Higiena - aminokwasy, białka, chorby itd.

ANOREKSJA
To jadłowstręt psychiczny polega na tym ze osoba chora zmniejsza ilość spożytych pokarmów i czasem ograniczając nawet do kilku wybranych. W krótkim czasie dochodzi do znacznego wychudzenia a nawet do wyniszczenia. Rysy twarzy się zaostrzają skora jest sucha, tkanka tłuszczowa zanika. Towarzyszy temu brak miesiączki, osłabienie, odwodnienie, czasem dolegliwości ze strony ukł krążenia. Mimo to zazwyczaj nie towarzyszą tym objawom zaburzenia psychiczne.

BIAŁKA
Należą do ważnych składników pokarmowych, stanowią ok. 20 % masy dorosłego człowieka.
Funkcje -Stanowią materiał budulcowy wchodzą w skład 0 % budowy i odbudowy komórek oraz tkanek zawarte są głownie w tkance mięśniowej nerwowej i gruczołach, są składnikiem płynów ustrojowych i wydzielin: krwi, chłonki enzymów, hormonów i ciął odpornościowych, dostarczają energii, produkty białkowe dają uczucie sytości i dlatego miedzy innymi zapobiegają otyłości.
Niedobór - Niedobór białka w pożywieniu prowadzi do % zahamowania wzrostu i rozwoju zarówno fizycznym jak i psychicznym, zmniejszenie odporności na choroby załkane, jest powodem wydłużenia okresu zdrowienia u ludzi chorych. Na skutki niedoborów białkowych najbardziej wrażliwe są dzieci młodzież kobiety w ciąży i karmiące oraz ludzie chorzy.
Wartość biologiczna – białka zbudowane są z aminokwasów, w skład budowy białek wchodzą 24 aminokwasy. Wartość biologiczna zależy od zawartości aminokwasów egzogennych, których org. nie może wytworzyć z innych składników. Białka, które zawierają wszystkie aminokwasy egzogenne w proporcjach zbliżonych do białka org. ludzkiego nazywamy białkami o wysokiej wartości biologicznej, białkami pełnowartościowymi. Białka te występują głownie w produktach zwierzęcych jak: mięso, ryby, wędliny, konserwy rybne drób, dziczyzna, jaja, sery, mleko, warzywa, ziemniaki i owoce.
Białka niepełnowartościowe mają mniejszą watrośc biologiczną, nalezą do nich białka roślinne zawarte w suchych nasionach roślin strączkowa tych jak: groch, soja, bób, soczewica w produktach zbożowych jak: pieczywo, razowe, mąka makarony, kasze
Zapotrzebowanie – dobowe zapotrzebowanie na białko zależy od wieku, masy ciała, stanu fizjologicznego: jak ciąża i karmienie oraz stanu zdrowia i od wykonywanej pracy.

BULIMIA
To odwrotność anoreksji, chory wskazuje duży apetyt nie może powstrzymać się przed spożywaniem coraz to większych ilości pożywienia, nie pomagają nawet zakazy i groźby, Chory jest świadomy swojego zachowania, nie jest w stanie zmienić swojego postępowania, Czasem po zjedzeniu wywołuje wymioty lub zażywa środki przeczyszczające. Waga ich waha się od wyniszczenia stosunku szybko dochodzi do patologicznej otyłości.

OTYŁOŚĆ
To stan zwiększonej ilości tkanki tłuszczowej wyrażająca się obiektywnym zwiększeniem wagi ciała jako całości. Może być objawem rożnych stanów chorobowych a może być tez uwarunkowana genetycznie. Jest ona następstwem nadmiernie dodatniego bilansu energetycznego, który prowadzi do zmagazynowania nadmiaru materiału energetycznego w postaci tłuszczu. Występuje w stanie średnim lub starszym ma wpływ sposób odżywiania się w dzieciństwie. W rozwoju otyłości istotnym czynnikiem jest przewlekłe spożywanie nadmiaru pokarmów w stosunku do zapotrzebowania energetycznego. Jest ona przyczyną zaburzenia przemiany materii węglowodanów, sprzyja rozwojowi cukrzycy.

