Tak naprawdę szybkowar wygląda jak najzwyklejszy w świecie garnek, najczęściej 3,5 bądź 5-litrowy. Wyróżnia go w zasadzie tylko rodzaj pokrywki, która tutaj służy do szczelnego zamknięcia . Zasada jego działania opiera się na zwiększeniu ciśnienia gotowania potraw, dzięki czemu wzrasta temperatura w naczyniu i odpowiednio skraca to czas gotowania. Szczelna pokrywa umożliwia osiągnięcie ciśnienia ok. 1,5-2 atmosfer, dzięki czemu przygotowywanie potrawy odbywa się w temperaturach powyżej 120 stopni Celsjusza (podczas gdy w zwykłym garnku odbywa się to w temperaturze 100 stopni Celsjusza). Ponadto, dzięki szczelnej pokrywie, para wodna powstała podczas gotowania zostaje wewnątrz naczynia, dzięki czemu potrawy nie przypalają się, zachowują swój wpaniały smak i kolor oraz cały czas utrzymują stałą temperaturę gotowania (w przypadku zwykłych garnków w 100 stopniach woda zaczyna parować, przez co wytracane jest do otoczenia ciepło, a z garnka ciągle ubywa nam ilość płynów...wszyscy wiemy jak często kończy się to poprzypalanymi spodami bądź wyblakłymi kolorami warzyw).
Szybkowar to garnek zamknięty szczelnie, ale z zaworem bezpieczeństwa Ogrzewana w nim woda paruje i nie znajdując ujścia podwyższa ciśnienie do wartości przewidzianej konstrukcją zaworu. Po osiągnięciu krańcowej dopuszczalnej granicy ciśnienia zawór otwiera się i wypuszcza część pary - słychać to jako gwizd. Podwyższenie ciśnienia i dostarczanie energii do układu samowar-mokra_zawartość powoduje też podwyższenie temperatury trochę ponad 100 stopni Celsjusza. W podwyższonej temperaturze szybciej gotują się znajdujące się w wodzie ciała - szybciej miękną.
