Program Carole Sutton "Jak radzić sobie z trudnymi zachowaniami u dzieci?"

1. Adresat oddziaływań:
Rodzice i wychowawcy dzieci w wieku przedszkolnym
2. Cele programu:
Cel główny: Zapoznanie rodziców z metodą zachęcania dzieci do lepszego zachowania.
3. Podstawy teoretyczne:
Psychologia behawioralna:
 Jakie założenia co do natury człowieka przyjmuje?
 Dzięki czemu rozwija się człowiek?
 Kim jest wychowawca, jaka jest jego rola?
 Jakie mogą być skutki stosowania założeń behawioryzmu w wychowaniu?
4. Przebieg oddziaływań:
A/ Definiowanie i obserwacja zachowania:
KROK 1: Definiowane zachowania: Co takiego twoje dziecko robi i mówi, że nazywasz to nieposłuszeństwem?
KROK 2: Obserwacja zachowania: Rejestrowanie w kolejnych dniach tygodnia wszystkich przejawów posłuszeństwa i nieposłuszeństwa.
Które z trudnych zachowań dzieci w wieku przedszkolnym, mogą być skutkiem braku umiejętności stawiania i egzekwowania wymagań?
Co dobrego dla dziecka i rodziców może przynieść zdefiniowanie pożądanego i niepożądanego zachowania?
Co dobrego dla dziecka i rodziców rnoże wyniknąć z obserwacji i rejestrowania wszystkich wybranych do zmiany zachowań negatywnych i odpowiadających im zachowań pozytywnych?
B/ Mechanizm utrwalania się zachowań:
KROK 3:
A- wydarzenia poprzedzające dane zachowanie
B- zachowanie - to co dziecko robi i mówi
C- konsekwencje, to co dzieje się bezpośrednio po zachowaniu dziecka
Przykład:
A - Ania je śniadanie
B - Dziewczynka ciągle wstaje od stołu
C - Mama biega za nią z miską płatków i karmi ją łyżeczką
C/ Zasady warunkowania:
C - czyli konsekwencje
 Zachowanie pożądane + wzmocnienie (nagroda) = więcej zachowań pożądane pożądanych
 Zachowanie pożądane+ brak wzmocnienia (wygaszanie)= mniej zachowań pożądanych
 Zachowanie niepożądane + wzmocnienie (nagroda) = więcej zachowań niepożądanych
 Zachowanie niepożądane + brak wzmocnienia (wygaszanie) = mniej zachowań niepożądanych
D/ Zmiana reakcji rodziców:
KROK 4:
Zmiana reagowania:
 Zwracanie uwagi na pozytywne zachowania wzmacnianie tych zachowań
 Ignorowanie złego zachowania lub zwracanie na nie jak najmniejszej uwagi
E/ Wzmacnianie pozytywnych zachowań:
Aby dziecko mogło uczyć się być „dobre" musi wiedzieć:
 Co ma robić?
 Jak to robić?
 Kiedy ma to robić?
Dzieci uczą się najszybciej, kiedy dostają jasne i proste polecenia i są chwalone za to, że je wypełniają.
 Chwalenie dziecka za każdym razem, gdy stawiany jest znaczek w rubryce zachowania pozytywne
 Precyzyjna informacja o tym, za jakie konkretne zachowanie dziecko jest chwalone, np. „Beatko, zrobiłaś to, o co cię prosiłam. Jestem z ciebie bardzo zadowolona ",
 Jeśli zachowanie powtarza się wielokrotnie pochwale może towarzyszyć jeszcze inna drobna nagroda.
 Jeśli nie ma żadnych pozytywnych zachowań należy znaleźć codziennie trzy powody, aby pochwalić dziecko.
F/ Wzbogacanie wiedzy o nagrodach:
Doświadczenie uczy, że nagrody społeczne są ważniejsze niż rzeczy.
Nagrody społeczne to np.:
• uwaga,
• uśmiech,
• chwalenie dziecka za konkretne zachowanie,
• zachęta,
• pozytywne oceny „bardzo dobrze", „wspaniale"
Co jeszcze może być nagrodą społeczną?
Nagrody konkretne to zdarzenia i rzeczy, np.:
• książeczki, komiksy,
• słodycze, ciastka,
• wycieczki,
• mazaki, znaczki, drobne monety,
• lody,
• małe zabawki
O czym trzeba pamiętać stosując nagrody?
 Dostosowanie nagród do upodobań dziecka
 Nagradzanie natychmiast po wystąpieniu zachowania, które chcemy wzmocnić
 Pomocne bywa włączenie dzieci do oceny ich postępów. Daje to dziecku poczucie, że może samo kontrolować swoje zachowanie i zachęca je do samokontroli.
G/ Ignorowanie złego zachowania lub zwracanie na nie jak najmniejszej uwagi:
 Nie zwracanie uwagi na złe zachowanie tak długo jak długo jest to możliwe
 Pozostawianie dziecka, o ile to możliwe, bez publiczności wtedy gdy krzyczy, ma napady złości
 Pokazanie dziecku, że traktujemy serio, to co mówimy np. można stanąć obok dziecka i powtórzyć polecenie -głośno, ale bez krzyku i zdecydowanie.
