Flora i Fauna w Azji krótka notatka Daje naj Potrzebuje na dzisiaj 

Brak oddziaływania wpływów jakiegoś zachodniego oceanu daje się bardzo odczuć w Azji, która dzięki temu posiada w przeważnej części klimat kontynentalny, a tylko wschodnie i południowe części lądu podlegają wpływom morskim. Ogromna rozciągłość z północy na południe sprawia, że Azja leży we wszystkich strefach klimatycznych, na jakie da się podzielić klimat północnej półkuli. Na obszarach Azji północnej panuje surowy klimat kontynentalny z umiarkowanemi opadami we wszystkich porach roku i dużą różnicą między temperaturą lata i zimy. Najdobitniej uwidacznia się ta różnica w Syberji wsch., która jako bardzo oddalona od równika i odcięta od cieplejszych wiatrów, słynie z przysłowiowych mrozów syberyjskich. Przy pięknej bezwietrznej pogodzie osiągają tam mrozy największe na całym świecie natężenie. W Wierchojańsku nad rzeką Janą wynosi najniższa średnia temperatura 64° poniżej zera, najniższa zaś notwana dochodzi do —69,8°. Na skrajnych obszarach przedniej Azji panuje dzięki wpływom m. Śródziemnego klimat śródziemnomorski, ale wysokie góry krawędziowe ograniczają jego zasięg do samych wybrzeży. Arabja i Iran mają już klimat suchy z wielkiemi upałami w lecie i małą ilością opadów. Azja środkowa posiada klimat kontynentalny w najostrzejszej swej postaci, gdyż kraje te wskutek zamknięcia górami krawędziowemi są odcięte od ruchów powietrza, odbywających się w pozostałych częściach Azji. Rozrzedzone powietrze wyżyn oziębia się bardzo silnie w zimie, a za to w lecie nagrzewa się w niebywałym stopniu. Urga w płn. Mongolji ma średnią temperaturę lipca 18°, średnią zaś temperaturę stycznia —27°. Wilgotne powietrze z trudem przedostaje się przez góry krawędziowe, tak że ilość opadów wynosi od 10 do 25 cm. (Polska 55 cm.) W górach jest oczywiście więcej opadów, chłodniejsze lata i bardze ostre zimy. Wschodnia i południowa Azja leżą w strefie musonów z tą tylko różnicą, że klimat Azji Wsch., jako obszarów pozazwrotnikowych wykazuje niższe temperatury. Odchylenie musonów (monsunów), będących wiatrami zmieniającemi się zależnie od pory roku od ogólnego systemu wiatrów na kuli ziemskiej spowodowane jest nierównomiernem ogrzewaniem się morza i wielkich obszarów lądowych. W zimie na skutek wysokiego ciśnienia nad lądem płyną zimne i suche prądy powietrza ku morzu. Panujące w lecie niskie ciśnienie nad lądem sprowadza przypływ cieplejszego i wilgotnego powietrza od morza. Na wschodnio–azjatyckim, więc pozazwrotnikowym obszarze musonów lata są cieplejsze, a zimy chłodniejsze niż w Europie. Natomiast na wyspach wschodnio–azjatyckich wpływ skrajnych mórz objawia się pewnemi różnicami między klimatem samych wysp i reszty tego obszaru. W Azji połudn. nie dopuszcza wysoka, skalista ściana Himalajów chłodnych, zimowych wiatrów, tak że i tu zimy są stosunkowo ciepłe. Wraz ze zmianą pór roku następuje zmiana kierunku wiatrów, powstają tajfuny niszczycielskie, wirowe burze, które są charakterystyczne szczególnie dla morza Chińskiego. Obfite deszcze letniego musonu czynią z połudn. i wsch. Azji prawdziwie błogosławione krainy. Szczególnie można to powiedzieć o Azji południowej. Tam na południo–zachodzie, właśnie bowiem połudn.–zachód posiada najwięcej opadów, na górach Khazi przy Czerrapudżi, przeciętna roczna ilość opadów wynosi 1200 cm. Środkowa część archipelagu Malajskiego ma klimat równikowy, z nieznacznemi wahaniami temperatury i deszczami we wszystkich porach roku. Najdalszą północną granicą roślinności są tundry, których pas ciągnie się wzdłuż całej Azji. Na najwilgotniejszych miejscach spotyka się w tundrach mchy, na suchszych — porosty, na specjalnie dobrych — krzewy, drzewa tylko w osłoniętych od wiatrów dolinach. Za tą florą arktyczną ciągnie się szeroki pas tajgi, który sięga aż do graniczących z nim na południu stepów. Składa się przważnie z drzew iglastych: modrzewia, limby, sosen, jodeł, świerków. Dalej na południe przybywa drzew liściastych, jako pierwsze pojawia się brzoza. We wsch. Syberji pas leśny jest bez porównania szerszy, niż w Syberji zach., ku północy lasów jest mniej, a drzewa karłowacieją. Dopiero dalej na południe ku jezioru Bajkalskiemu, lasy stają się gęściejsze i okazalsze. Na wielu wielkich obszarach syberyjskich lasy rosną na zamarzniętej ziemi, której powierzchnia taje nieco tylko w lecie. Na południe od syberyjskiego pasa tajgi ciągnie się strefa stepowa, która w przeciwieństwie do strefy lasów szersza jest na zachodzie, a w górskim obszarze ałtajskim ustępuje gdzie niegdzie miejsca florze alpejskiej. Brak lasów tłumaczy się tutaj zmniejszeniem się opadów na wiosnę. Stepy użytkuje się w coraz wiekszym stopniu pod uprawę rolniczą. Dalej na południe stepy przechodzą w stepy pustynne i szczere pustynie. Ale ani jedne, ani drugie nie dosięgają zachodnich i wschodnich krańców Azji, stanowią one cechę wyłączną właściwych obszarów kontynentalnych — w Azji Mniejszej, Arabji, Iranie, dorzeczu aralo–kaspijskiem, Azji Środkowej i części Indyj, leżącej na południe od Pendżabu. Wśród pustynnych stepów, nad brzegami rzek, u stóp wilgotniejszych gór, jak również na wybrzeżach, trafiają się oazy. Na południowych rośnie palma daktylowa, np. w większych ilościach nad zatoką Perską. Dalej na północ zmieniają się rodzaje liściastych drzew. Zach.–azjatyckie skrajne obszary mają roślinność śródziemnomorską, więc wiecznie zielone drzewa i krzewy, podczas gdy na Kaukazie i w Armenji są już tylko drzewa, zrzucające na zimę liście i lasy mieszane z wciśniętemi między nie gdzie niegdzie stepowemi obszarami, na których spotyka się często kolczaste i cierniste zarośla. Wyżyna Tybetu, otoczona ze wschodu, z zachodu i z północy pustynnemi stepami, przedstawia wysoko położone stepy górskie, miejscami zaś szeroko rozpościerające się górskie pustynie. Tylko w wielkich podłużnych dolinach, dzięki obfitszym opadom, znaleźć można bogatszą roślinność. Omówiony wyżej syberyjski pas stepowy, zdaje się, dociera w głąb Chin i dalej jeszcze na południe. Ale od lat już trwająca uprawa pól nie pozwala odtworzyć obrazu pierwotnej roślinności kraju. Północne nadmorskie obszary Chin, wschodnia Korea i północne wyspy Japońskie mają zwykłe liściaste i mieszane lasy, które na południowych wyspach Japońskich ustepują miejsca wiecznie zielonym podzwrotnikowym gajom. Leśną szatę Japonji cechuje bogactwo i różnorodność. Chiny połudn. należą też do strefy wiecznie zielonych podzwrotnikowych krzewów, do których na zachodzie dochodzą pierwotne i górskie lasy podzwrotnikowe, otaczające