Poglady średniowiecznych filozofow - Sofisci, Platon, Arystoteles, Epikurejczycy, Stoicy.

AD 3-SOFIŚCI
W V w. Powstał w Atenach nowy ty filozofii ,zupełnie różny od dotychczasowej filozofii przyrody .Orientacja jej była humanistyczna ,a zasadnicze stanowisko relatywistyczne. Przedstawicielami jej byli sofiści , wśród nich najbardziej oryginalnym był Protagoras.
Sofiści :
-pierwsi dali początek nowej filozofii
-nie byli filozofami z zawodu ,z zawodu byli nauczycielami i wychowawcami
-wydatna role zaczęli odgrywać gdy w wychowaniu zaczęto kłaść nacisk na wykształcenie , a nie tężyznę duchowa i fizyczna
-uczyli mówić i działać, spełniali funkcję , która w dzisiejszych czasach spełnia publicystyka i uniwersytety powszechne
-zawód ich wymagał aby byli ludźmi współczesnymi, aby uczyli zgodnie z duchem czasu; stąd reprezentatywność ich poglądów
-nie wszyscy byli filozofami, ale pomiędzy nimi było kilku myślicieli wybitnych, jak Protagoras, Gorgiasz, Hippiasz, Promyk
-okres działalność sofistów trwał dość długo ,przez cale prawie stulecie : Protagoras i Gorgiasz byli starsi od Sokratesa.
-Najświetniejszym dla sofistyki czasem był jej początek, wówczas towarzyszyło im powodzenie , stanowili elitę umysłową Grecji, wkrótce życzliwy stosunek Greków do sofistów uległ radykalnej zmianie .Arystokratyczne społeczeństwo zarzucało im ,że uczą za pieniądze , konserwatyści natomiast wystąpili z zarzutem ,ze ucząc burza wiarę i tradycje.
-wyraz sofista , który pierwotnie miał sens dodatni oznaczał „uczony”, później nabrał ujemnego znaczenia i oznaczał ”pseudouczony”
Protagoras
-był najbardziej filozoficznym umysłem wśród sofistów ,sformułował filozoficzne zasady , w imię których występowali sofiści.
-żył zapewne od 481-411,pochodził z Abdery
-był pierwszym filozofem w nowym stylu ,mniej badaczem, więcej nauczycielem ,mówcą, popularyzatorem
-w latach dojrzałych przebywał w Atenach
-głównym jego pismem była „Rozprawa polemiczne o prawdzie i bycie” ;poza tym był autorem prac gramatycznych ,etyczno-społecznych ,technicznych
-klasyfikował zdania i wyrazy
-definiował naukę wedle Platona jako zaradność w zarządzaniu domem i państwem oraz możliwie największa sprawność w działaniu i mówieniu
-zajmował postawę ‘ pozytywistyczną’ chciał trzymać się faktów i unikać konstrukcji w nauce, od niego zapewne pochodzi starożytne pojecie doświadczenia naukowego rozumianego jako: obserwowanie , jakie zjawiska występują łącznie wnioskowanie z jednego z tych zjawisk o drugim
-inicjator minimalistycznej teorii poznania
-był sensualistą, zaprowadziło go to relatywizmu
-pozostał wierny greckiemu przekonaniu ,że wszelkie poznanie jest bierne i że umysł może zawierać jedynie odbicie przedmiotów zewnętrznych
-pojmował rzeczywistość jako niezgodna z zasada sprzeczności , był to wynik naturalny dla myśliciela , który chciał połączyć skrajny sensualizm z realistycznym pojmowaniem poznania
-relatywizm zapoczątkowany przez niego miał zabarwienie antropologiczne , hasłem jego było:” Wszystkich rzeczy miara jest człowiek”
-dążył do zreformowania prawa obowiązującego tak , aby było racjonalne, aby kara nie była zemstą za przestępstwo , lecz odstraszeniem od dalszych przestępstw
-tworzył samodzielna teorie filozoficzną ,był pierwszy filozofem –relatywistą
Poglądy:
-badania jakie prowadzili sofiści były nowego typu
a) pod względem przedmiotu –dotychczas filozofowie ograniczali się do badania przyrody, teraz nastąpiła radykalna zmiana zaczęły się badania humanistyczne .Hippiasz uczony, poeta, polityk, technik zajmował się matematyka i astronomią , ale zwłaszcza etnologia , teoria sztuki .Głównym przedmiotem badań sofistów jako nauczycieli były dialektyka, retoryka , polityka ,etyka. Ogólnie biorąc ,zakresem ich dociekań było to co oni sami nazywali „obyczajami” , a co dziś nazywa się kultura.
b)pod względem zadań stawianych nauce, pierwsi uczeni pojmowali ja czysto teoretycznie , szukali wiedzy dla wiedzy , sofiści podporządkowali czynność badawcza celom praktycznym
c)pod względem metody badań ,duże znaczenie miała metoda dedukcyjna , jeśli prowadzili badania to przeważnie empiryczne
-wypowiadali nowe ale typowe dal swej epoki poglądy na naturę poznania , występowali z maksymalnymi wymaganiami wobec poznania , domagali się od niego powszechności, obiektywności, pewności, a zarazem ufali ,ze wiedza ludzka tym wymaganiom sprosta
-teorie sofistów były wyrazem nieufności do wiedzy, opinia ich o zdolnościach poznawczych człowieka była ujemna , uważali ze wiedza zaledwie może spełnić minimalne wymagania, twierdzili, że prawdę poznajemy tylko przy pomocy zmysłów dawali tym wyraz sensualizmowi ,ze nie ma prawdy powszechnej , bo prawda jest dla każdego inna –to był ich relatywizm .Prawda jednego człowieka ma wyższość nad prawda drugiego o tyle tylko o ile będzie bardziej użyteczną praktycznie –to był praktycyzm .
-dawali pierwszeństwo prawdom życiowo dogodnym ,przeciwne opinie mogą być równie prawdziwe
-konwencjonalizm był dalsza konsekwencja relatywizmu, sofiści skłonni byli uważać za konwencjonalne obowiązujące poglądy na mowę, prawo, moralność, religię
-prawa natury pojmowali w swoisty sposób , uważali je za na ogół tylko prawo silniejszego, niektórzy sofiści głosili hasło powrotu do natury czyli do panowania siły
-na dużą skale zajmowali się estetyką , teoria sztuki (pionierem był Gorgiasz) Malarstwo, rzeźbę, architekturę uważali za umiejętności takie same jak tkactwo, czy budowanie okrętów, poezja ma zaś inny charakter , nic nie wytwarza poza słowami, podobna jest do wieszczenia niż do umiejętności.
-estetyka wytworzona przez sofistów był teoria poezji, inspirowana była przez poezje sceniczna ,operowała 3 pojęciami : naśladownictwa, iluzji, oczyszczenia.
Miała 3 główne tezy: nie wytwarza przedmiotów realnych ,lecz tylko słowne podobieństwa, w umysłach słuchaczy wzbudza iluzje, wywołuje gwałtowna reakcje, wyładowuje ich uczucia
-kierowali swoje badania na człowieka , jego czynności i wytwory
Sokrates
Życie
-urodził się w Atenach w 469 zmarł w 399r. , w Atenach spędził cale swoje życie
-gdy wymagały tego potrzeby kraju , służył jako żołnierz i urzędnik, na ogol jednak nie brał udziału w sprawach państwa ; całkowicie bowiem poświęcił się działalności innego rodzaju- działalności nauczycielskiej
-współcześni traktowali go jako sofistę , jednakże dzieliło go od sofistów nie tylko to ze uczył bezinteresownie , ale tez i cala treść nauki, uczył ludzi cnoty ,a ściślej mówiąc , uczył ich rozumu w tej działalności widział sens swego życia
-żył wraz z rodziną w niedostatku
-był wszędzie tam gdzie mógł znaleźć rozmówców , zyskał sobie zwolenników i uczniów : najwykwintniejsza młodzież ateńska , jak Alcybiades, Krycjasz , Platon, Ksenofont , przestawała z nim stale
-ogół widział w nim tylko dziwaka, pomimo takich opinii mógł jednak jeszcze Sokrates przez ćwierć wieku czynić dalej swoje ,gdy doszedł do 70 roku życia , spotkało go publiczne oskarżenie, że działalność jest szkodliwa , ze winien jest bezbożności i demoralizacji młodzieży. Ostatnie dni spędził w rozmowach z uczniami .