PRAWIDLOWE ZYWIENIE
Żywienie jest ważnym czynnikiem rozwoju zdrowia odporności i sprawności fizycznej i umysłowej. Niewłaściwe żywienie kobiet ciężarnych może być przyczyną wad rozwojowych potomstwa, wadliwe żywienie niemowląt i dzieci może prowadzić do upośledzenia ich wzrostu oraz chorób. Stan zdrowia ludzi dorosłych bywa niezadowalający a przyczyną wielu przypadkach jest nieprawidłowe żywienie. Jest ono jedną z przyczyn przedwczesnego starzenia się i umierania.
Żywienie jest czynnikiem zdrowotnym, który znacznie bardziej zależy od nas samych, to my sami w dużym stopniu decydujemy o stanie naszego zdrowia o naszej sprawności lub przedwczesnym starzeniu się. Należy pamiętać ze żywienie niedoborowe to zarówno niedożywienie jak i nadmierne żywienie, które wywołują:
• Skrócenie dł. życia
• Zwiększenie wrażliwości na choroby
• Zmniejszenie wydajności pracy
Prawidłowe żywienie to takie któro zaspokaja zapotrzebowanie org. pod względem kalorycznym oraz ilości składników odżywczych. Polega na dostarczaniu org. pożywienia.
1. Urozmaiconego – które zawiera potrzebne składniki pokarmowe we właściwych ilościach z odpowiednich stosunkach
2. złożonego – z rożnych artykułów żywności pochodzących ze wszystkich podstawowych grup żywności
3. Rozdzielonego – w sposób właściwy na posiłki racjonalnie sporządzone, smaczne, podane estetycznie
4. Odpowiadające sanitarno –higienicznym wymaganiom

SKLADNIKI MINERALNE
Rola - są materiałem budulcowym, regulują wiele procesów biochemicznych w procesie przemiany materii, utrzymują ciśnienie krwi na odpowiednim poziomie, biorą udział w procesie krzepnięcia krwi, kierują gospodarką wodną, biorą udział w trawieniu pokarmów, wpływają na zachowanie równowagi kwasowo –zasadowej, wchodzą w skład budowy enzymów
Wapń – około 1 kg, chodzi w skład kości i zębów jest częścią płynów ustrojowych, bierze udział w procesie krzepnięcia krwi, jest potrzebna do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i mięśniowego, wpływa na prace serca. Niedobór prowadzi do rozmiękania kości, sprzyja próchnicy zębów i krzywicy oraz zachwianiu procesów biochemicznych org.
Fosfor – jest składnikiem budulcowym, występuje w kościach i zębach cześć wchodzi w skład mięsni i mózgu. Pozostała cześć znajduje się w płynach ustrojowych i odgrywa duża rodle w procesach przemiany materii
Magnez – ciał ludzkie zawiera ok. 20-30 g magnezu, wchodzi w skład kości zębów i mięsni, bierze udział w przemianie węglowodanów, utrzymuje równowagę nerwowa i mięśniową, działa antagonistycznie do wapnia, źródłem są rośliny strazikowe, produkty zbożowe.
Żelazo - jest składnikiem mineralnym potrzebnym do budowy czerwonych krwinek i barwnika mięsni, wytwarzania niektórych enzymów, transportu tlenu w org. oraz do oddychania komórkowego, cześć żelaza jest zmagazynowania w wątrobie nerkach śledzionie, Z niedoborem spotykamy się na skutek niedoboru tego składnika przy spożywaniu zbyt oczyszczonych produktów, trudności w przyswajaniu, dużej utraty krwi, długich miesiączek, chorób zakaźnych.
Sód i potas - rola polega na kierowaniu gospodarka wodną utrzymuje ciśnienie osmotyczni zachowaniu równowagi kwasowo – zasadowej w org.
Miedz- potrzebna do wytwarzania krwinek czerwonych bierze udział w tworzeniu kości, wysteruje w produktach żywnościowych w wątrobie i warzywach
Fluor – jest składnikiem tkanki kostnej 0-30 i szkliwa zębów, niedobór prowadzi do rozwoju próchnicy zębów, nadmiar jest szkodliwy powoduje fluorzycę, źródłem są produkty żywnościowe herbata, ryby najłatwiej przyswajalny jest fluor z wody.
Jod - jest niezbędny do wytwarzania hormonu gruczołu tarczowego, który reguluje przemianę materii i funkcje układu nerwowego. Cześć jodu wchodzi w skład mięsni, skory, płynów ustrojowych, niedobór powoduje powstanie wola – przerost gruczołu tarczowego. Jod występuje w wodzie, glebie, powietrzu i produktach żywnościowych

