podaj po 1 przykładzie ikonografii : średniowiecza,renesansu,baroku,klasycyzmu

    „malarstwo jest pismem laików”   20.-30. XX w.- narodziny ikonografii   1912- Abraham Warburg- referat na konferencji w Rzymie, omówienie wyników badań nad treścią malowideł z XIV w. z palazzo Schifaniola w Ferrarze (d’Este) Przedstawienia astronomiczno- astrologiczno- mitologiczne; „prace miesięczne”; personifikacje ciał niebieskich oraz zodiaków; tryumfy bogów antycznych   Erwin Panofsky (badacz niemiecki pochodzenia czeskiego) „Ikonografia i ikonologa ” Poglądy i właściwym prowadzeniu ikonologii: 1.      Opis preikonograficzny (przedmiotowy). 2.      Analiza ikonograficzna- rozpoznanie tematu, osób i relacji pomiędzy nimi, sytuacji na obrazie. 3.      Interpretacja ikonologiczna- ukazanie historycznych aspektów funkcjonowania obrazu, założeń ideowych. Dla ikonografii- obraz = każdy nośnik treści, także rzemiosło artystyczne czy rzeźba   Przedstawienie archetypiczne Przedstawienia:  Matka boska z Dzieciątkiem czasza absydy w kościele w Tocello koło Wenecji Kolonia, Stefan  Lochner Kolonia, Mistrz św. Weroniki, 1410 Mistrz z Wyższego Brodu, Czechy, 1345 (szczygieł w dłoni Dzieciątka)                             Maria Tronująca Tournus San Philips Ikona z klasztoru św. Katarzyny na Synaju (palla- okrycie głowy płaszczem- jak matrony rzymskie, tak Maria; Manus Dei) Madonna z Kłodzka (lwy przy tronie) Stefan Lochner, ok. 1440 (drewniana ława- jak w ogrodach średniowiecznych) Corona Clausa- korona zamknięta (cesarska) noszona przez Marię         Tron Łaski (gr. Sedes grazie) od XII w., rozpowszechnione pod koniec Średniowiecza Bóg Ojciec na tronie trzyma krzyż z Chrystusem Z Listu św. Pawła do Hebrajczyków, ale tylko nazewnictwo Nie odnosi się to do żadnego przekazu biblijnego Z punktu widzenia dogmatu nie jest konieczne przedstawienie Ducha Świętego w Tronie Łaski, ale nie zdarza się, by się on nie pojawiał. Np. Tron Łaski Berlin Staatl. Museum ok. 1260-70 Psałterz Cambridge ok. 1220 (tron Boga na wzgórzu Golgoty, twarz Boga zasłonięta złotym czteroliściem- 4 strony świata, całość kosmiczna, 4 Ewangelie)   W średniowieczu Żydów ukazywano w spiczastych czapkach.   Maiestas Domini (Chrystus na majestacie) Z wizji Izajasza- aniołowie otaczający Boga Symbole Ewangelistów (cztery istoty żyjące) jako elementy obrazujące różne aspekty eposłannictwa Chrystusa. Wół (Łukasz, ofiara Chrystusa), orzeł (Jan, wniebowstąpienie), uskrzydlony człowiek (Mateusz, człowieczeństwo), lew (Marek, zmartwychwstanie). Często mandorla w kształcie ósemki. Ten temat pojawia się nie tylko w malarstwie książkowym, ale także w rzeźbie romańskiej, głównie na tympanonach francuskich i niemieckich. Np. Złoty ewangeliarz Echternach Sakramentarz z Metz Biblia Karola Łysego Sakramentarz z ST. Etienne Limoges ok. 1100     Przedstawienia Zwiastowania   Manus Dei- ręka Boga, była często zstąpieniem Jego obcności Ewangeliarz gnieźnieński   Fra Angelico Głęboko pobożny, ale także o rozległej wiedzy   Zasłona- symbol tego, co należy zasłonić: w przedstawieniach jako Empireum, w Zwiastowaniu- tajemnica wcielenia     Nawiedzenie św. Elżbiety Od VI w., rozpowszechnienie XIII/XIV w. Giotto I waśnie wówczas w okresie pewnego poluźnienia rozmaitych kanonów ikonograficznych zaczynają w cyklach dzieciństwa pojawiają się sceny nawiedzenia co ma związek z rozwojem święta liturgicznego. Ukazujące człowieczeństwo Chrystusa / w drugiej połowie wieku XIII. Pod wpływem tej teologii i pobożności franciszkańskiej, czego skutkiem było wprowadzenia święta nawiedzenia Elżbiety. Elżbieta dość często przyklęka przed Marią Boską, często jest przedstawiana jako kobieta w wieku zaawansowanym. Godz małg ori Nawiedzenia odbywa się w otwartym pejzażu. Za Marią stoi mały anioł podtrzymujący jejk szatę. Nie jest to potężny strażnik, jak w obrazach tronu bożego, jednak jego wydźwięk jest podobny, pokazuje ważny statut i pozycję Marii. Pokazuje on przyszłą godność Matki Boskiej jako Królowej Aniołów.   