wąskim pierścieniem Tybet z południa. Pozostaje jeszcze do omówienia świat roślinny południowej Azji. Panują tu naprzemian wiecznie zielone puszcze zwrotnikowe i lasy monsunowe, przerywane sawannami a gajami krzewów. Lasy zwrotnikowe rosną na najwilgotniejszych obszarach. Prawie cały Dekan, nie licząc zachodniej jego krawędzi, i dorzecze Mekongu pokryte są lasami monsunowemi i sawannami. Ale te pierwotne formy roślinności na wielkich już obszarach ustąpiły roślinom uprawnym. W lasach zwrotnikowych rosną figowce, palmy, bambusy i ljany; na wybrzeżach — mangrowje; na wyżej położonych obszarach — lasy iglaste. Na wyspach Archipelagu Indyjskiego (Malajskiego) lasy zwrotnikowe rozpościerają się w całym swym wspaniałym przepychu; dalej na wschód — znowu krzewy i sawanny; spotyka się też okazy australijskiej roślinności. Rozmieszczenie przedstawicieli świata zwierzęcego w Azji odpowiada w ogólności rozmieszczeniu roślin: florze arktycznej — arktyczna fauna — niedźwiedź biały, lis polarny, renifer, białe zające. W tundrach znajdywano — dobrze dzięki mrozom zachowane — trupy wielkich mamutów, których kły, jako kość słoniowa, stanowią ważny artykuł handlu. Większe bogactwo fauny posiadają olbrzymie puszcze tajgi syberyjskiej, w których atoli myśliwi usilnie tępią zwierzęta, dostarczające futer: sobole, lisy polarne, lisy czarne i srebrzyste, gronostaje, wydry, wiewiórki, niedźwiedzie. W pasie stepowym żyją skoczki, chochoły, dzikie osły i wilki. Charakterystycznem zwierzęciem Tybetu i Mongolji jest tybetański byk „jak“, następnie wielbłąd dwugarbny, gdy w Arabji żyje tylko jednogarbny — dromader. W Turkiestanie Wsch. znajdują się też dzikie wielbłądy dwugarbne. Wreszcie wymienić należy owce argali, suhaki, piżmowce i kozy kaszmirskie. Specjalny świat zwierzęcy posiada Azja Wsch. (nie licząc arktycznych obszarów północnej jej części), który coprawda jest dosyć gatunkowo ubogi na wyspach Japońskich: niedźwiedź wargacz, pies latający, gawjal właściwa Japonji małpa sarn i niezmiernie ważna pod względem spożywczym i handlowym bogata fauna morska; obok niższych zwierząt morskich i ryb znajdują się tu delfiny i wieloryby. Zwierzęta Azji Zach. należą do fauny śródziemnomorskiej; spotykamy tu hjeny, skoczki, gazelle, a ze zwierząt domowych — osła, owce z workami tłuszczowemi u ogona, kozy angorskie i przedewszystkiem wielbłądy. Należy podkreślić pokrewieństwo fauny półwyspu Indyjskiego z północno–afrykańską (z racji poprzedniego połączenia lądowego), fauny zaś wysp archipelagu Malajskiego z australijską. Z bogactw zwrotnikowego królestwa zwierząt wymienimy z licznych gatunków małp orangutangi i gibbony, które wraz ze słoniem, olbrzymiemi wężami i krokodylami przypominają zwierzęcy świat Afryki. Prócz tygrysa i pantery znajdujemy piżmowce i najrozmaitsze gatunki niedźwiedzi. Obok słonia używa się, jako zwierząt domowych, garbatego wołu zebu i szarego wołu. Ten ostatni jest najbardziej rozpowszechnionem zwierzęciem domowem od półwyspu Indyjskiego do Filipinów. Niezmierne jest też bogactwo ptaków, płazów i przepysznie ubarwionych owadów w pierwotnych lasach i na sawannach. Na wschód od Mekongu giną już niektóre z wielkich ssaków, wyspy zaś stanowią widoczne przejście do wiele starszej, niezwykłej fauny Australji.