Rodzaje pamięci

I.Pamięć gatunkowa
Niektóre proste reakcje niezależne od indywidualnego doświadczenia (różne odruchy bezwarunkowe). Reakcje te stają się podłożem, na którym wytwarzają się odruchy warunkowe.

Pewne struktury czynnościowe przekazywane są genetycznie. U zwierząt jest ich więcej. Złożone łańcuchy odruchów bezwarunkowych składają się na tzw. Czynności instynktowne np. budowanie gniazd u ptaków. Czynności te aktualizują się w następnych pokoleniach, nie zawsze od urodzenia jednak w niemal doskonałej formie.

Rola
· Umożliwia zaspokajanie ważnych potrzeb, zanim jednostka przyswoi sobie na podstawie doświadczenia skuteczne formy zachowań.
· Ogranicza zakres tego, co musi jednostka przyswoić w drodze własnego doświadczenia. Ważne jest unikanie ryzyka niepowodzenia. Byłoby to niebezpieczne zważywszy na częstość negatywnych rezultatów uczenia się.
· Oszczędność energii.
· Na jej podłożu kształtują się pierwsze odruchy warunkowe

Cechy
Długotrwałość działań- gromadzenie zapasów żywnościowych.
Mniejsza zmienność od nabytych.
Stały jest ogólny schemat czynności, kolejność podstawowych elementów składowych, a to jak są one realizowane, zależy od okoliczności aktualnych i poprzedzających.

Możliwe, że to co stanowi obecnie reakcję bezwarunkową, było kiedyś osiągane przez jednostkę w drodze gromadzenia i utrwalania doświadczenia indywidualnego. Więc pewne elementy pamięci osobniczej mogą się z czasem przekształcać w pamięć gatunkową.

II.Pamięć osobnicza i jej rodzaje

Jest to pamięć dotycząca jedynie własnego indywidualnego doświadczenia. Pamięć dobra lub zła może dotyczyć różnych jej obszarów w zależności od jej rodzaju i wymiarów.

1.Podział ze względu na przedmiot pamięci:
Pamięć obrazowa
Dotyczy nie tylko obrazów wzrokowych, ale także obrazów innych modalności: słuchowych, dotykowych, smakowych i węchowych i doznań ruchowych- Pamięć ruchów-nawyki, często wspierana jest określeniami słownymi, najczęściej w okresie zapamiętywania. Określenia słowne mogą wspierać również pamięć innych modalności zmysłowych. Ludzie różnią się tą pamięcią w zależności od analizatora, który bierzemy pod uwagę. Należałoby raczej mówić o pamięci jako właściwości poszczególnych analizatorów. Dobry wzrok nie musi współwystępować z dobrym słuchem. Istnieją jednak anatomiczne struktury biorące udział we wszystkich procesach pamięci tak, że uszkodzenie ich powoduje ogólne zaburzenia.

Werbalizacja- nazywanie głośno lub w myśli tego, co jest przedmiotem percepcji. Jeżeli wystarcza pamięć owych słów, zapamiętywanie, przechowywanie i przypominanie odpowiadających im obrazów wzrokowych lub słuchowych może nie mieć wpływu na efekt, na podstawie którego wnioskujemy o pamięci.
Ludzie różnię się między sobą pod względem werbalizacji. Np. dzieci na różnych etapach rozwoju. Jeśli chcemy wnioskować o pamięci poszczególnych analizatorów, musimy mieć wgląd w proces werbalizacji.

W przypadku spostrzegania wzrokowego informacje o bodźcach docierają bezpośrednio do innych okolic mózgu niż wówczas gdy spostrzeganie dokonuje śię przy udziale kinestezjii i dotyku.

W życiu dziecka następuje ewolucja od spostrzegania monosensorycznego poszczególnych cech przedmiotów do spostrzegania polisensorycznego.