TŁUSZCZE
Znaczenie - Tłuszcze są głównym składnikiem energetycznym naszego pożywienia. Z 1 g tłuszczu org. wytwarza 37,674kJ (9 kal.). Tłuszcze dostarczają org. witamin rozpuszczalnych z tłuszczach A,D,E,K oraz niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych ( NNKT) są one pochodzenia egzogennego. Org. nie może ich wytworzyć, musi je otrzymać z zewnątrz wraz z pożywieniem. NNKT- kwas linolowy, linolenowy i arachidowy odgrywają duża role w przemianie tłuszczów oraz cholesterolu zapobiegają min miażdżycy
Bogatym źródłem NNtk są oleje roślinne jak: sojowy, słonecznikowy, kukurydziany, arachidowy oliwa z oliwek. Człowiek dorosły powinien spożyć dziennie 1 łyżkę tych olei
Tłuszcze zajmują w org. ok. 10% masy ciała, w przypadkach otyłości ilość tłuszczu ustrojowego może dochodzić do 25 –30% masy ciała. Tłuszcz ustrojowy stanowi zapas energii, wchodzi w skład tkanki tłuszczowej podskórnej i w jamach ciała oraz otacza narządy wew. jak serce, nerki i jelita.. Do nagromadzenia dużych ilości tłuszczu dochodzi wskutek spożywania zbyt tłustego oraz bogatego w węglowodany, szczególnie w cukry proste pożywienia. Cukry spożywane w nadmiarze zamieniają się w tłuszcz ustrojowy
Źródła -tłuszcze jadalne są pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, Źródłem tł. Zwierzęcych są: smalec, słonina, sadło,boczek, masło, śmietana. Tłuszcze roślinne występują w olejach, oliwie z oliwek, tłuszczach kuchennych. Te produkty, które dostarczają dużych ilości tłuszczu nazywamy tłuszczami wydzielonymi. W pożywieniu występują także tł. % Składowe np. w mleku, serach, mięsie
Wartość odżywcza – najwyższa wartość maja te tłuszcze, które w swoim składzie zawierają NNKT i witaminy oraz te, które maja dużą wartość smakową, Źródłem tych tłuszczy są oleje, oraz oliwa z oliwek, masło i śmietana. Średnia wartość Odżywczą maja takie tłuszcze jak: smalec, słonina sadło, boczek. Najniższą wartość biologiczną mają: olej rzepakowy, margaryna i tłuszcze kuchenne