Mistrz życia Marii; nawiedzenia Przedstawione z fundatorem   NY PML; 1480   W późnym średniowieczu popularne było pokazywanie sceny nawiedzenia w rozległych pejzażach.     Narodziny   W Ewangeliach nie ma mowy o zwierzętach, z Izajasza. III w.- wół- żydzi; osioł- Tora Kwatera z drzwi z kościoła Marii Panny na Kapitolu Relief z tronu biskupa Maksymiliana w Rawennie- położne przy Narodzinach (z apokryfu- Ewangelia Jakuba) Duccio Maestra- przedstawienie z kąpielą, wanienka przypomina czaszę chrzcielnicy Przedstawienia narodzin w grocie (ujęcie za tradycją palestyńską), jest popularniejsze w sztuce wschodniochrześcijańskiej. Mistrz z Wyższego Brodu ok. 1350, Narodziny     Trzej królowie   Późne średniowiecze, druga połowa XIV-XV w.- bardzo dworskie przedstawienia religijne, bez związku z treścią religijną   Książę Jana de Berry- XIV/XV w.- godzinki księcia de Berry   Ucieczka Marii i Józefa do Egiptu Elementy egzotyczne- znajomość z tekstów wśród artystów   Ofiarowanie w świątynii Zwyczaj oczyszczania położnic w 40 dni po urodzeniu dziecka i ofiarowania w świątynii syna pierworodnego. Santa Maria Maggiore- pierwsze przedstawienie?   Symeon ma dłonie zasłonięte białą chustą- zakaz dotykania świętości obnażonymi rękoma Lochner- ofiarowanie jednocześnie oczyszczeniem Marii- procesja dzieci ze świacami Dzieciątko na ołtarzu trzymane przez Symeona i siedzące na pole jego płaszcza- zapowiedź ofiary Chrystusa i ofiary mszalnej Bardzo dworskie przedstawienia   Odnalezienie Jezusa w świątyni Zawsze Chrystus wyeksponowany   Chrzest Jezusa Przedstawienia Ewangelie synoptyczne- Mateusza, Marka i Łukasz- najbardziej do siebie podobne Ewangelia Jana- znacznie różna Mateusz, Jan- bardziej rozbudowany opis chrztu   Baptysterium Arian w Rawennie- mozaika Postać siwobrodego starca (nie ma opisu w ewangeliach)- personifikacja rzeki Jordan!     Chrystus stoi na małym smoku- symbol tylko i wyłącznie szatana Chrzest Chrystusa prawzorem sakramentu, który obmywa z grzechu pierworodnego- zwycięstwo nad diabłem. Giovanni di Paolo Kalif, 1450 Rozbudowana asysta aniołów, Bóg ojciec z twarzą Jezusa Późnie średniowiecze- przedstawienie postaci Boga zamiast Manus Dei   Salvator Mundi Całopostaciowe (rzadziej półpostaciowe) Chrystusa w prostej szacie, trzymającego w dłoni kulę świata   Przedstawienie Boga przy chrzcie właśnie w Salvator Mundi   Dualizm ikonograficzny średniowiecza   Przemienienie na górze Tabor Asysta aniołów Fra Angelico Podobne znaczenie miało wcielenie (odwołania do dzieciństwa) Przemienienie- nawiązania do cyklu pasyjnego, zaczynające się od wjazdu Chrystusa do Jerozolimy   Wjazd do Jerozolimy Relacjonowany przez wszystkich ewangelistów Święto obchodzone już w okresie wczesnochrześcijańskim, ale w sobotę tydzień przed Wielkim Tygodniem Sarkofag Juliusza Assusa Giotto Ewangelistarz Ottona III, po 997 r.- wyraźne rozdzielenie stref- osobno uczniowie i ci, którzy wyszli mu naprzeciw, a osobno ci, Jezus u człowiek na drzewie (jak on się nazywał?) Brak przedstawienia bramy jerozolimskiej P. Lorenzeti 1310-1320, Asyż, kościół dolny W ikonografii dojrzałego i późnego średniowiecza na tych przedstawieniach dzieci zrywają gałęzie z drzew Pełnoplastyczna rzeźba Chrystusa na osiołku- używane w procesji palmowej od XIII w.   