-potomność po wszystkie czasy widziała w Sokratesie ideał filozofa ,a jego życiu i śmierci doskonale wypełnienie obowiązków filozofa, chłodny umysł łączył się w nim w przedziwny sposób z gorącym sercem , silna , raczej zmysłowa natura była opanowana przez silna dusze , brzydota przysłowiowa jego postaci była jakby symbolem wyższości ducha
PISM nie zostawił , uczył ustnie , o nauce jego wiemy z pism uczniów , głównie z dialogów Platona i Wspomnień o Sokratesie Ksenofonta
Poglądy Sokratesa
-pracował na polu etyki i logiki , zajmował się tylko człowiekiem

Poglądy Etyczne
- 1) cnota jest dobrem bezwzględnym – jeszcze sofiści twierdzili ze cnota jest całkowicie względna różna dla mężczyzn i dla kobiet, Sokrates zaoponował przeciw takiemu relatywizmowi , wskazał na zalety , które są jedne dla całego rodu ludzkiego : sprawiedliwość, odwaga czy panowanie nad sobą są zaletami i wszędzie .Wytworzył nowe pojęcia cnoty przez to , że spośród zalet człowieka wyodrębnił specjalnie zalety moralne .Na powszechność praw moralnych Sokrates kładł szczególny nacisk , stojąc w opozycji do relatywizmu sofistów ; powszechność była zasadniczą cechą cnoty w jej nowym znaczeniu
-człowiek powinien zabiegać o dobro najwyższe , nie licząc się nawet z niebezpieczeństwami i śmiercią , dla dóbr moralnych powinien poświęcić dobra niższe i pozorne.
-Sokrates był pierwszym , który wyróżnił dobra moralne ,właściwy przedmiot etyki ,, a także był pierwszym przedstawicielem stanowiska moralizmu
-pożytek zależny jest od dobra , tylko to co dobre jest naprawdę pożyteczne
-Sokrates był przeciwieństwem utylitarysty twierdził ,że czyn jest niezawodnie dobry , gdy wypływa żeń pożytek ,a zalecając sprawiedliwość czy lojalność , wysiłek w pracy czy kompetencje w zawodzie , powoływał się płynącą stąd korzyści.
-szczęście związane jest z cnotą , bo z cnoty wynika , szczęśliwy jest bowiem ten, kto posiada największe dobra, a największym dobrem jest cnota
-wiedza jest tym samym , co cnota , jeśli wiedza nie wystarcza do cnoty , to musi być powierzchowna i niezupełna , wiedz potrzebna do cnoty jest innego rodzaju , to nie wiedza o żywiołach , gwiazdach , kosmosie , lecz o sprawiedliwości i odwadze , nie przyrodnicza lecz etyczna stanowisko takie nazywamy intelektualizmem etycznym
-cnoty można się uczyć , jest jedna
-prawdziwe szczęście i prawdziwy pożytek daje tylko dobro –prawdziwym dobrem jest cnota
Poglądy logiczne
-teoria wiedzy była teoria poszukiwania wiedzy czyli jej metodologią
-Sokrates nie posiadał gotowej wiedzy , nie obiecywał uczniom ze nauczy ich prawdy , lecz będzie razem z nimi jej szukać
-nie był teoretykiem , lecz wirtuozem metody , nie formułował jej przepisów pokazywał jednak jak ją stosować, metoda jaka się posługiwał była metoda dyskusji, współpracy umysłowej , składała się z 2 części pozytywnej i negatywnej , elenktyczna i maieutycznej : pierwsza uczyła , jak usuwać fałszywe przekonania , druga – jak zdobywać prawdziwe.
-metoda elenktyczna- metoda zbijania , najskuteczniejszy sposób oczyszczania umysłu , polegała na doprowadzeniu do absurdu ,
fałszywą tezę przeciwnika Sokrates przyjmował poważnie i pytaniami zmuszał do wyciągnięcia z tezy konsekwencji , celem było zdemaskowanie tego , co jest tylko pozorem wiedzy i oczyszczenie zeń umysłu.
-stwierdzając swa niewiedze ujawniał poznanie samego siebie była to wiedza psychologiczna , ujawniał bowiem ze nie wie na czym polega wiedza , skoro umiał rozpoznać jej brak , posiadał pojecie i kryterium wiedzy.
-zanim zacznie się badać naturę rzeczy należy uświadomić sobie natur poznania
-każdy człowiek nosi w sobie wiedze prawdziwą , ale jej sobie nie uświadamia, ze trzeba mu w tym dopomóc, trzeba wydobyć zeń prawdę , metoda jego była metoda wspólnego szukania –heurystyczna , dzieli pytania złożone na najprostsze i dawał im formę rozjemczą
- posiadał intuicyjna wiedze o dobru i ona stanowiła punkt oparcia dla jego wywodów
- poszukiwania swe zaczynał od stwierdzenia faktów znanych i uznanych , sprawdzonych z doświadczeniem i czynem ,do czynności moralnych przechodził droga analogii, założeniem rozumowania analogicznego była stałość struktury wszelkiej czynności.
- dążył do tego aby względność przezwyciężyć i znaleźć cechy wspólne wszystkim czynom sprawiedliwym
-w rozmowach Sokrates szukał cech ogólnych , znajdował pojecie odwagi czy sprawiedliwości to był jego cel poszukiwań, zawsze wracał do definicji ,był pierwszym , który zajął się systematycznie kwestia definiowania pojęć i wskazał na indukcje jako na sposób znajdowania definicji
-szukał pojęć ,bo kto ma pojęcia ten ma wiedzę , a kto ma wiedze ten ma cnotę
Sokratyzm
-skrajny moralizm połączony z intelektualizmem , cnota jest celem człowieka
-wiedze pojmuje jako pojęciowo , a sposób tworzenia pojęć widzi w indukcji
-nierozłączność szczęścia , rozumu i cnoty były konsekwencja sokratyzmu
-wiedza może być tylko ogólna
-platonizm i arystotelizm były owocami systemów filozoficznych Sokratesa
CYNICY
-Antystenes Aten był założycielem szkoły ,której nazwa pochodzi od gimnazjum Cynosarges, gdzie wykładał
-był najpierw uczniem Gorgiasza później Sokratesa
-był płodnym pisarzem , cenionym w starożytności za dobry styl ; do nas pisma jego nie dotrwały
Poglądy:
-od Sokratesa wziął przeświadczenie , że najważniejszą rzeczą w życiu jest cnota
-ograniczał poznanie od postrzeżeń
-stojąc na stanowisku sensualistycznej koncepcji poznania skłaniał się do materialistycznej koncepcji przyrody.
-cechą cyników było to, że oderwali się od tradycji ,przyzwyczajeń, konwenansów, wrócili do poglądów najprostszych , twierdzili ,że istnieją jedynie konkretne rzeczy ,a jeśli mówimy o czymś więcej o słowach , nie o rzeczywistości.
-etyka stanowiła ośrodek filozofii Antystenesa
- tw. że jedynie cnota jest z natury swej dobrem wszystko zaś inne , jeśli jest uważane za dobro , to tylko przez konwencje .
-twórcy cynizmu należeli do proletariatu pozbawionego wszystkiego , majątku, stanowiska itp., nic nie posiadali , pozostawała im tylko natura, to co mieli w sobie samych , a wiec cnota
-ich filozofia wyrosła nie z rozważań teoretycznych ,lecz z warunków życia
-obojętność obojętność osiągana przez nią niezależność –to były główne hasła tej filozofii
-potępiali wszelakie urządzenia społeczne i państwowe , uważając je za konwencjonalne
Szkoła cynicka:
-uczniem Antystenesa był Diogenes z Synopy , uczniem zaś najwybitniejszym Diogenesa był Krates z Teb, był on pierwszym z cyników , który posiadał majątek i stanowisko , ale dobrowolnie porzucił , bo go przekonała teoria cynika
-cynizm zaczął od teorii a potem przeszedł do praktyki
- w szczególności idea cyników odpowiadała wczesnemu chrześcijaństwu , a sama szkoła istniała do VI w .