Pamięć słowna
Pamięć myśli dotyczy związków sensownych formułowanych słownie, a więc treści dostępnych jedynie człowiekowi. Jest on specyficznie ludzki.
Istnieją powiązania między treściami słownymi i obrazowymi. Treści myślowe mogą być wspierane obrazami i pamięć zatraca wtedy charakter czysto słowny. Np. czytając książkę wyobrażamy sobie opisy zdarzeń w sposób obrazowy.

Pamięć uczuć
Dotyczy przeżyć emocjonalnych. Pamięć dotyczy zarówno przedmiotu spostrzeżenia ja i stosunku do nniego. Pamiętamy radość, smutek, lęk jaki przeżyliśmy. Ponadto stany em. Towarzyszące poznaniu wpływają na pamięć obrazów i myśli.

2.Cechy specyficzne poszczególnych faz (ogniw) procesu pamięci

Sposoby zapamiętywania:
Udział rozumienia: Pamięć mechaniczna i logiczna

W mechanicznej, proces pamięciowy polega na zapamiętywaniu treści bez jej rozumienia. Pamięć logiczna polega na zrozumieniu i przyswojeniu związków sensownych, daje zazwyczaj w efekcie mniej dokładne zapamiętanie formy, ale pozwala na swobodne operowanie treścią, dochodzenie do wniosków, uogólnień przeprowadzania porównań i wykorzystania wyuczonego materiału do różnych celów.

Treści pozbawione znaczenia są zapamiętywane mechanicznie, zaś sensowne raczej z wykorzystaniem powiązań logicznych między poszczególnymi elementami. Treści znaczeniowe mogą być również zapamiętane bez zrozumienia. Treścią pozbawionym znaczenia można próbować nadawać sens.

Lepsze rezultaty przynosi pamięć logiczna

Udział woli: Pamięć dowolna i mimowolna:

Wiąże się z udziałem lub brakiem nastawienia osoby na zapamiętanie. Zapamiętujemy nie tylko to, co chcemy zapamiętać i na czym świadomie koncentrujemy uwagę.

Pamięć Dowolna-zapamiętujemy to, co chcemy zapamiętać, posługując się rozmaitymi środkami zmierzającymi do tego by materiał spostrzegany nie uległ zapomnieniu: koncentracja uwagi, analiza materiału, doszukiwanie się związków między jego częściami, porządkujemy treści, werbalizujemy treści, próbnie reprodukujemy.

Pamięć mimowolna- zapamiętujemy coś bez wysiłku i nastawienia, by zapamiętać.

Lepsza skuteczność pamięci dowolnej. Zależność ta zwiększa się wraz z wiekiem. U małych dzieci p. dowolna nie występuje. Pojawia się w wieku przedszkolnym, a w szkolnym zaczyna dominować nad mimowolną.

Trwałość przechowywania: Pamięć bezpośrednia i odroczona
Pewne fakty zapamiętujemy na krótko, inne zachowują się w naszej pamięci bardzo długo.
Jeśli odczytujemy komuś ciąg cyfr i prosimy o powtórzenie bezpośrednio po ekspozycji jest to pamięć bezpośrednia. Maksymalna liczba zapamiętanych elementów to jej zakres. Wynosi ok. 7+-2 elementy.

Pamięć odroczona dotyczy wiedzy i umiejętności funkcjonujących długo, nierzadko wydobywanych przez całe życie. Por. pamięć długotrwałą(odroczona) i krótkotrwała(bezpośrednia).

Rodzaje przypominania: Pamięć rozpoznawcza i odtwórcza.
Zdarza się niejednokrotnie że odtworzenie nie jest możliwe, natomiast rozpoznawanie nie sprawia większych trudności i okazuje się trafne.

Pamięć rozpoznawcza- uznanie spostrzeganego przedmiotu za tożsamy z tym jaki widziało się wcześniej i wskazanie jej wśród innych.
Występuje w sytuacjach, w których zapamiętany przedmiot spostrzegamy ponownie w czasie przypominania.

Pamięć odtwórcza- narysowanie figury dawno oglądanej. Występuje, gdy przedmiot był spostrzegany tylko dawniej, a w czasie przypominania jest nieobecny.

