Pierwsza pomoc (przy omdleniu, odmrożeniu, opażeniu)

Omdlenie, krótkotrwała utrata przytomności wywołana niedotlenieniem mózgu, związanym ze spadkiem ciśnienia tętniczego krwi (niedociśnienie) najczęściej na podłożu reakcji naczynioruchowych.

Zdarza się u niektórych ludzi, np.: pod wpływem długiego stania w bezruchu, w pomieszczeniach gorących i dusznych, pod wpływem emocji. Płaskie ułożenie i uniesienie kończyn dolnych w górę, poprawia krążenie mózgowe i przywraca przytomność.
Pod postacią omdlenia mogą jednak ujawniać się poważne procesy chorobowe, np.: arytmia, padaczka. Zwiastunami omdlenia mogą być: złe samopoczucie, zawrót głowy, mroczki, szum w uszach.

Oparzenie, uszkodzenie tkanek wywołane działaniem wysokiej temperatury (oparzenie termiczne np. słoneczne), żrących środków chemicznych (oparzenie chemiczne), promieniowania jonizującego (np. oparzenie rentgenowskie).

Zależnie od głębokości zmian miejscowych rozróżnia się trzy stopnie oparzenia:
I - zaczerwienienie, obrzęk i bolesność skóry.
II - na skórze powstają pęcherze wypełnione osoczem.
III - występuje martwica skóry i tkanek głębszych.

Skrajną postacią oparzenia jest zwęglenie tkanek. Oparzenie, zwłaszcza termiczne, sprowadza zmiany ogólnoustrojowe w postaci wstrząsu wywołanego bólem, utratą osocza, krwi i zatruciem ustroju wchłanianymi produktami rozpadu białka tkankowego.

Natężenie tzw. choroby oparzeniowej jest wprost proporcjonalne do powierzchni oparzonej. Oparzenie ponad 20% powierzchni ciała sprowadza wstrząs, a oparzenie ponad 70% jest przeważnie śmiertelne.

Właściwie udzielona pomoc w przypadku oparzenia:
1) Przemycie skóry czystą, wodą o temperaturze około 20 stopni przez 20 minut i założeniu suchego opatrunku z jałowej gazy przy poparzeniu jamy ustnej poszkodowany powinien ssać kawałki lodu, lub płukać gardło zimną wodą;
2) uciskowy opatrunek jałowy z użyciem tiulu nawazelinowanego lub tiulu z 2% maścią silikonową (niektóre okolice ciała, jak twarz, krocze, pozostawia się bez opatrunku),
3) zapobieganie zakażeniu: antybiotyki, surowica przeciwtężcowa (tężec, surowice dpornościowe) lub anatoksyna, w razie konieczności transfuzja krwi.
4) walczenie ze wstrząsem: przetaczanie osocza, elektrolitów,
5) podawanie dużej ilości płynów do picia,
6) leki przeciwbólowe,
7) zorganizowanie pomocy lekarskiej,

W oparzeniu II i III przeszczepia się (operacja plastyczna) wcześnie zdrowe płaty skórno-naskórkowe, ostatnio również tzw. sztuczną skórę.

Porażenie prądem elektrycznym, groźny skutek działania prądu elektrycznego na żywy ustrój w wyniku przepływu prądu przez ciało włączone bezpośrednio w obwód lub pośredniego wpływu łuku elektrycznego (rodzaj wyładowania elektrycznego zachodzącego w gazie pod ciśnieniem rzędu 1 atmosfery lub większym).
Zależnie od rodzaju prądu, napięcia, czasu i drogi przepływu, może wywołać w ustroju różne zmiany fizyczne, chemiczne i biologiczne, tj.: oparzenia, zaburzenia elektrolitowe i zaburzenia czynności poszczególnych układów.