Cyrenaicy:
-Założycielem szkoły był Arystyp z Syreny, nazwę swa wzięła od jego ojczyzny, życie wiódł dworaka i światowca
Poglądy:
-od Sokratesa i sofistów nauczył się ,że sprawy praktyczne są ważniejsze od teoretycznych
-wiedze pojmowali jako dostarczano wyłącznie przez zmysły i zupełnie względną , ponadto ograniczali ja w myśl subiektywizmu : poznajemy tylko własne stany , a nie rzeczy , które te stany wywołują
-przyjemność jest jedynym dobrem ,a przykrość jedynym złem , to stanowisko przyjęto nazywać h e d o n i z m e m
-Arystyp był zdecydowanym i bezkompromisowym hedonistą
-tezy hedonizmu Arystypa; przyjemność jest jedynym dobrem , stanem przelotnym , chwilowym, odpowiadało jej hasło carpe diem , przyjemność jest natury cielesnej, tanem pozytywnym .Przyjemności różnią się tylko intensywnością , nie rozn9a się miedzy sobą jakością
Szkoła Cyrenajska :
-pozyskał dla swej filozofii spore grono zwolenników , poza jego córką, wnuczką i Arystypem Młodszym , należał do nich Teodorom, zwany Ateista , Hegezjasz, zwany Nawołującym do śmierci itp.
-cyrenaicy rozwijali swa hedonistyczną etykę w 5 działach :o dobru i złu, o stanach wywoływanych przez nie, o czynach wywoływanych przez te stany, o wew. przyczynach tych stanów ,o podstawach decyzji
-stanowisko Arystypa okazało się zbyt jednostronne i trudne do obronienia , toteż jego uczniowie zaczęli szukać kompromisów i porzucali tezy
+Teodorom przyznał , że prawdziwym dobrem i celem życia jest nie chwilowy stan przyjemności , lecz stała radość
+przyjemności duchowe zostały uznane jako odrębna klasa przyjemności obok cielesnych
+Hegezjasz zrezygnował z pozytywnego charakteru przyjemności , cel hedonistów stał się negatywny ,zredukowany do braku przykrości
+Annikeris wprowadzał różnice jakościowe miedzy przyjemnościami zachęcając hedonistów do służenia przyjaźni ,miłości ojczyźnie , które dostarczają wyższych przyjemności
-szkoła ta została założona przez Epikura , mniej więcej w sto lat po cyrenejskiej
AD 4- PLATON
ŻYCIE
Ateńczyk żył lat 80, od 427 do 347r. Żył w czasach rozkwitu Aten, w atmosferze najwyższej kultury starożytnej .Pochodził ze znakomitego rodu. Kultura domu była wysoka , wychowanie staranne. Kształcił zarówno ciało, jak i umysł. Ćwiczył się zarówno poezji , malarstwie i muzyce pozostał zawsze artystą. Naukowe studia rozpoczął dość wcześnie , mając lat 20 poznał Sokratesa. Przebywał z nim 8 lat aż do jego śmierci .Lata te miały decydujący wpływa na Platona , podniosły jego kulturę logiczną i etyczną.
Po śmierci Sokratesa opuścił Ateny i zaczął podróżować zajęło mu to 12 lat, później zamieszkał w Atenach. Po licznych podróżach, powrócił jako człowiek dojrzały, założył szkole i oddal się pracy pisarskiej i nauczycielskiej .Rodziny nie założył , mieszka w szkole, żył otoczony uczniami. Śmierć jego nastąpiła w dniu jego urodzin , a był to dzień zjawienia się Apollina na ziemi.
Pragnął czynem na wielka skalę zastosować swe idee , zmienić cały ustrój polityczny.
PISMA
Pisma Platona przechowały się w całości. Zbiór ten obejmuje 35 dialogów i grupę listów , razem 36 pism . Najważniejsze to :
- Obrona Sokratesa
-Laches (dialog o odwadze)
-Charmides ( o roztropności)
-Eutyfron (O pobożności)
-Protagoras (o cnocie)
-Gorgiasz ( o retoryce)
- Kraty( dialog o języku)
-Menon ( dialog o możności uczenia się cnoty)
-Fajdros ( alegoryczny opis stosunku duszy do idei)
-Uczta( o miłości)
-Państwo( 9 ksiąg o idealnym państwie)
-Prawa( wykład teorii idealnego państwa)
Dzieła Platona ze względu na swą formę są unikatem w dziejach piśmiennictwa filozoficznego:
1)wszystkie są dialogami 2)dialogi posiadają wartość dziel sztuki literackiej , cechuje je niepospolita zdolność wytwarzania nastroju, charakteryzowania ludzi i sytuacji.3) w dialogach platona zabierają glos współcześni mu przedstawiciele nauki, polityki i przeróżnych zawodów.4)Układ dialogów ma żywność potocznej rozmowy, daleko odbiegającą od normalnego naukowego traktatu. Sprawy najważniejsze są często tylko w przenośniach, mitach i aluzjach.
Dialogi Platona nie stanowią cyklu , każdy stanowi oddzielna całość. Są zagadnienia , które Platon rozważał w wielu dialogach rozwiązywał za każdym razem inaczej. Dzięki historykom XIX w udało się ustalić kolejność , jeśli nie poszczególnych dialogów to ich grup.
Wyróżniamy 3 grupy: dialogi okresu wczesnego, średniego, późnego.
1) dialogi wczesnego okresu :a) sokratyczne ( określają pojęcia etyczne)
b) są elenktyczne ( wykazują jakich rozwiązań nie należy przyjmować)
c) zbijają cudze rozumowania ich własną bronią
d) późniejsze z nich skierowane są przeciw sofistom
Należą tu: Eutyfron, Lachem,Charmides, I ks Państwa, Protagoras i Gorgiasz.
2) Dialogi średniego okresu: a) konstrukcyjne ( budują własne pozytywne teorie, które łączą się osoba w system) .
b) zawierają dualistyczne sformułowania nauki o ideach
c)są najbogatsze artystycznie i maja najwięcej polotu poetyckiego
d) noszą wybitne cechy mistycznego orfizmu.
Należą tu :Menon i Kratyl (zaczątki nauki o ideach), Fajdros, Fedon, Uczta, Teajtet, Państwa ks II-X .
3) dialogi późnego okresu: a) dialektyczne w swej metodzie
b) nie zawierają dualistycznego ujęcia nauki o ideach
c) mają formę mało artystyczną
d) język wyszukany i pełen odrębności, porządek wyrazów
Należą tu: Parmenides, Sofista, Polityk, Fileb, Krycjasz,Prawa.
ROZWÓJ FILOZOFII PLATONA :
Przeszedł 3 okresy które odpowiadają 3 grupom jego pism .
-zaczął jako sokratyk , przejęty zagadnieniami etycznymi i przekonaniem o istnieniu niezawodnej wiedzy pojęciowej.
-później stworzył teorie idei wiecznych , przyjąwszy orficka religie , rozwinął naukę o duszy nieśmiertelnej. Spirytualizm pochodzi z tego okresu tak samo jak idealizm . W tym okresie pisał dzieła o najwyższym poziomie artystycznym
-w ostatniej fazie zmienił styl , wyzbył się dualizmu, coraz więcej widział w rzeczywistości elementów duchowych i przez to wzmogły się spirytualistyczne pierwiastki jego filozofii, rozszerzył również zakres swych dociekań na filozofie przyrody i na szczegółową filozofie państwa.
Poglądy Platona
Nauka o ideach:
- rozszerzył teorie pojęć , jak wszyscy filozofowie greccy był realistą , było dlań pewnikiem , że jeśli pojęcia zawierają wiedzę , to muszą mieć jakiś przedmiot rzeczywisty.
-rozumował tak: 1. własnością pojęć jest jedność i stałość .2.przedmioty, wedle których pojęcia są urobione , musza mieć te same własności, co pojęcia. 3. wszystkie rzeczy , jakie znamy z doświadczenia , właśnie tych cech nie posiadają , są bowiem złożone i zmienne.