Rekonstrukcja- polega na odtworzeniu czegoś zapamiętanego z elementów gotowych(ułożenie uprzednio widzianej konstrukcji z klocków).

Wskaźniki pamięci odtwórczej są zazwyczaj niższe od p. rozpoznawczej. Decyduje o tym zarówno obecność spostrzeżeń w czasie rozpoznawania, jak i dodatkowe umiejętności niezbędne przy reprodukcji.

Inne strategie, stosowane przy zapamiętywaniu, są pożądane ze względu na późniejsze rozpoznawanie, inne- ze względu na późniejszą reprodukcję.

III. Pamięć krótkotrwała i długotrwała
Teoria jest odzwierciedleniem wiedzy potocznej o tym, że istnieje jeszcze inny rodzaj pamięci niż trwała.

Odmienne mechanizmy fizjologiczne dla p. długo- i krótkotrwałej.

Pamięć krótkotrwała-W wyniku działających bodźców powstają szybko przemijające zmiany czynnościowe, wyrażające się w krążeniu impulsów w zamkniętych obwodach neuronów. Są nietrwałe, ale utrzymują się przez pewien czas po zadziałaniu bodźca.

Pamięć długotrwała dokonuje się za pomocą procesów wzrostowych na poziomie synaptycznym. Prowadzi to do trwałych zmian strukturalnych.
Badania osób chorych
O odrębności fizjologicznej świadczą patologie pamięci dotyczące jedynie jednego rodzaju.
Zespół Korsakowa można traktować jako zaburzenie dotyczące przede wszystkim pamięci krótkotrwałej. Podobnie zespół obustronnego uszkodzenia hipokampa. O zaburzeniu pamięci trwałej świadczy syndrom wstecznej amnezji pourazowej, jeśli niepamięć dotyczy dłuższego okresu.

Skutki syndromu amnezji pourazowej są porównywalne do skutków elektrowstrząsów wywoływanych eksperymentalnie. Stosowano eksperyment w którym bezpośrednio po uczeniu się poddawano badanych wstrżąsom. Zakres zapominanych treści obejmował do 30 minut. Wpływ wstrząsu wym większy im szybkiej po wyuczeniu się materiału następował zabieg.
Jeśli zmiany czynnościowe poprzedzają zmiany strukturalne to zakłócenie tych pierwszych powoduje niepamięć. Eksperyment może więc dotyczyć zmian w pamięci krótkotrwałej.
Badania osób zdrowych
Eksperyment „Błąd czasu”-Badania wskazywały na przemijający charakter obserwowanych zjawisk pamięciowych i na pewne prawidłowości dające się prześledzić w stosunkowo krótkim czasie. Eksponowano dwa bodźce, z różną pauzą między nimi. Po dłuższej przerwie występowała tendencja do niedoceniania bodźca(b.c. +), natomiast po krótszej do przeceniania bodźca(błąd czasu negatywny).

Jeśli w czasie oddzielającym porównywane bodźce zadziała się jakimś innym bodźcem (czyli dokona się interpolacji) to nie pozostaje on bez wpływu na kierunek i wielkość błędu czasu.-zjawiska pamięci krótkotrwałej są szczególnie podatne na działanie czynników zewnętrznych.
Tak więc, poza zależnością wpływu bodźca interpolowanego odstępu czasu, w jakim następuje on po bodźcu zapamiętywanym- wykazano zależność od podobieństwa i intensywności.

Istnieje związek między trwałością śladów pamięciowych prostych wrażeń zmysłowych a czułością w obrębie tego samego analizatora (im lepiej ktoś rozróżnia bodźce wzrokowe, tym trwałej je zapamiętuje).

W pewnych przedziałach czasu ważna zdaje się być nie tyle odległość bodźca interpolowanego od bodźca zapamiętywanego ile od bodźca drugiego, który jest z nim porównywany.

W przypadku snu ubytki pamięciowe okazywały się najmniejsze, największe zaś były wówczas, gdy bezpośrednio po zapamiętaniu treści uczono się czegoś innego.