Najgroźniejsze są zaburzenia biologiczne układów decydujących o życiu, objawiające się utratą przytomności, niewydolnością oddechową lub bezdechem, zatrzymaniem krążenia, najczęściej z powodu migotania komór (w wyniku podrażnienia układu bodźcotwórczo-przewodzącego) przy rażeniu prądem przemysłowym lub z sieci miejskiej.
Po uwolnieniu człowieka od działania prądu elektrycznego należy postępować według zasad reanimacji (zespół czynności ożywiających wykonywanych w stanach bezpośredniego zagrożenia życia). Jedną z postaci porażenia prądem elektrycznym jest porażenie piorunem.

Krwotok, szybka, duża utrata krwi, zagrażająca życiu i wymagająca natychmiastowej aktywnej pomocy. Wyróżniamy:
Krwotok pierwotny - bezpośrednio po uszkodzeniu naczynia.
Krwotok wtórny - w jakiś czas po uszkodzeniu, np. w kilka dni.

Zależnie od rodzaju naczyń wyróżniamy:
krwotok żylny – jesli uszkadzona zostaje żyła, wypływająca krew ma barwę ciemnoczerwoną, płynie wolno, jednostajnie.
krwotok tętniczy – jeśli uszkodzona zostaje tętnica, krew wypływa pulsującym strumieniem, jest barwy jasnoczerwonej. Krwotok tętniczy stanowi zagrożenie życia, gdyż istnieje niebezpieczeństwo zbyt dużej utraty krwi.
krwotok miążsowy (przy uszkodzeniu naczyń włosowatych) - jeśli uszkodzone zostają narządy miąższowe, np.: wątroby, śledziony, płuc, nerek; trudny do zatamowania, ponieważ naczynia nie zapadają się.
krwotok sercowy

Zależnie od miejsca wylewania się krwi:
krwotok zewnętrzny - na zewnątrz ustroju
krwotok wewnętrzny - do tkanek, narządów i jam ciała.
Różnica pomiędzy krwawieniem a krwotokiem leży w ilości i szybkości utraconej krwi.

Pierwsza pomoc przy krwotokach polega na:
1) Zatamowaniu krwawienia (założenie opatrunku uciskowego w miejscu zranienia)
2) zapobieganiu zakazeniu rany poprzez nałożenie odpowiedniego opatrunku
3) zastosowaniu opaski uciskowej powyżej miejsca zranienia w wypadku silnego krwawienia
4) uniesieniu ku górze (zmniejsza to obrzęk), jeśli zranienie dotyczy kończyny
5 )możliwie szybkim przekazaniu zranionego do właściwej placówki służby zdrowia

W wypadku krwotoku z nosa należy pozycję siedzącą, z glową nieco pochyloną ku przodowi. Na nos, czoło i kark należy położyć zimny okład i jednocześnie delikatnie ucisnąć opuszkami palców od góry miękką część nosa.

Złamanie kości, przerwanie ciągłości tkanki kostnej wskutek urazu mechanicznego, nadmiernego ugięcia lub skręcenia. Złamanie kości może być zamknięte (kość nie przerywa powłoki skory) lub otwarte (kość przerywa powłokę skóry, istnieje niebezpieczeństwo zakazenia), z odłamami, stawowe, proste lub powikłane (ze zwichnięciami, z uszkodzeniem naczyń krwionośnych lub nerwów), całkowite lub niecałkowite (nadłamanie), np. typu "zielonej gałązki" u dzieci; przerwanie ciągłości tkanki kostnej wskutek urazu mechanicznego, nadmiernego ugięcia lub skręcenia.

Złamanie można rozpoznać na podstawie następujących objawów:
1) ból pojawia się natychmiast po złamaniu i nasila się przy próbach wykonywania ruchu
2) następuje utrata lub ograniczenie ruchomości złamanej kości
3) widoczne jest znieksztalcenie, obrzęk.

Pierwsza pomoc przy złamaniach polega na unieruchomieniu dwóch sąsiednich stawów. W przypadku złamania kończyny dolnej unieruchomienie można wykonać, wkładając złamaną nogę pomiędzy np. dwie deski, a następnie ją bandazując. Gdy złamaniu ulega kończyna górna, do jej unieruchomienia można zastosować temblak z chusty trójkątnej albo przybandażowac ją do klatki piersiowej. Złamania zawsze wymagają interwencji lekarza, ponieważ dokładne nastawienie, unieruchomienie odłamków kości przez załozenie opatrunku gipsowego jest warunkiem prawidłowego zrośnięcia się kosci.