-stale własności przysługują pojęciom, ale nie przysługują rzeczom , pojęcia muszą mieć swój przedmiot, przedmiotem tym nie mogą być rzeczy , lecz musi nim być jakiś byt inny, którego cechą jest niezmienność.
-rzeczy piękne są przedmiotem zaś pojęcia są ideą piękna
-istnieje byt , który nie jest bezpośrednio dany
-uwaga Platona skupiona była na etyce i matematyce
-rozwinął myśl o transcendentnym bycie znajdującym się poza empirycznym światem
-przyjmował , że istnieje nie jeden , ale dwa rodzaje bytu: byt poznawany przez zmysły i byt poznawany przez pojęcia, zniszczalny i wieczny, zmienny i niezmienny, realny i idealny, rzeczy i idee.
-jedynie idee istnieją ,a o rzeczach można powiedzieć co najwyżej ,że staja się.
-ostateczny wynik rozumowania był taki: nie ma 2 rodzajów bytu, lecz tylko jeden, mianowicie idee, tylko byt idealny wydał mu się naprawdę realny.
Nauka o duszy
-stworzył nowe pojecie duszy , tak samo jak stworzył nowe pojecie idei
-zachował biologiczne pojmowanie duszy , była dla niego czynnikiem życia, bez którego ciało jest martwe, życie zaś polega na tym ze istota , która je posiada, jest źródłem samorzutnego ruchu
-przestał rozumieć dusze materialnie , dusza jako czynnik życia jest przeciwieństwem materii, bo materia jest z natury bezwładna ,a dusza jest źródłem ruchu-jest realna nie materialna
-wczesna filozofia grecka nie uznawała poznania za funkcje psychiczną , lecz za funkcje ciała- Platon zmienił ten pogląd bo nie cała naszą wiedzę zawdzięczamy narządom cielesnym ; barwy postrzegamy oczami, dźwięk
uszami itp. Dusza nie mając narządów zmysłowych poznaje tu sama , poznanie jest tu jej funkcja bo nie ciało poznaje , lecz dusza.
- Platon w duszy dopatrywał się nieśmiertelnego pierwiastka w człowieku operował on nie jednym , a 2 pojęciami duszy: szerszym i węższym .Pierwsze było oparte na rozważaniach biologicznych i psychologicznych , drugie na religijnych. Dusza pierwszym znaczeniu obejmowała czynności zmysłowe ,w drugim –była samym rozumem .Pierwsza była składnikiem materialnej przyrody, druga nie była związana z przyrodą.
-ujecie duszy jako nie materialnej doprowadziło do ostrego przeciwstawienia jej ciału. Platonizm był nie tylko dualizmem idej i rzeczy, ale również dualizmem duszy i ciała.
Dualizm wyrażał się w następujących tezach:
A) dusza jest niematerialna
B) jest oddzielna od ciała niezależna
C) jeśli człowiek stanowi jedność to dzięki swej duszy ,a nie ciału
D) dusza jest doskonalsza od ciała , dusz poznaje idee i upodabnia się do nich; przez to jest źródłem prawdy, dobra i wszystkiego , co najcenniejsze w człowieku.
E) Ciało jest dla duszy wiezieniem i mogiła
F) Dusza jest nieśmiertelna
-choć ciało ulegnie rozkładowi , dusza będzie trwać , istnienie jej nie ma końca
- Platon szuka dowodów, które świadczyły by o nieśmiertelności duszy . Oto kilka z nich: pojecie duszy związane jest z pojęciem życia, dusza posiada wiedze wrodzona, musiała wiec ja zdobyć przed urodzeniem , istniała zatem przed urodzeniem , każda rzecz ginie od swoistego zła, złem duszy jest niesprawiedliwość , tchórzostwo itp. Ale te zła nie przyprawiają ja o śmierć .
-stawiał pytania dlaczego dusza , doskonała i wieczna , związana jest z ciałem tak niedoskonałym i znikomym. Odpowiedz dal etyczno-religijna : dusza istniała bez ciała, zaciążyła na niej grzech i dla odkupienia została złączona z ciałem.
-był uczonym ,ale nie tylko gdzie nie mógł sięgnąć metoda naukowa tam próbował fantazji poetyckiej lub zdawał się na wiarę religijna .
Nauka o przyrodzie
- widział w przyrodzie nie zbiór mechanicznych części i wytwór ślepej konieczności, ale zespół organiczny, ułożony celowo i rozumnie
- mniemał że własności przyrody są zrozumiale tylko , gdy przyjmie się , iż zbudowane są celowo. Celowość i rozumny ustrój świata kazały mu wierzyć w istnienie bóstwa , które rozumnie zbudowało świat. Twórca uczynił świat żywym , uduchowionym i rozumnym, dał mu kształt najdoskonalszy ze wszystkich.
-świat ściśle mówiąc , nie jest stworzony , lecz zbudowany z istniejącego już przedtem tworzywa
-materia jest bezkształtna , nieograniczona, nieokreślona, może przyjmować wszelkie kształty, materia jest pierwiastkiem nie boskim , przeto z niej jest wszystko .
-istniały dla Platona wieczne czynniki bytu: idee i materia .Idee są wiecznym bytem , materia zaś jako nieokreślona , jest wiecznym niebytem
-dla Platona doskonałość nie była wynikiem rozwoju , lecz jej początkiem Świat nie postępuje lecz cofa się .Najpierw zostały stworzone dusze a później ciała- jako niedoskonale nie mogły być pierwotnym dziełem Bożym .
-dusza ,a nie materia jest podstawowym pojęciem Platońskiej filozofii przyrody , dusza wszechświata daje mu ruch regularny i życie , kształt i lad.
-w dziedzinie przyrody korzystał z pomysłów innych , niemniej jednak tworzył i własną syntezę , idealizm platona polegał pierwotnie na twierdzeniu , ze obok rzeczy realnych istnieją idee, podobnie spirytualizm –że obok rzeczy materialnych istnieją dusze. Dusze istnieją nie tylko obok materii, ale stanowią istotny składnik całej materialnej przyrody.
Nauka o poznaniu
-poznanie ma obejmować idee , postrzeganie zaś zmysłowe nie nadaje się do poznawania idej, jeżeli można poznać idee to jedynie myślą ,a nie zmysłami
-zmysły nie tylko nie sięgają idej, ale nie wystarczają do poznania rzeczy
-myśl jest od postrzegania niezależna i choć występuje po postrzeżeniu ,nie opiera się na nim
-Platon zadawał pytania : jakże możemy znać cośkolwiek od urodzenia , nie oglądawszy tego jeszcze? Odpowiadał iż umysł nasz oglądał idee w poprzednim życiu i zachował i nich pamięć; to tłumaczy ze znał je od urodzenia, wiedza wrodzona jest tylko przypomnieniem
-od prawdziwego poznania wymagał 2 rzeczy :aby dotyczyło samego bytu i aby było niezawodne .Nie ma 2 rodzajów poznania , lecz jest tylko jedno racjonalne poznanie idej ; wszystko inne jest domysłem
-wiedza rozumowa i zmysłowa stały się dla niego stopniami na drodze poznania
- od Platona zaczęła się : nauka o stopniach poznania , rozdzielił on 2 rodzaje myśli , które nie były rozdzielone do tej pory: myśl dyskursywną ( dochodziła do prawdy pośrednio) i myśl intuicyjną(poznanie bezpośrednie , rodzaj patrzenia intelektualnego ) .
-rozwinął on również teorie nauki ;twierdziła ona ze z 2 metod jakimi posługują się badacze , empiryczna może służyć co najwyżej do badania rzeczy , do badania idei jedynie aprioryczna
-matematyka najbardziej zbliżała się do platońskiego ideału nauki, ponieważ miała charakter pojęciowy i pomijając zmienne zjawiska badała niezmienne związki
-czysta metoda naukowa , nie posiadająca braków matematyki jest dialektyka(dała początek logice) , operuje czystym , bezobrazowym myśleniem szuka prawdy na drodze samego tylko zestawiania pojęć i twierdzeń.
Etyka
-przejęty intelektualizmem Sokratesa sprowadził cnotę do wiedzy
-cnota zależy nie od samego rozumu, przyjął pitagorejską koncepcje cnoty jako ładu i harmonii duszy
-posiadanie wiedzy jest cnotą rozumu, mądrość jest cnotą części rozumnej, męstwo –impulsywnej, panowanie nad sobą pożądliwej ,sprawiedliwość łączy wszystkie często duszy.
-wiedza bez radości jest tak samo niedoskonała jak radość bez wiedzy
-dobro rozdzielał na 2 światy: idealny i realny i dobra idealne stawiał wyżej niż realne
-jego teoria etyczna składała się z 3 tez: 1.dobra stanowią hierarchie 2.szczytem hierarchii nie jest żadne z dobro realnych, lecz dobro idealne 3.dobra realne są początkiem ,nieuniknionym etapem w drodze do szczytu.
-miłość to nic innego jak właściwe dążenie do osiągnięcia i wiecznego posiadania dobra
-pierwszym przedmiotem miłości są dobra realne , z czasem rodzi się w duszy świadomość że piękno dusz jest większe od piękna ciał. Dla Platona miłość nadzmysłowa była wprawdzie celem ,ale miłość zmysłowa była szczeblem do niej.
Poprzez cele realne , względne , skończone doczesne można osiągnąć cele idealne , bezwzględne , wieczne –to sens Platońskiej teorii miłości.
-przez swa miłość do idei dusz staje się pośrednikiem miedzy światem realnym a idealnym
-etyka platona , a zwłaszcza jego nauka o miłości , miała swój poetycki polot i patos ,była najpozytywniejszą częścią jego filozofii
-konkretne zadania człowieka objawiają się w pełni nie w życiu jednostkowym lecz w społecznym , Platona teoria wyłożona w „Państwie” skonstruowana była wg idei dobra i sprawiedliwości. Państwo najlepsze powinno dążyć do zalet najwyższych i właściwym ideom ma być zbudowane jak organizm , musi być oparte na wiedzy, aby dobro czynić trzeba je znać, idealne państwo jest ascetyczne dąży bowiem do idealnego celu itp.
Estetyka
-sztuka jest czynnikiem ujemnym , nie podnosi rzeczywistości , obniża ja.
-osnową sztuk jest naśladownictwo
-sztuki(malarstwo, rzeźbiarstwo) są umiejętnościami a rzeźbiarz rzemieślnikiem
Istota Platonizmu
-platonizm jest idealizmem czyli teoria głosząca , że we wszystkich dziedzinach bytu i działania , obok pierwiastków realnych , które są przemijające , istnieją pierwiastki idealne , które są wieczne, na czele jego filozofii stało pojęcie idei , duszy dobra.
Ad 5- ARYSTOTELES
Życie:
Żył od 384 do 322 r. Pochodził z rodziny , w której zawód lekarza był dziedziczny. Ze środowiska , w którym wyrósł, wyniósł pewien zasób wiedzy empirycznej, przyrodniczo-lekarskiej. W 367r przybył do Aten i wstąpił do Platońskiej Akademii, z czasem wystąpił przeciwko doktrynie Platona .Później założył własną szkole wzorowana na Akademii, zaszczepił jej ducha empiryzmu i uczynił instytutem badań specjalnych zarówno dziedzinie humanistycznej , jak i przyrodoznawczej.
Wielka praca i wielki umysł , bezinteresowna miłość prawdy i ześrodkowanie wysiłków całego życia na polu walki, zdolność organizowania pracy i sprzęgania ludzi do wspólnej roboty, wreszcie pomyślne warunki zewnętrzne i niezależność -wszystko to było niezbędne , aby wytworzyć cos tak potężnego , jak naukowe dzieło Arystotelesa.
Pisma :
Można podzielić na 3 grupy:
-pisma wydane przez niego samego i przeznaczone dla szerszego ogółu , pochodziły głównie z pierwszego okresu , gdy Arystoteles należał do Akademii; były to przeważnie dialogi , o dużych zaletach literackich. Do najważniejszych należał ;Protreptyk, który nawiązywał do Platońskiego Eutydema , duży dialog w III ks O filozofii.
-materiały naukowe, były zarówno treści literackiej i przyrodniczej. Były wśród nich wyciągi z dzieł dawnych filozofów, z wykładów Platońskich , zbiory teoryj i wzorów retorycznych
-pisma zawierające opracowania naukowe ,a przeznaczone do użytku szkoły. Są to notatki do wykładów , pisane szkicowo i nieozdobnie. Były zapewne przygotowywane do wydania, jeden mniej , drugie bardziej ,ale żadne nie były przygotowane ostatecznie. Pisma te tworzą 5 grup: pisma logiczne , przyrodnicze, metafizyczne , praktyczne i poetyczne.
a) pisma logiczne –o trzymały w czasach bizantyjskich nazwę ORGANONU Należą do tej grupy następujące traktaty: Kategorie , Hermeneutyka, Analityki Topika, O sofizmatach.
b) pisma przyrodnicze składają się z rozpraw należących do fizyki, do historii naturalnej i psychologii
-z pism fizykalnych główne to Fizyka w 8 ks- księgi pochodzą z różnych epok. Poza tym traktaty o Niebie , Stawaniu się i ginięciu
-historia naturalna zwierząt jest głównym dziełem drugiej grupy, zawiera monografie zoologiczne :O częściach zwierząt, O pochodzeniu zwierząt, O ruchu zwierząt, O poruszaniu się przestrzennym zwierząt itp. Botaniczne dziale Arystotelesa nie zachowały się
-O duszy rozprawa ważna jest głównym dziełem psychologicznym Arystotelesa
c)metafizyka - stanowi ośrodek filozofii Arystotelesa. Nazwa dzieła „ pisma następujące po pismach przyrodniczych” .Praca ta składa się z 14 ksiąg różnej wagi i rożnego pochodzenia.
d) pisma praktyczne - obejmuje etykę i politykę . Etyka jest przechowywana w 3 reakcjach ale zapewne tylko dwie są autentyczne: Etyka eudemejska i Etyka nikomachejska . Polityczne dzieło Arystotelesa to Polityka.
e) pisma poetyczne –przechował się tylko fragment Poetyki, traktujący o tragedii.
Dziedziną nauki, którą zajmował się najwięcej była biologia, mówiąc o bycie miał na myśli przede wszystkim żywe jednostki.
Arystoteles był uczniem Platona i choć zwalczał jego zasadnicza doktrynę idej, przejął od niego niezmiernie wiele poglądów. Platon był twórcą zasad a Arystoteles- rozwiniętych teorii. Arystoteles to historyk nauki i niepospolity erudyta, znał i uwzględniał poglądy filozoficzne i naukowe, dawniejsze i współczesne.
POGLĄDY ARYSTOTELESA
Logika:
-Arystoteles zajmował dwojako postawę wobec świata, od Platona nauczył się idealizmu ,a z usposobienia był realistą
-zachował teorie wiedzy , ale odrzucił teorie bytu , zaprzeczał , izby istniały idee poza jednostkowymi rzeczami , uznawał ze wiedza jest zawarta w pojęciach ogólnych , byt jest jednostkowy a wiedza ogólna.
-Platoński dualizm(dzielący byt na 2 światy :idei i rzeczy) został usunięty, wytworzył się dualizm nowy : bytu i wiedzy.
-dociekania naukowe rozpadły się na 2 działy : naukę o wiedzy i naukę o bycie
-logika, traktująca o wiedzy ogólnej , oddzieli się od metafizyki, traktującej o jednostkowym bycie
-podstawa prawidłowych pojęć jest definicja ,a prawidłowych sądów –dowód i to one są głównymi tematami logiki
-pojęcia są ogólne w mniejszym lub większym stopniu i tworzą przez to hierarchie coraz to ogólniejszych pojęć.
-analogiczne stosunki panują w teorii sądów –one również tworzą hierarchie ale racyj i następstw. Sąd był dla niego zespołem pojęć ;jednostka logiczna było pojecie.
-logika Arystotelesa była wyrazem jego filozoficznego stanowiska , opierdala się na przekonaniu, że byt jest jednostkowy ,ale cechy ogólne stanowią jego istotę Logika zawierała metodę wykładania wiedzy zdobytej niż metodę jej zdobywania ,że z ogółu wynika szczegół, a nie odwrotnie, logika przedstawiała rzeczowy porządek prawd , nie twierdząc ze jest on psychologicznym porządkiem , w jakim prawdy poznajemy.
