXI wiek skłania politologie do wysnucia podobnej tezy. To dziś w Polsce możemy śmiało powiedzieć, że najważniejsza jest współpraca. Tak też i państwo polskie powinno sprawnie funkcjonować we współpracy ze wszystkimi elementami organizmu państwowego. Czy dziś jest to możliwe? Cóż, pytanie to jest kolejnym pytaniem o naszą przyszłość. A odpowiedź na nie prawdopodobnie nie będzie nam nigdy znana.
Jedną z teorii podziału organizmu państwowego może być teoria podziału terytorialno – administracyjnego, bo przecież to elementy tego podziału składają się na całą, ogólnie przyjętą nazwę Rzeczpospolita Polska.
Podziałem terytorialnym nazywamy względne rozczłonowanie przestrzeni państwa dokonane dla lokalnych jednostek, organów państwowych lub podmiotów niepaństwowych wykonujących funkcje administracji publicznej. Podział administracyjny może być dokonywany dla potrzeb identyfikacji - wprowadza się wtedy nazwy np. miejscowości i obiektów, określa się miejsce, które ma swoją nazwę, podział na działki, numery, symbole cyfrowe, podział geodezyjny itp. Do podziału terytorialnego państwa nie zalicza się podziałów dokonywanych dla innych celów lub dla innych podmiotów niż państwowe. Obecnie nie wystarcza w państwie tylko jeden rodzaj podziału terytorialnego - istnieje ich cała mozaika, w której da się wyodrębnić 3 rodzaje podziału terytorialnego:
- zasadniczy podział terytorialny,
- pomocniczy podział terytorialny,
- podział do celów specjalnych.
Podział zasadniczy (podstawowy) jest tworzony dla terenowych organów mających znaczenie zasadnicze, organów o kompetencjach generalnych. I tak - dla organów samorządu terytorialnego i organów administracji zespolonej Polskę podzielono na: województwa, powiaty i gminy.
Podział pomocniczy – jest tworzony dla organizacji niesamodzielnych, pomocniczych np. obszar gminy dzieli się na sołectwa, miasta na osiedla lub dzielnice. Podobnie obszar powiatu może być dzielony na części - obejmując wiele gmin, a województwa na części - obejmując wiele powiatów.
Podział dla celów specjalnych – administracja niezespolona nazywana jest mianem specjalnej i dla niej tworzy się odrębne podziały obejmujące z reguły powiaty i województwa. Z reguły podziały specjalne są tworzone wówczas, gdy wymagają tego szczególne względy jak np. występowanie kopalin, położenie lasów, rozlewiska wód, granice państw itp. I tak odrębne podziały na administracji PKP, wojsko, urzędy górnicze, lasy państwowe, odrębny podział mają sądy i prokuratury. Podziały specjalne nie służą swoistości administracji ani interesom obywateli.
Podział terytorialny jest elementem ustroju państwa. I z tego względu ujęty jest w formy prawne. Kształt zasadniczego podziału terytorialnego jest wynikiem splotów różnych czynników politycznych, ekonomicznych, tradycji, a także racjonalizacji działań postępu technicznego. Sposób przeprowadzania zmian w podziale terytorialnym jest różny, bardzo powolny, ewolucyjny lub radykalny. Zasada demokratyzmu przyjęta w państwie wyłania postulat by podział był tak ukształtowany, aby możliwie w najwyższym stopniu ułatwiał zaspokojenie potrzeb obywateli.
Czynnikami dywersyfikującymi podziału terytorialnego są postęp techniczny (szczególnie w dziedzinie komunikacji), procesy urbanizacyjne, struktura sieci osadniczej, emigracja ludności.
Czynniki demograficzne wpływają na zmiany podziałach są złożone i można je rozpatrywać z różnych punktów widzenia, jak narodowościowego, gęstości zaludnienia i struktury zawodowej ludności. Na podziały wywierają wpływ również inne czynniki, jak gęstość zaludnienia, co wpływa na tworzenie mniejszych jednostek.
W Polsce nastąpiła ewolucja podziału terytorialnego. Po I wojnie światowej tworzono pierwszy organ państwowy z trzech części pozaborczych. Mimo wszelkich trudności i przeszkód ogromny wkład pracy naukowców, urzędów państwowych i samorządowych doprowadził do poprawnego ukształtowania podziału terytorialnego. Polska podzielona była na województwa, powiaty, gminy i miasta. Lecz nie wszędzie utworzono samorząd terytorialny. Istniał on tylko na Wielkopolsce i na Pomorzu na szczeblu wojewódzkim. Zaś trudne warunki narodowościowe i gospodarcze uniemożliwiły utworzenie samorządu wojewódzkiego na terenach wschodnich.
Po II wojnie światowej problemy z podziałem terytorialnym wystąpiły w związku ze zmianą granic państwowych, utratą ziem wschodnich i potrzebą podziału terytorialnego na ziemiach odzyskanych. Brak zasadniczych zmian w podziale terytorialnym, za wyjątkiem potrzeby odtworzenia polskiego nazewnictwa miejscowości, obiektów, wyłoniły potrzebę powołania specjalnej komisji ds. ustalania nazw miejscowości fizjokratycznych.
Dopiero w 1950 roku dokonano zmiany w podziale terytorialnym. Utworzono nowe województwa i przystąpiono do rozdrabniania podziału terytorialnego. Utworzono gromady a także nowy typ jednostki podziału terytorialnego – osiedla robotnicze i rybackie, uzdrowiskowe. Były one przeznaczone dla miejscowości niemających statusów miast i zamieszkiwaną przez ludność nierolniczą.
W latach 1972 – 1975 zlikwidowano gromady. Odtworzono gminy, ale jednocześnie wprowadzono zmiany w podziale terytorialnym ma województwo. Zlikwidowano powiaty, a także osiedla. Wprowadzono 2-stopniowy podział administracyjny. Utworzono 49 województw, zamiast 17.
W 1990 r. odtworzono samorządy terytorialne, ale jedynie na szczeblu gmin. Województwa miały jednostki pomocnicze w postaci rejonów i taki stan utrzymał się do 1998r.
Wprowadzono trójstopniowy podział terytorialny państwa. Z 49 województw utworzono 16, odtworzono powiaty. Zmiany te pociągnęły za sobą ogromne straty, które dziś owocują niewydolnością finansową państwa, wzrostem bezrobocia i rozluźnieniem funkcji zarządzających i nadzorczych.