Odmrożenie, uszkodzenie tkanek wywołane działaniem niskiej temperatury. Ciężkość i rozległość uszkodzenia skóry zależą od temperatury otoczenia oraz czasu, w jakim skóra była poddana działaniu niskiej temperatury. Wiatr i duża wilgotność powietrza nasilają skutki działania mrozu. Zmiany w naczyniach krwionośnych, spowodowane spożyciem dużej ilości alkoholu, powodują u poszkodowanych ciężkie odmrożenia, często przyczyniając się do nadmiernego wychłodzenia ciała i – w wyniku tego – śmierci. Zależnie od natężenia zmian miejscowych wyróżnia się cztery stopnie odmrożenia:
1 - rumień, obrzęk, swędzenie i pieczenie skóry, przejściowe zaburzenia w krążeniu krwi w skórze, często silny ból, bladość lub sinoczerwony zabarwienie skóry.
2 - martwica części naskórka, wytworzenie się pęcherzy z płynem surowiczym jak przy oparzeniu,
3 - martwica całej skóry, a często i głębiej położonych tkanek miękkich,
4 - głęboka martwica części miękkich i kości. W takim przypadku może dojść do samoistnej amputacji odmrożonej części ciała.
Gojenie się odmrożeń przebiega dużo wolniej niż w oparzeniu. Odmrożeniu ulegają zwykle obwodowe części ciała: palce u rąk i nóg, nos i uszy. Pierwsza pomoc przy odmrożeniach - stopniowe ogrzewanie.
Skutki i leczenie odmrozenia:
Skutkiem odmrożenia części ciała jest najczęściej przechłodzenie całego organizmu. Dlatego w czasie ratowania poszkodowanego konieczne jest przemieszczenie go do ciepłego (NIE GORĄCEGO) pomieszczenia. Należy zdjąć z poszkodowanego mokre, zimne ubranie, a z jego palców ściągnąć biżuterię. Jeśli odmrożeniu uległy palce, trzeba zanurzyć je w letniej wodzie, początkowo o temperaturze 30C, a następnie 36C. Na odmrożone policzki, nos czy uszy nakłada się (NIE GORĄCE) czyste opatrunki. Jeśli na skórze są widoczne pęcherze lub sinoczerwone albo blade plamy, należy zastosować suche, czyste opatrunki, najlepiej z wyjałowionej gazy. Ze względu na ogólne wychłodzenie ciała, poszkodowanemu podaje się ciepłe (NIE GORĄCE) napoje. Po ociepleniu odmrożonych części ciała, należy jeśli to możliwe ułożyć je nieco wyżej i okryć. Jeśli poszkodowany jest przytomny i dobrze się czuje, a do dyspozycji jest ogrzewany samochód, można odtransportować go do lekarza, jeśli nie – należy wezwać pogotowie ratunkowe.
W każdym przypadku odmrożenia stan poszkodowanego powinien ocenić lekarz. Przy odmrożeniach powyżej II stopnia poszkodowanemu podaje się surowicę przeciwtężcową. Nie wolno przekłuwać pęcherzy, masować i nacierać czymkolwiek odmrożonych okolic skóry oraz gwałtownie rozgrzewać odmrożonych części ciała, gdyż skóra w okolicy odmrożenia jest bardzo delikatna. Nie wolno także podawać poszkodowanemu alkoholu.
Jeśli na skutek przebywania na mrozie skóra zaczyna być zaczerwieniona i w miejscach zaczerwienionych staje się bolesna, można spodziewać się odmrożenia. Należy wtedy udać się do ciepłego pomieszczenia i delikatnie ogrzać miejsca przechłodzone. Natomiast bladość skóry i ustąpienie bólu świadczą już o jej odmrożeniu.