- zmysły miały w poznaniu funkcję równie niezastąpioną jak rozum , trzeba zetknąć się z rzeczywistością, aby coś o niej wiedzieć , umysł może się z nią zetknąć jedynie przez zmysły; wrodzonych pojęć nie ma w umyśle , jest on nie zapisana tablicą, która zapisują dopiero postrzeżenia.
-wiedza rozumowa jest celem , natomiast wiedza zmysłowa jest niezastąpionym początkiem podstawa.
- poznanie ma charakter bierny ;wszelka władza umysłu ,jeśli ma poznawać przedmioty zewnętrzne , musi być receptywna , czyli poddawać się działaniu tych przedmiotów
-ufał rozumowi ,a nawet i zmysłom ;stal na stanowisku ufności wobec przyrodzonych władz umysłu
-jego filozofia opierała się na prawdach bez dowodu, była świadomie filozofia dogmatyczną
Filozofia teoretyczna
-oddzielił logikę jako dyscyplinę przygotowawcza , a następnie podzielił filozofie na 2 działy :teoretyczną i praktyczną
-w filozofii praktycznej wyróżnił 2 główne działy: etykę i politykę , którym podporządkował dyscypliny podrzędne , jak retoryka , ekonomika i poetyka ,filozofie zaś teoretyczna dzieli trychotomicznie na fizykę, matematykę i pierwsza filozofię
-najogólniejsze nauki nazwał „ pierwszą filozofia” później przyjęła się inna nazwa „metafizyka’ i była ona prawdziwym ośrodkiem filozofii Arystotelesa.
-bytem samoistnym czyli substancją są jedynie konkretne rzeczy
-rozważania logiczne skłoniły Arystotelesa do rozróżnienia w substancjach 2 składników
-własności pojęciowe , ogólne , gatunkowe nazwał formą ,a pozostałe materią, materia objęła to co w substancji nie jest formą : stała się wiec tym , co jest z natury nie uformowane nieokreślone .
-połączył wyniki dwu analiz: logicznej analizy substancji z jej analizą genetyczną
-dla Arystotelesa ani materia ani idea nie były substancjami ( Platon tw. ze substancją są idee) , materia nie istnieje samodzielnie , tak samo jak nie istnieją idee: wszystko to są abstrakcje .
-prawdziwe poznanie jest natury pojęciowej , poznajemy z rzeczy to co jest zawarte w jej pojęciu czyli poznajemy jedynie formę
-forma jako składnik pojęciowy rzeczy jest składnikiem istotnym , jest najważniejszą częścią substancji
-wyjaśnienia własności rzeczy można szukać w czworaki sposób : jako forma , materia przyczyna i cel
-forma zatem nie jest czynnikiem tylko formalnym i idealnym , lecz siła , która działa i wytwarza skutki, jest czynnym pierwiastkiem substancji
-tw że cel nie jest transcendentny i idealny, ze nie leży poza rzeczą, lecz w niej samej
-forma jest siłą działającą celowo, cechuje je dwoistość , forma jest z jednej strony czynnikiem pojęciowym ,a z drugiej czynnikiem aktywnym
-forma jest istotnym składnikiem bytu, wiec energia, aktywność , działanie stanowią istotę bytu.
-przy pomocy pary pojęć energia-potencja i forma - materia , Arystoteles rozwiązywał różnorodne zagadnienia
-dopatrywał się w przyrodzie czynników , które metafizyka uznała za czynniki istotne bytu: substancji, formy, energii, celu
-odrzucił hipotezę ruchu Ziemi-dla niego ziemia była nieruchomym środkiem świata
-świat jest wieczny ,a zarazem przestrzennie ograniczony
-wszechświat stanowi jednolity łańcuch przyczynowo i celowo powiązanych zdarzeń
-własności niezależnego bytu: jest nieruchomy , niezmienny, niezłożony, niematerialny, jest czysta formą istota duchową , rozumem , jest tylko jeden, jest konieczny, doskonały.
-świat przypadkowy, niedoskonały, zależny wskazuje na byt konieczny, doskonały, absolutny
-byt absolutny , konieczny, doskonały, który sam nieruchomy porusza świat to Bóg
-nowa koncepcja Boga jako istoty czysto duchowej , Bóg nie był wykonawca świata , bowiem on nie był wykonany, świat jest wieczny, Bóg wprawił świat w ruch i w tym sensie jest jego pierwsza przyczyna ,a także jego celem ostatecznym
-Teologia zastąpiła ideologie ; na miejsce przeciwstawienia rzeczy i idei przyszło przeciwstawienie świata i Boga .
-dualizm świata i boga niedoskonałego nie doskonałego bytu , odbił się w kosmologii Arystotelesa i wprowadził do niej dualizm
- we wszechświecie są dwa okręgi , których natura jest całkowicie odmienna: okrąg niebiański i ziemski
-użył pojęcia formy i materii by ująć stosunek duszy i ciała, dusza nie jest substancja oderwana od ciała , ale tez nie jest ciałem , jest forma czyli energia ciała organicznego, tzn. ze dusza i ciało są nierozerwalna całością
-odróżniał 3 rodzaje duszy: dusza roślinna powoduje odżywianie i rośnięcie , nie jest zdolna do postrzegania; dusza zwierzęca posiada uczucia i popędy ,dusza myśląca , właściwa jedynie człowiekowi ,jej zdolność - rozum jest najwyższą zdolnością duszy
-rozum gdy kieruje się wolą nazywa się praktycznym , w odróżnieniu od teoretycznego czyli poznającego
-rozróżnił dwojako rozum : bierny(aparat odbiorczy) i czynny( motor)
Filozofia praktyczna
-nie ma innego dobra niż realne
-szukał celów osiągalnych
-etyka była u niego empiryczna (Platon-dedukcyjna)
-łączył normy z opisem działania ludzkiego
- cel najwyższy- eudajmonia(doskonałość jednostki czyli osiągnięcie optimum jakie człowiek przy swej naturze osiągnąć może) – najwyższe dobro osiągalne ,
-działalność rozumu obejmuje 2 dziedziny: poznania i życia praktycznego, odpowiednio dwojakie są tez zalety człowieka rozumnego: jedne zwą się cnotami dianoetycznymi np. mądrość drugie etycznymi np. hojność , męstwo.
-natura ludzka jest złożona ,a wszystkie jej potrzeby musza być zaspokajane ;człowiek musi spełniać czynności praktyczne , chodzi tylko o to, by spełniał rozumnie , żył zgodnie z cnotami etycznymi.
Istota Arystotelizmu
-jest filozoficzną doktryną środka, unikającą skrajnych rozwiązań
-ogromna jest ilość pomysłów, teoryj, rozumowań jakie arystotelizm wprowadził do filozofii i w niej utrwalił. Szczegółowy podział filozofii , wyodrębnienie logiki i szczegółowe jej opracowanie , opracowanie psychologii itp.
AD 6- STOICYZM
-stoicy tworzyli w epoce hellenistycznej , kładli nacisk na etykę
-szkoła stoicka została założona przez Zenona około 300 r. i przetrwała 5 stuleci.