Od połowy XIII w. rozpowszechnienie zwyczaju używania w liturgii Bożego Narodzenia małych figur Chrystusa składanych w żłobie- zainicjował ten obrzęd św. Franciszek z Asyżu     Ostatnia wieczerza Opis z ewangelii synoptycznych Wczesne przedstawienia głównie Kany i rozmnożenia pokarmu San Apolinare Nouvo- mozaika ostatniej wieczerzy Łoża ustawione wokół wspólnego stołu z rybami (symbol chrystologiczny) i chlebem   Przedstawienia dojrzałego średniowiecza- apostołowie nie leżący, a siedzący przy stole (zmiana obyczajów), obok Chrystusa wyróżniony ewangelista Jan (sam o sobie pisze jako o ulubionym uczniu Chrystusa), najczęściej w przedstawieniach z głową opartą na ramieniu lub na piersi Chrystusa Kwatera z drzwi Santa Maria na Kapitolu   Przedstawienia momentu zapowiedzi zdrady Zazwyczaj przestawienie na podstawie Mateusza- Chrystus sięga do misy   Malowidło z Starożytnego Panteonu królów w kościele św. Izydora w Leonie Apostołowie podpisani Judasz wyodrębniony z grupy apostołów, ale niekoniecznie w znaczeniu negatywnym. Skłonność do negatywnej prezentacji Judasza (zniekształcone rysy i brzydota)- raczej w ikonografii nowożytnej, choć w średniowieczu też były próby.   Obraz Ducia ok. 1311 r., z Maiesty, dawnego ołtarza dla katedry w Sienie W malarstwie zaczyna odgrywać znaczenie sceneria Izba w skrócie optycznym   Fra Angelico, Ustanowienie Eucharystii, klasztor dominikanów San Marco we Florencji Rzadkie zobrazowanie tego akurat momentu   Ikonografia kościoła wschodniego- komunia apostołów, w ikonografii zachodniej bardzo rzadkie   Lekcjonarz, Salzburg ok. 1050 Przedstawienie Judasza przyjmującego komunię z ręki Jezusa   Negatywne przedstawienie Judasza- sakiewka i żółta szata (rola barwy żółtej- pod względem walorów optycznych najbardziej zbliżona do złota i może ją zastępować, ale tylko udaje złoto- żółty kolorem fałszu); szczególnie w późnym średniowieczu Judasz przedstawiany w żółtej szacie, czasem też rude włosy   Derick Bouts, 1464-1468, ołtarz kościoła św. Piotra z Leuwen Ustanowienie Eucharystii Chrystus nie trzyma kawałka chleba, ale hostię   Fra Angelico, Sakrament Eucharystii   Rozbudowana do trzech wzorów/kwater redakcja z iluminacji księgi Pierwsza- okrągły stół z apostołami wokół Druga- umywanie nóg Trzecia- Chrystus błogosławiący chleb i wygłaszający mowę eucharystyczną (Jan) do apostołów z drugiej strony stołu   Kwatera z ołtarza kościoła Augustianów w Krakowie 1468 Modlitwa w Ogrójcu Chrystus klęczący i modlący się oraz śpiący apostołowie Czasem kielich stojący na skale- przedstawienie metafory kielicha goryczy; kielich z krzyżem Żaba ze złą konotacją ikonograficzną- hipokryci, obłudnicy i grzesznicy   Scena modlitwy łączona lub zastępowana sceną pojmania Jezusa.   Giotto, kaplica Scrovegni, Padva; Pocałunek Judasza Judasz w żółtym płaszczu; scena nocna (rzadkie)- żołnierze niosą zapalone pochodnie   Yates Thompson, minitura Scena nocna   Miniatura z Godzinek Księcia de Berry, 1416 Pojmanie w szczególnym ujęciu- zobrazowanie momentu, kiedy żołnierze padli zdjęci strachem, gdy Chrystus powiedział, że jest tym, którego szukają (ego sum) Scena nocna W tym samym rękopisie śmierć Jezusa na krzyżu- także zdecydowany nokturn   Epizod odcięcia ucha Malkusowi- słudze arcykapłana- często w przedstawieniach pojmania   Scena z malowideł w kościele dolnym w Asyżu Ewangeliarz z Rossano, Antiochia Przedstawienia Chrystusa przesłuchiwanego przez Sanhedryn, Annasza, Kajfasza, Heroda czy Piłata- często nie można ustalić, przez kogo właściwie   Duccio di Buoninsegna Scena zaparcia się Piotra na dolnej