Lepsze przypominanie początku eksponowanej serii bodźców można tłumaczyć tym że nie następują one po żadnym bodźcu dzięki czemu hamowanie retroaktywne nie występuje i treść przechodzi do LTM. Środkowe treści są zapamiętywane gorzej. Ostatnie są odtwarzane dobrze ponieważ są jeszcze w STM. Po zastosowaniu 30 sekundowej przerwy między zapamiętaniem a przypominaniem efekt zanika, pozostaje natomiast ten dotyczący początku serii.

W STM dominuje kod akustyczny a w LTM semantyczny. W przypadku natychmiastowych odtworzeń słów pojawiają się błędy, w których badany wymienia treści podobne dźwiękowo, lecz różne treściowo. Odwrotnie w LTM.
Badania na zwierzętach
W badaniach prowadzonych na zwierzętach stosowano różnego rodzaju dystraktory jak szok elektryczny, niedotlenienie mózgu, narkozę. Stwierdzono np..że szok stosowany bezpośrednio po wyuczeniu reakcji może spowodować całkowite jej zniesienie, jeśli następuje jakiś czas później to upośledza pamiętanie tylko częściowo, więcej niż godzina- nie ma wpływu. Szok stosowano dopiero po zakończeniu uczenia się. Jeśli próby były rozłożone w czasie, to wpływ szoku okazywał się mniejszy.
Podobne wyniki osiągano przez niedotlenienie mózgu
Używane środki w niejednakowej mierze blokują krążenie impulsów i w związku z tym działanie ich jest różne.

Lokalizacja STM nie jest określona jednoznacznie przez autorów

Wielość i spójność badań empirycznych
Rezultaty badań na chorych, zdrowych, i zwierzętach wspierają się nawzajem
W niektórych przypadkach obserwuje się zaburzenia jedynie LTM lub STM

Uboga wiedza o podłożu fizjologicznym
Brak dowodów empirycznych o granicy tych dwóch rodzajów pamięci
Odmienność kodów wydaje się pozorna

Teoria o istnieniu tych dwóch rodzajów pamięci nie została jeszcze udowodniona. Występuje zależność między nimi. STM->LTM->STM->

Przypomnienia bezpośrednie i odroczone:
Zakres jest jedyną cechą, która podlega pomiarowi w pamięci bezpośredniej. Zależny jest on od ilości odtworzonych elementów z przypominanego ciągu liczb.
Wskaźnikami pamięci odroczonej są: zakres, trwałość, dokładność, gotowość.

Metody reakcji odroczonych. Bada się za ich pomocą reakcje w jakiś czas po zaprzestaniu działania bodźców. Ich wystąpienie świadczy o tym, że są one spowodowane nie tylko tym, co dzieje się aktualnie, ale także śladami uprzednio działających podniet.

Cechą specyficzną pamięci, którą badamy za pomocą tych metod jest jej przemijający charakter. Jest to badanie jednorazowego spostrzeżenia, prowadzące do jednorazowej reakcji. W związku z tym nadają się szczególnie do badania pamięci krótkotrwałej.

Pamięć bezpośrednią rozumiemy jak gdyby część pamięci krótkotrwałej, a przez pamięć odroczoną- drugą jej część oraz pamięć trwałą. Pamięć odroczona odnosi się do części pamięci krótkotrwałej i do pamięci trwałej, zaś metody reakcji odroczonych są stosowane przede wszystkim w badaniach pamięci krótkotrwałej.

Pamięć bezpośrednia i krótkotrwała
Pamięć bezpośrednia jest przejawem pamięci krótkotrwałej. Orzekamy o niej wtedy gdy przypomnienia następują natychmiast po zaprzestaniu działania bodźców. Podczas gdy o STM świadczą również przypomnienia zachodzące w krótkich okresach po zaprzestania działania bodźców.

Reakcje warunkowe i odroczone

Reakcja odroczona zachodzi na podstawie jednorazowego spostrzeżenia i jest aktem jednorazowym. Aby reakcja wystąpiła po raz wtóry, musi nastąpić ponowne spostrzeżenie.