-stoicyzm w swej etyce rygorystycznej i swej logice empirystycznej podjął poglądy cyników ; w szczególności przejął od nich pogląd na samostarczalność cnoty i bezwartościowość
wszystkiego, co nie jest cnota
-w fizyce , która się nie zajmowali odnowił tradycje jońskich filozofów przyrody, a specjalnie Heraklita
-szkoła stoicka wyszła bezpośrednio z cynickiej : założyciel szkoły należał pierwotnie do cyników
-postawa filozoficzna stoików była zasadniczo różna od postawy Arystotelesa ,jednakże liczyli się z jego poglądami
-filozofia stoicka powstała w III w . w Atenach, zainicjował ją Zenon ,usystematyzował Chryzyp
Zenon z Kition ( 336-264)
-w Atenach słuchał wielu epigonów Sokratesa ,należących do szkoły megarejskiej, Platońskiej ,cynickiej
Chryzyp (ur. ok.280)
-był człowiekiem niezwykłej erudycji , sprawności dialektycznej, zdolności systematyzowania
-subtelnymi rozumowaniami umiał bronić stoicyzmu przed sceptykami
-zostawił ok. 700 pism
Poglądy
-fizyka stoików wyrosła z przekonania , że świat ma budowę jednolitą , jest cały materialny , a zarazem ożywiony i na miarę boską doskonały, dzięki temu przekonaniu mogli wytworzyć system monistyczny
-bytem jest jedynie to, co działa i podlega działaniu
-dusze jeśli istnieją są cielesne ,cielesne są cnoty, cieleśni są bogowie
-stoicy zaprzeczali , jakoby istniał byt niematerialny , duchowy czy idealny –byli materialistami
-co jest niematerialne jest : niebytem jest próżnia , a także przestrzeń i czas niebytem
-zajmowali stanowisko , które później nazywano nominalizmem
-ciała , z których składa się świat , nie są bytem prostym , lecz zawierają dwa pierwiastki , dwa czynniki : bierny i czynny
-materie pojmowali stoicy jak Arystoteles , natomiast formę jako pierwiastek czynny stanowiący o jakości każdego ciała pojmowali materialnie
-forma była dla stoików materia , wyobrażali ja sobie na podobieństwo ognia i powietrza i nazywali ja „pneuma” czyli tchnienie
- koncepcja świata była dynamistyczna
-materia i ruch przyjmują różne postacie ,ale poza materią i ruchem nic nie istnieje
-wszystko jest w ruchu , żaden ruch nie jest możliwy bez przyczyny
-„pneuma” jest przyczyną działającą nie ślepo i mechanicznie , lecz celowo
-wg nich rozum przenikał świat i rządził nim
-rozum był nie specjalnością ludzka , lecz silą kosmiczną ;myśl ludzka podlega tym samym prawom, co cala przyroda
-świat tworzy jedną wielka całość , jest żywy rozumny, nieograniczony , jest boskiej natury –stoicy uznawali tylko świat przyrodzony , ale dopatrywali się natury nadprzyrodzonej
-próbowali wyjaśnić powstanie i dzieje wszechświata
-zadanie człowieka: ma żyć zgodnie z wszechświatem i być wierny prawu
-szczęścia nie można być pewnym , póki jest zależne od zewnętrznych okoliczności
-łączność mądrości, cnoty, niezależności i szczęścia była wspólna osnowa posokratesowskiej etyki
-natura jest rozumna , harmonijna , boska , największą wiec doskonałością dla człowieka jest dostosowanie się do tej powszechnej harmonii
-życie zgodne z natura jest zarazem zgodne z rozumem , rozum był dla stoików miarą postępowania , cnotę definiowali wręcz jako rozsadek , jako wiedze, jako rozum
-ich ideałem był mędrzec tzn. człowiek rozumny i cnotliwy
-kto nie ma pełnej cnoty , nie ma jej wcale , cnota jest dobrem , które cechuje samowystarczalność
-ludzie dzielą się na dobrych i złych
-rzeczy godne wyboru dzielą się na duchowe(talenty), cielesne( sprawność zmysłów) i zewnętrzne( posiadanie dzieci)
-wartościom duchowym należy się pierwszeństwo przed cielesnymi
-stoicy zrozumieli znaczenie moralne intencji
-etyka stoików , wbrew odmiennym pozorom , była natury społecznej
- kto kieruje się w życiu zasadami rozumu , mądrości i cnoty, ten nie znajduje żadnego przeciwieństwa miedzy interesami osobistymi a społecznymi
-w pojmowaniu społeczeństwa , tak samo jak w pojmowaniu przyrody , stoicy byli dalecy od atomizmu, przeciwnie traktowali społeczeństwo jako organiczny zespół
-ludzkość była wzniosłym hasłem stoików , po cynikach przejęli ideały kosmopolityczne, dążyli do usunięcia granic miedzy państwami narodowymi
-etykę stoików cechowała surowa powaga , rozsądna trzeźwość , ale także optymizm , wiara w łatwość osiągania dobra
- stoicy pierwsi użyli terminu logika , używali go w szerokim znaczeniu , obejmując te działy, które dawniej były nazywane dialektyka , analityka , topika
-pojmowali logikę jako naukę o logosie czyli o rozumie i mowie , jako nauka traktująca o mowie logika obejmowała również retorykę ,a nawet gramatykę
-określali logikę jako naukę o znaku i o tym co on oznacza
-pochodzenie wiedzy pojmowali sensualistycznie ,Chryzyp wysubtelnił teorie , mówił już nie o odciśnięciach , lecz o zmianie dokonanej w duszy
-postrzeżenia dokonywane w normalnym stanie , z odpowiedniej odległości , dostatecznie długo trwające , sprawdzane przez inne postrzeżenia nazywano kataleptycznymi
-punktem wyjścia było dla nich przekonanie ,że każda prawda i fałsz stanowi nie rozkładalna całość , nie należy traktować go jako połączenie terminów
-stoicyzm to połączenie racjonalizmu i materializmu , oryginalna była zasada zgodności z naturą , ideał mędrca, pojmowanie wolności
Szkoła stoicka:
-przeszła 3 okresy:1) stara szkoła ateńska , należeli twórcy stoicyzmu,2)średnia szkoła , kwitła na przełomie II i I w. , przeszłą od czystej nauki stoickiej do eklektycznej. 3) młodsza szkoła , rozwijająca się w Rzymie , częściowo powrocila do pierwotnej doktryny stoickiej
-średni okres stoicyzmu zaczął się , odkąd kierownictwo szkoły przyjął w 129r. Panaitios z Rodosu (185-110), najwybitniejszym myślicielem tego okresu był jego następca Poseidonios, istotne w jego filozofii było to ,że oparł ją na zdobyczach nauk ścisłych , ducha interpretował jako siłę natury , te samą, która objawia się jako siła życiowa
-u młodszych stoików najsławniejsi to Seneka(3-65 n.e.), autor wielu popularnych pism :O życiu szczęśliwym , O krótkości życia , O gniewie.; Epiktet(ok.50-130) niewolnik pochodzący z Frygii. Później nauczyciel filozofii Rzymie ;Marek Aureliusz panujący 161-180, autor rozmyślań
-stoicy , zwłaszcza Seneka i M. Aureliusz odbiegali od pierwotnego stoickiego materializmu ; ich pogląd na świat skłaniał się do dualizmu i spirytualizmu , zajmowali się sprawami etycznymi , pisma ich trafiały do szerokich mas
Epikureizm
-drugi nowy system hellenistyczny , był wyrazem krańcowego trzeźwego i pozytywnego sposobu myślenia ;w etyce głosił hedonizm , w fizyce materializm , w logice sensualizm
-szkoła epikurejska , założona w Atenach na progu III w. , miała zwolenników do końca okresu hellenistycznego
-atomiści i cyrenaicy byli głównymi poprzednikami epikurejczyków , od atomistów Epikur przejął materialistyczna i mechanistyczną fizykę ,a od cyrenaików –hedonistyczna etykę i sensualistyczną logikę
-szkoła ta była trwalsza w swych poglądach od innych szkół
Epikur(341-270)
-urodzony na wyspie Samos
-słuchał filozofów różnych kierunków
-w 306r. założył własna szkole w ogrodzie , która prowadził aż do śmierci
-był człowiekiem charakterze szlachetnym , o wysokim poziomie moralnym , o prostym trybie życia
-pisma jego były bardzo liczne i różnorodnej treści , dzięki Laertiosowi przechowały się zwięzłe Zasady Epikura oraz jego 3 listy zawierające zarys fizyki, meteorologii i etyki
Poglądy

-punktem wyjścia było założenie ,że szczęście jest największym dobrem , celem zaś wyjaśnienie, na czym szczęście polega, szczęście polega na doznawaniu przyjemności, a nieszczęście na doznawaniu cierpień
-Epikur pojął doskonałość hedonistycznie
-niech ciało będzie zdrowe i dusza spokojna , a życie będzie rozkoszą
-hedonizm łączył się z kultem życia
-w formach religijnego kultu epikurejczycy czcili życie , byli niejako sektą czcicieli życia
-radość życia jest głównym składnikiem szczęścia , ale nie jest jedynym ,oprócz tej wew. radości istnieją przyjemności powodowane przyczynami zew.