kondygnacji i przesłuchania Chrystusa przez Kajfasza na górnej   Ewangeliarz z Rossano, Antiochia Miniatura- Chrystus przed Piłatem, widoczne wyprowadzenie Barabasza     Ukrzyżowanie   Grünewald Część środkowa z zespołu malowanych scen z ołtarza z Isenheim Pod krzyżem Maria i Maria Magdalena (o jej wyróżnieniu przez Chrystusa nie ma mowy w ewangeliach, tylko w ewangelii Jana wyróżniona jako ta, która pierwsza, która zobaczyła Chrystusa zmartwychwstałego) Po drugiej stronie Jan Chrzciciel (ostatni z proroków i bezpośrednio zapowiadający Chrystusa- nazwał go Agnus Dei)   Godzinki Med-Tur Okazały widok Jerozolimy w tle (elementy zaczerpnięte z architektury miast europejskich) Maria rozpaczająca pod krzyżem     Zdjęcie z krzyża Wzbogacone o motyw opłakiwania Jezusa   Apokalipsa Bamberska 1002-20 Górna kwatera- śmierć Chrystusa Dolna kwatera- złożenie do grobu (Józef z Arymatei i Nikodem) Zespół scen kanonicznych   Zdjęcie z krzyża nie jest opisywane w ewangeliach. Przedstawiane niemniej w monumentalnych realizacjach ustawianych na belkach tęczowych lub w kaplicach (szczególnie w Italii).   Zdjęcie z krzyża, katedra z Trivoli, XIII w. Chrystus z koroną na głowie- symbol zwycięstwa Chrystusa nad grzechem i szatanem   Ulm, ok. 1520 Józef z Arymatei, Jan ewangelista, Maria Magdalena, Matka Boska ujmuje w ręce dłoń Jezusa (zazwyczaj relacja matka-ciało syna jest inaczej ujmowana)   Mistrz życia Marii, Zdjęcie z krzyża, 1465   Fra Angelico Pojawia się opłakiwanie   Godzinki Rohan, prawdopodobnie lata 20. XV w. Ciało Chrystusa leżące na ziemi pod krzyżem, Jan Ewangelista  podtrzymuje Marię pochylającą się i omdlewającą nad ciałem; sam odwraca się do głowy Boga Ojca, który przygląda się scenie z chmur (nie ma przekazu ukazania się Boga podczas męki na krzyżu)   Piety Pietas- pobożność Przez historyków sztuki uznane za przedstawienia do prywatnej dewocji- nie mają poparcia w ewangeliach Chrystus niosący krzyż Św. Weronika z chustą   Pieta z Awinionu, ok. 1460 r. Maria modli się nad Chrystusem, ale nie klęczy nad nim, także Jan ewangelista i Maria Magdalena- klęczący   Piety przetworzeniem tronującej Marii z małym Jezusem (?)- bo czasem ciało Jezusa jest znacznie pomniejszone Może to się także wywodzić ze scen opłakiwania   Pietas Domini- przedstawienia Boga Ojca podtrzymującego ciało Jezusa, z przedstawieniem Ducha Św. Podobne do Tronu Łaski- tam Bóg trzyma krzyż- przyjęcie ofiary Chrystusa   Mąż Boleści- Vir Dolorum Chrystus prezentujący swe rany- w Bizancjum- zamknięte oczy, na Zachodzie- półotwarte (boskość nie podlega śmierci) Jeśli Chrystus jest podtrzymywany przez anioła- zwyczajowo nazywane pietą anielską Częste przedstawienia w grobie Miecz płonący i lilia- atrybuty Chrystusa sędziego na Sądzie Ostatecznym   Ecce homo- nie ma ran po gwoździach i w boku (w odróżnieniu od Vir Dolorum)   Tzw. Msza św. Grzegorza Jedno z przedstawień- Lubeka, ok. 1500 r. Gdy papież zastanawiał się nad prawdziwością transsubstancjacji, w czasie konsekracji na ołtarzu pojawiło się ciało Chrystusa. Chrystus na mensie ołtarzowej jako Mąż Boleści     Zstąpienie do otchłani   1215 sobór laterański IV- ustanowienie dogmatu o działalności Chrystusa przez trzy dni jego śmierci- zstąpienie do piekieł Dogmat o transsubstancjacji Potwierdzenie zstąpienia do piekieł- ewangelia Nikodema V w. „Zstąpienie do otchłani”   Chrystus z krzyżem na chorągwi   Duccio, Maesta Ołtarz wykonany dla katedry sieneńskiej Tylko szata Jezusa dekorowana złotem- z Bizancjum   Mozaika z bazyliki św. Marka Chrystus złoty- złoto symbolem światła, także boskiego   Fra Angelico, klasztor San Marco we Flor...