Aby sięganie do określonego pudełka stało się reakcją warunkową potrzeba więcej niż jednorazowego spostrzegania. Musi istnieć zasada chowania rzeczy atrakcyjnych do jednego określonego pudełka.

Zachowanie, którego modelem jest reakcja odroczona, świadczy o przystosowaniu do jednorazowych sytuacji; zachowania, którego modelem jest reakcja warunkowa, wskazuje na przystosowanie względnie trwałe.

Efekt sperlinga

To co nazywany zakresem pamięci bezpośredniej, jest znacznie uboższe od tego co rzeczywiście rejestruje się w pamięci.

Po krótkiej ekspozycji liter (4-5), stwierdzono że pamięć bezpośrednia ma zakres ograniczony do ok. 5, niezależnie od układu przestrzennego.

Po ekspozycji 9 liter (po 3 w 3 kolumnach) ,okazało się że człowiek może odtworzyć wszystkie litery ze wskazanego rzędu.

Jest zjawiskiem szybko przemijającym trwającym mniej niż sekundę. Inaczej nazywana sensoryczną, ikoniczną, prekategorialną. Zakres pamięci ultrakrótkotrwałej dotyczy jedynie materiału przechowywanego, a nie – jak w przypadku pamięci bezpośredniej- także przypominanego.

Badania pamięci ikonicznej wskazują na krótkotrwałość przechowywania możliwej do obróbki informacji o bodźcach. Wykazano eksperymentalnie, że o rezultatach mogą decydować odstępy czasu wyrażające się w ułamkach sekundy.

Istnieje analogiczny efekt przy pamiętaniu dźwięków- efekt echoiczny.



IV Pamięć epizodyczna i semantyczna

Rozróżnienie dotyczy to zasadniczo pamięci długotrwałej. Różnica polega na odmienności przedmiotu, którego dotyczą przechowywane informacje.
Nie funkcjonują one niezależnie od siebie.

Pamięć epizodyczna- Dane o jednostkowych faktach, rozgrywających się w określonym miejscu i czasie- opisy obserwowanych wydarzeń, dane biograficzne. Ich cechą jest znaczna zmienność, stąd pojawiają się coraz to nowe informacje, np. o kolejno następujących po sobie zdarzeniach. Rejestrowi podlegają głównie same opisy i one właśnie stanowią pamięć epiz. Zarówno zapamiętywanie nowych danych, jak i zapominanie ich zachodzi znacznie częściej niż w pamięci semantycznej.
Zapominanie jednego słowa z listy wcześniej przedstawionych

Pamięć semantyczna- wiąże się ściśle z systemem słownym i jego specyficzną funkcją znaczeniowo-wyjaśniającą w poznawaniu rzeczywistości. Uogólnianie. Dane te nie orzekają o faktach jednostkowych, ale o tym, co wspólne i odmienne: prawa, formuły, kategorie klasyfikacyjne. Zmiany w tej kategorii danych następują rzadko. Wynikają one z opracowania tego, co się o nich dowiadujemy.
Zależnie od tej pamięci jedne i te same dane pochodzące z zewnątrz co innego znaczą sprawiając, że u różnych osób przechowują się zupełnie inne treści.
Do czego odnoszone są dane pochodzące z zewnątrz i co sprawia, że zyskują one u odbiorcy określone znaczenie.
· Modele sieciowe-przedstawiają ją jako rozległą sieć powiązanych ze sobą pojęć. Słowa zyskują znaczenie dzięki asocjacjom z innymi słowami.
· Modele zbiorów- Założenie, że każda kategoria pamięciowa stanowi zbiór cech i przedstawicieli danej klasy.
· Model oparty na cechach semantycznych- wywodzi się z modeli zbiorów. Kategoria semantyczna jest przedstawiana jako zbiór cech. Obejmuje cechy istotne i nieistotne.