- dla osiągnięcia pozytywnych przyjemności muszą być spełnione 2 warunki: trzeba mieć potrzeby i trzeba , by były zaspokajane
-nie potrzeba zabiegać o przyjemności , lecz trzeba tylko unikać cierpień , nie zaspokajać potrzeb lecz się ich wyzbywać
-trzeba wyrobić sobie sztukę mierzenia przyjemności i wybierania tych, które nie pociągają za sobą cierpień
-przyjemności pozytywne są dwojakiego rodzaju: fizyczne , bądź duchowe ,cielesne są bardziej zasadnicze, gdyż duchowe nie mogłyby istnieć bez nich , natomiast dobra duchowe są wyższe , dają bowiem przyjemności więcej
-Epikur nie uznawał jakościowych różnic miedzy przyjemnościami , zabiegał o radości duchowe, szerzył kult przyjaźni i szlachetnego , wysubtelnionego życia
-najskromniejsze przyjemności były dla nich największymi przyjemnościami
-są dwa zasadnicze sposoby na szczęście :cnota i rozum , cnotę należy pielęgnować , dlatego ,że jest środkiem szczęścia
-przyjaźń jest cenna , bo nie można żyć bezpiecznie i spokojnie , nie będąc w przyjaźni z ludźmi
-wszystkie wzniosłe przepisy były oparte na egoizmie ,a altruizm tez nie był nikomu potrzebny
-rozum jest niezbędny do szczęścia , nie tylko aby trafnie wybierać przyjemności , ale także , by kierować myślami
-jego teoria przyrody była materialistyczna : przyjmowała ,że nie istnieje nic poza ciałami i pusta przestrzenia , była atomistyczna : przyjmowała ,że ciała składają się z mnogości wzajem od siebie niezależnych atomów
-teoria Epikura w pojmowaniu przyczyn była mechanistyczna
-przyroda tłumaczy się sama bez udziału bóstw, Epikur nie był ateistą, bogowie istnieją , są wieczni, szczęśliwi , wolni od zła , nie wtrącają się do losów świata, oni są wzorami dla świata
-nauka Epikura uwalniała człowieka od jednego z najgorszych lęków ludzkich: lęku przed bogami
-był przekonany ,że dusza , jako rzeczywista czynna , musi być cielesna ,dusza i ciało są dwiema materiami , dwoma rodzajami atomów ,oddziaływującymi na siebie wzajem
-dusza jest złożonym układem cielesnym , wiec jest niezniszczalna , że śmiercią kończy się jej istnienie
-cztery są wg Epikura rzeczy unieszczęśliwiające człowieka : przed niemożnością osiągnięcia szczęścia , przed cierpieniem, przed bogami, przed śmiercią
-lekarstwem na te cierpienia mila być filozofia Epikura : 2 pierwsze leczył jego etyka , 2 pozostałe fizyka
-szkoła jego stała się sekta niż związkiem naukowym , sekta pragnąca wieść życie wyzbyte z przesądów , w przekonaniu ,że będzie ono pogodne i szczęśliwe
-warunkiem szczęścia jest oświecony umysł , potrzebna jest wiec do szczęścia kultura myśli i należy uprawiać logikę
-chodził mu jedynie o odróżnienie prawdy od fałszu , tak pojętą logikę nazywał kanonika czyli miarą
-tylko przez wrażenia zmysłowe można znaleźć prawdę (sensualizm epistemologiczny)
-sensualistyczna teoria Epikura obejmowała również i uczucia
-epikurejczycy zajmowali się także indukcja w sensie logicznym , usiłowali znaleźć podstawę wnioskowania indukcyjnego dopatrzyli się jej w podobieństwie jednych rzeczy do drugich
-Epikureizm wypływał z 2 źródeł : źródeł kultu życia i pragnienia szczęścia i z trzeźwej postawy umysłu , ufającego tylko temu , co mu bezpośrednio jest dane, ze źródeł tych pochodzi zarówno hedonistyczna etyka , jak i materialistyczna fizyka i sensualistyczna teoria poznania
-epikureizm to etyka , która uznaje dobra doczesne , czyni człowieka odpowiedzialnym za własne szczęście i nieszczęście
-6to również filozofia przyrody ,która wyrzekła się czynników nadprzyrodzonych
- szkoła Epikurejska przetrwała do IV w n.e, ulubionym uczniem Epikura był Metrodor z Lampsaku , w I w p.n. e. Epikureizm rzymski znalazł wybitnego przedstawiciela w osobie Lukrecjusza (95-55)
Sceptycy:
-powstał na przełomie IV i III wieku
-sceptycy nazywali przeciwników „dogmatykami” siebie zaś „ wstrzymującymi się od sądu”
-w starożytności sceptyczny nazywani byli „pirroniztami”
- poprzednikami sceptyzmu byli sofiści z Protagorasem na czele :swym relatywizmem konwencjonalizmem przygotowali sceptyków
-sceptycyzm praktyczny i radykalny był głoszony przez pirronistów , a teoretyczny i krytyczny przez akademików
-można rozróżnić 3 okresy: pierwotny pirronizm , reprezentowany przez samego pirrona, miał charakter wybitnie praktyczny , etyka stanowiła jego jądro , a dialektyka jedynie powłokę ;akademizm –III i II w ;młodszy pirronizm ;
Pirron :
-żył od 376-286; był z zawodu malarzem i w dojrzałym wieku poświecił się filozofii
- na ukształtowanie się jego poglądów miał największy wpływ Demokryt
-pism nie zostawił , uważając ze wiedzy zdobyć nie można
-uczniowie naśladowali jego życie , teorie zaś jego rozwinął tylko jeden:
- Tymon z Fliuntu , żył 90 lat (325-235) zarabiał na życie jako nauczyciel retoryki i filozofii, jego sceptycyzm miał dwojakie źródło : pirronowską rezygnację i sarkastyczna żyłkę ,każącą mu wszędzie podchwytywać fałsz
-pisał wiele , wypowiadał się zarówno traktatach filozoficznych , komediach, tragediach itp.
-Arkezylaos ( 315-241) akademia przyciągnęła go na swoja stronę ,ale on później przeciągnął Akademie na stronę pirrona , był typem człowieka , który umiał sobie życie urządzić ;był miłośnikiem piękna , sztuki i poezji
Karneades –był tym ,który po Pierronie przyczynił się do rozbudowy sceptycyzmu, wiele najsłynniejszych argumentów sceptyckich pochodzi od niego ,a w szczególności krytyka dogmatyzmu religijnego, nie pisał
Pisma :
-przechowały się tylko pisma Sekstusa o przezwisku Empiryk, który żył w III w. n.e
-dwa jego dzieła dają jasny i systematyczny obraz starożytnego sceptycyzmu
„Zarysy Pirrońskie”, „Przeciw matematykom”
Poglądy
-podłoże sceptycyzmu było praktycznej natury
-sceptyk przekonawszy się ,że jest niezdolny do trafnego rozstrzygania jakiejkolwiek kwestii , nie zabiera w żadnej głosu
-Pirron stawiał 3 zasadnicze pytania: Jakie są własności rzeczy ? Jak mammy się wobec rzeczy zachowywać ?Jakie są następstwa naszego wobec nich zachowania? I odpowiadał Nie wiemy jakie są własności rzeczy, wobec tego musimy się powstrzymywać od sądów o nich , To powstrzymanie da nam spokój
- odrębnym zadaniem jakie stało przed sceptykami było krytyka ludzkiej wiedzy, wytworzyli sobie odpowiednia postawę umysłu , krytyczna , negatywną , destrukcyjną
- odrzucali wszystkie sądy naukowe, tyko sądów o zjawiskach nie myśleli kwestionować
-stanowisko swe sceptycy starożytni uzasadniali przez logiczną analizę twierdzeń
-hasłem ich było „ nie więcej”
- metoda ich rozumowania polegała na tym , że chcąc potępić jakieś twierdzenia przeciwstawiali mu inne , sprzeczne z nim , a równie mocne