 Dbanie o zgodność przekazu werbalnego i niewerbalnego
 Chwalenie, natychmiast po zaprzestaniu złego zachowania
H/ Odesłanie- metoda ignorowania trudnych zachowań dzieci:
Jedną z najcenniejszych nagród jest dla dzieci uwaga, jaką na nich skupiamy. Podobnie jedną z najbardziej skutecznych kar jest chwilowe nie zwracanie uwagi na dziecko. Odesłanie to umieszczenie dziecka w bezpiecznym, ale nudnym miejscu: w kącie pokoju, na korytarzu albo w innym miejscu, gdzie nikt nie zwraca na nie uwagi. Odesłanie powinno trwać 4 minuty.
Zasady:
1. Dziecko musi być uprzedzone o tym, co i dlaczego zamierzamy zrobić - tłumaczymy dziecku jeden raz.
2. Jeśli nie przestaje np. krzyczeć - odsyłamy je. Postępujemy łagodnie lecz stanowczo.
3. Dziecko musi być poinformowane, że nie może wrócić do pozostałych członków rodziny dopóki nie usłyszy dzwonka sygnalizującego, że minęły 4 minuty i dopóki nie przestanie krzyczeć.
4. Osoba, która odesłała dziecko, powinna je przyprowadzić z powrotem po 4 minutach.
5. Jeżeli dziecko po powrocie znowu zaczyna być niegrzeczne i uciążliwe należy je od razu odesłać na kolejne 4 minuty.
Jeśli zdecydujemy się stosować tę procedurę, trzeba to robić zawsze, gdy dane zachowanie się pojawi.
 Nie należy dyskutować z dzieckiem w trakcie stosowania procedury.
 Nie wolno odsyłać dziecka do miejsca, które wzbudza w nim lęk.
 Nie należy się zniechęcać, jeżeli sytuacja ulegnie pogorszeniu, zanim cokolwiek zmieni się na lepsze.
I/ Wzbogacanie wiedzy o karach:
Kary społeczne to m.in.:
• okazanie niezadowolenia
• krytyka
• odizolowanie dziecka
• podniesiony głos
• ignorowanie.
Co jeszcze może być karą społeczną?
Kary konkretne to np.:
• pozbawienie możliwości wykonywania jakiejś czynności (np. oglądania TV, określonej zabawy)
O czym trzeba pamiętać stosując kary?
Dzieci reagują bardzo różnie na różne kary. Bardzo ważne jest, aby dziecko zrozumiało, że kara jest reakcją na konkretne zachowanie. Krytyka musi dotyczyć zachowania a nie osoby np. Nie lubią, kiedy jesteś nieposłuszny.
„Sama kara nigdy nie zmieni złego charakteru w dobry, nie zapewni także dobrego zachowania, nawet na krótką metę”. Właściwa dyscyplina oparta jest na wzajemnej miłości i poszanowaniu. Trzeba ją wzmacniać u dzieci nauką, zdecydowaniem, przypominaniem. „Kara jest tylko jedną z form przypominania, szczególnie gwałtowną i stosowaną w wyjątkowych okolicznościach”. (Dr. Spock)
J/ Skutki nadmiernego karania i bicia dzieci:
 Lęk przed osobą wymierzającą kary - unikanie kontaktu
 Niechęć do osoby wymierzającej kary
 Ślepe posłuszeństwo zamiast zrozumienia i akceptacji zasad etycznych
 Zły przykład
 Unikanie kary przez kłamstwa, składanie fałszywych obietnic,
Łagodna kara prowadzi do łagodnych reakcji. Bardzo surowe traktowanie może być źródłem konsekwencji znacznie bardziej dramatycznych niż przewinienie dziecka. Skutki mogą być nieodwracalne. Kary należy stosować ostrożnie i z umiarem.
K/ Nagradzać czy karać?
Badania dowodzą, że dzieci reagują lepiej na nagrody. Wydają się być szczęśliwsze, kiedy słyszą jasne polecenia i pochwały za ich wykonywanie. Powinniśmy więc starać się „przyłapywać" dzieci na dobrym zachowaniu.
Co utrudnia chwalenie dzieci?
 Przekonanie, że dzieci powinny zachowywać się dobrze bez pochwał.
 Przekonanie, że nagradzanie dziecka jest formą przekupstwa,
 Rodzice sami nie słyszeli zbyt wielu pochwał w dzieciństwie i sami czują się niezręcznie chwaląc dzieci.
 Zapominanie
Jak unikać kłopotów?
1. Obowiązujące zasady muszą być jasne i konsekwentnie egzekwowane
2. Rodzice i opiekunowie muszą uczyć dziecko takich samych zasad
3. Rodzice muszą się wzajemnie wspierać w egzekwowaniu wymagań tak, by dziecko nie wykorzystywało ich rozbieżnych stanowisk
4. Komunikaty rodziców muszą być przekazywane stanowczo
5. Należy skupić uwagę dziecka na tym, co się do niego mówi
Jak być stanowczym?
Jeśli dziecko z reguły nie zwraca uwagi na to, co się do niego mówi pomocne jest:
 przytrzymanie za ramiona w czasie wydawania polecenia,
 utrzymywanie kontaktu wzrokowego,
 wydawanie polecenia spokojnie ale wyraźnie i zdecydowanie,
 żądanie, by dziecko powtórzyło to, co usłyszało
5. Wyniki badania skuteczności: