Gospodarka folwarczno – pańszczyźniana– typ gospodarki feudalnej, która rozwinęła się w Europie Środkowo – Wschodniej w XVI w. Polegała na produkcji zboża w folwarkach szlacheckich, w których pracowali pańszczyźniani chłopi. skutki pozytzwne *wzrost areału gruntów ornych *rozwój miast leżących wzdłuż spławnych rzek i portów: Gdańsk, Kraków, Toruń, Kazimierz Dolny nad Wisłą, Płock, Sandomierz *rozwój miast związanych z jarmarkami :Gdańsk, Lublin, Gniezno *wzrost znaczenia gospodarczego Polski w Europie – państwo polskie „spichlerzem Europ” = głównym dostawcą zboża; Dostawcą budulca (drewno), skór, konopi, lnu skutki negatywne: *poddaństwo osobiste, gruntowe i sądownicze chłopów doprowadziło do całkowitego uzależnienia chłopa od pana/szlachcica. Stan kmiecy w ogóle przestał się rozwijać. Chłop stał się praktycznie niewolnikiem, który był zmuszony pracować za darmo na ziemi pana od którego dzierżawił ziemię. Został przywiązany do ziemi, której nie mógł opuścić *zubożenie chłopów *zahamowanie postępu technicznego w rolnictwie – przestano wcielać w życie nowinki techniczne, nowe techniki uprawy roli czy stosować nowoczesne narzędzia. Był to skutek bardzo dużej ilości taniej siły roboczej (chłopów), która gwarantowała niskie ceny i konkurencyjność polskiego zboża, a także ekstensywnego charakteru polskiej gospodarki. Właściciel nie był zmuszony poszukiwać innych sposobów zwiększenia ilości plonów i obniżenia kosztów produkcji *przejęcie przez szlachtę kontroli nad handlem zbożem ograniczyło prawa stanowe mieszczan. Mieszczanie nigdy nie stali się taką siłą gospodarczą i polityczną jak nazachodzie Europy.