Efekt wielkości klasy- Im mniejsza klasa obiektów, do której odnosimy obiekt porównywany, oceniając jego przynależność, tym mniej czasu potrzeba na ocenę. Gołąb-ptak szybciej niż gołąb-zwierzę. Występuje on również w przypadku weryfikacji nieprawdziwych twierdzeń.
Lub efekt odwrotny
Efekt bliskości- Nie wszystkie obiekty danej klasy są w jednakowym stopniu reprezentatywne dla niej. Niedźwiedź- zwierzę szybciej niż niedźwiedź-ssak
Brany jest ten pod uwagę, który dominuje u jednostki

Krótszy czas reakcji w ocenie zestawu gołąb ptak niż gołąb zwierzę może być także rezultatem efektu bliskości semantycznej, ponieważ ciężko metodologicznie sprawdzić pogląd jednostki na bliskość danych klas. Nazwy porównywanych klas nie występują jednakowo często w słowniku i należy przypuszczać, że odpowiadające tym nazwom klasy nie są jednakowo utrwalone w pamięci. Zależy to od rozwojowych i indywidualnych właściwości osobnika, przede wszystkim od jego doświadczenia.

Metapamięć

To co jednostka wie o pamięci. Na ile potrafi przewidywać własne rezultaty, w jakim stopniu wykorzystuje instrukcje dotyczące zapamiętywania, co wie o strategiach poamięciowych, czy umie się nimi posługiwać
W wynikach badań różnych autorów nie ma zgodności na temat znaczenia metapamięci dla przebiegu i rezulatów dzałań jednostki.

Pamięć wspomnieniowa
Inaczej historyczna, pamięć zdarzeń. Wyodrębniana jest przede wszystkim z uwagi na przemiot.
Badania Bartletta dotyczące pamiętania opowiadań i zniekształceń powstających w procesach pamięci.
Nie powinien być traktowany jako rodzaj pamięci i bez szkody można z niego zrezygnować.

V Pamięć dobra i zła

Ważne jest scharakteryzowanie pamięci szczegółowo w kategoriach opisowych. Uogólnienia są niedopuszczalne. Pamięci nie można opisać na jednym wymiarze. By uogólnienie miało wartość poznaniu powinny podlegać poszczególne cechy pamięci. Wzajemny stosunek poszczególnych rodzajów pamięci. Czy ocena jednych niesie jakieś informacje o innych.

Zakres pamięci bezpośredniej i odroczonej.
Dwie sytuacje. Nie spostrzeganie ponownie zapamiętanych treści (nie powtarza ich), a w drugiej powtórzenia występują. W pierwszej stwierdza się z upływem czasu ubytki pamięciowe, występują one już w pierwszej sekundzie po zaprzestaniu działania bodźców. W badaniach diagnostycznych rzadko bada się pamięć odroczoną, ponieważ różnice ind. w jej zakresie są duże. Poza tym wiele czynników wpływa na długość zapamiętania.
Stopień koncentracji uwagi, sposób i czas ich opracowywania, rodzaj działań następujących później, strategia przypominania itd.
Szybkość zapamiętywania i zakres przyswajanych treści
W przypadku materiałów przekraczających swoją objętością zakres pamięci bezpośredniej powtórzenia są niezbędnym warunkiem zapamiętania wyrażającego się w pełnym przypomnieniu.
Na tej podstawie można wnioskować o szybkości zapamiętywania. Wskaźnikiem jest niezbędna liczba powtórzeń do całkowitego opanowania materiału oraz dane o wzajemnym stosunku efektów kolejnych powtórzeń.
Różnice ind. pod tym względem są ogromne. Jedni zapamiętują szybciej inni wolniej. Poza ogólnymi właściwościami osób rezultaty mogą zależeć od ich wiedzy i doświadczenia w danym zakresie.
Zdarza się, że osoby, które w wyniku początkowych powtórzeń czynią małe postępy(ich tempo zapamiętywania jest wolniejsze). Na skutek tego, że przyrosty następują w ciągu bardzo długiego czasu, osiągają ostatecznie znacznie lepsze rezultaty. Często jest również że ci, którzy początkowo czynią duże postępy, prędko osiągają poziom stabilizacji, którego nie przekraczają mimo dalszych powtórzeń. Niekiedy ów poziom jest zupełnie niski.