UKŁAD POKARMOWY
Obejmuje narządy, które pobierają pokarm i przetwarzają go na składniki przyswajalne i wchłaniają je a części nie strawione pokarm wydala w postaci kału
• Jama ustna - to miejsce, w którym pokarm podlega rozdrobnieniu, nawilżeniu przez ślinę oraz uformowania w kęsy, za pośrednictwem języka przesuwane są do gardła stąd wędrują do przełyku
• Przełyk - to rura dł. 25 cm o gładkich ścianach, zbudowanej z mięśni. Znajduje się na tylnej ścianie kl. piersiowej i po przejściu przez przeponę łączy się z żołądkiem
• Żołądek – jest workowatym rozszerzeniem 5 kanału pokarmowego są w nim część wpustowa, do której wchodzi przełyk granicząca z dnem żołądka, lezącym poniżej wypustu. Dno żołądka stawowi jego sklepienie i przechodzi ku dołowi w część środkową, która ma ważne znaczenie czynnościowe. Trzon żołądka ku dołowi przechodzi w cześć, odzwieńkową która zwęża się lejkowato w kierunku odźwiernika, który stanowi połączenie żołądka z dwunastnicą
• Jelito cienkie – najdłuższy odcinek ma 3 m cewki pokarmowej i rozpoczyna się dwunastnica. Początkowy fragment łączy się z żołądkiem a ku dołowi przechodzi w jelit czcze
• Dwunastnica- ma kształt podkowy obejmuje głowę trzustki do jej środkowej części uchodzi przewód żółciowy wspólny i przewód trzustkowy, który odprowadza żółć, sok trzustkowy. Początkowy odc. to opuszka, dalszy odc. do kanału pokarmowego to jelito czcze przechodzi w jelito kręte, które wchodzi do jelita grubego
• Jelito grube - ok. 1,5 m rozpoczyna się jelitem ślepym zakończonym wyrostkiem robaczkowym. Jelito ślepe łączy,5 się zastawką krętniczo – kątnicza z jelitem biodrowym i ku górze przechodzi w okrężnicę esowatą, położonym na lewym talerzu kości biodrowej. Okrężnica esowata przechodzi w ostatni odcinek jelita grubego nazywanym odbytnicą, która kończy się odbytem
Ponadto w skład wchodzą duże gruczoły trawienne, ślinianki, wątroba trzustka, których wydzieliny są doprowadzane do cewy pokarmowej
Normy spożycia – Zapotrzebowanie tłuszczu zależy od wieku i wykonywanej pracy, tłuszcze powinny w 25 – 30 % pokrywać zapotrzebowanie energetyczne. 30% Norma ta może być wyższa przy bardzo ciężkiej pracy fizycznej.
WEGLOWODANY
To związki organiczne, szeroko rozpowszechnione w przyrodzie zarówno w org. zwierzęcych jak i roślinnych, spełniają w nich funkcje materiału zapasowego oraz podporowego.
Rola w org. - są najłatwiej przyswajalne przez ustrój, są one dla org. głównym źródłem energii. Wchodzą w skład surowicy krwi zaś w postaci glikogenu występują w wątrobie i mięśniach stanowiąc materiał zapasowy
Normy spożycia - dzienne zapotrzebowanie na węglowodany zależne jest od wieku płci oraz rodzaju wykonywanej pracy i wynosi ok. 50% zapotrzebowania energetycznego. Taka ilość węglowodanów ochrania spalanie białka. Nadmierne spożywanie węglowodanów nie jest zalecane, ponieważ prowadzi do odkładania tkanki tłuszczowej. Spożywanie zbyt dużych ilości cukru i słodyczy hamuje łaknienie i sprzyja powstawanie próchnicy zębów oraz wpływa na powstawanie miażdżycy
Zapotrzebowanie sportowców – sportowcom należy dostarczać w ciągu doby więcej węglowodanów w porównaniu z – 30 % osobami nie uprawiającymi sportu wyczynowego. Udział węglowodanów w racji pokarmowej wagowo powinien być taki sam jak dla nie sportowców, czyli 4 razy więcej niż białka, a w sportach wymagających długotrwałego wysiłku np. biegi długie ilość węglowodanów może być nawet 5 razy większa niż białka
Zawartość węglowodanów w dziennej racji pokarmowej sportowców w okresie treningów lub zawodów powinna, zatem wynosić średnio 6000 – 800 g i to głównie w postaci skrobi częściowo w postaci sacharozy, czyli cukru buraczanego i glukozy. Więcej węglowodanów należy przewidzieć w sportach wysokogórskich gdzie dochodzi do niedotlenienia org. sportowca.
Nadmiar - Przesadna ilość węglowodanów jest niewskazana, doprowadzić może do zaburzeń w trawieniu, zmniejszenia apatytu oraz mniejszego spożycia białek i tłuszczu, czasem nawet do otyłości. W żywieniu sportowców należy w większym stopniu uwzględnić łatwo przyswajalne węglowodany, zawarte w takich produktach jak; miód, dżemy, konfitury
Skrobia – jest rozpowszechniona w świecie roślinnym występuje w bulwach i nasionach jako materiał zapasowy. W postaci naturalnej jest cukrem trudno strawnym, dlatego produkty należy podawać obróbce termicznej, która powoduje rozkład skrobi na cukry prostsze lateirj strawne, Występują głownie w mięśniach i wątrobie stanowiąc materiał energetyczny ustroju. Glikogen w org. może być syntetyzowany z układów prostszych może się również tworzyć z kwasów organicznych
Insulina - występuje w niektórych roślinach i stanowi głownie materiał zapasowy. Dostarczany jest do org. z produktami pochodzenia roślinnego
Błonnik – to włókno roślinne zaliczane do węglowodanów złożonych. Błonnik pożywienia nie ulega trawieniu i wchłanianiu w przewodzie pokarmowym człowieka, pełni jednak swoista role jako substancja balastowa, przyspieszająca ruchy robaczkowe jelit i ułatwiające tym samym wypróżnianie. Błonnik przyspiesza wydalanie z ustroju związków sterolowych pochodnych cholesterolu i w ten sposób obniża zawartość cholesterolu we krwi. Brak w pożywieniu odp. ilości błonnika prowadzi do zaparć a także do nasilenia występowania chorób cywilizacyjnych takich jak otyłość, miażdżyca, kamienica
Fruktoza – występuje w świecie roślinnym, znajduje się w dużych ilościach w miodzie nie zawierają fruktozy i uzyskują ja z pożywienia,a następnie po przyswojeniu z przewodu pok. przekształcają się w glukozę.
Galaktoza - nie występuje w postaci wolnej a tylko w połączeniu z tłuszczami i białkami
Sacharoza - zbudowana z cząsteczek glukozy i fruktozy w większych ilościach w trzcinie cukrowej i burakach cukrowych, surowce te wykorzystywane są do produkcji cukru

WITAMINA
Wit A –jest czynnikiem wzrostowym, niedobór powoduje zahamowanie wzrostu i rozwoju, wpływa korzystnie na narząd wzroku, wpływa na wygląd i funkcje skory, zwiększa odporność organizmu, przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania narządów wew., Niedobór powoduje kurzą ślepotę oraz zniekształcenia gałki ocznej
Wit D – jest czynnikiem zapobiegającym krzywicy, bierze udział w gospodarce wapniowo – fosforowej, niedobór powoduje krzywice u młodych osobników i odwapnienie kości i zębów u dorosłych
Wit E - reguluje procesy rozrodcze i związana jest z przemiana materii i oddychaniem wewnątrzustrojowym, niedobór powoduje zaburzenia w wydzielaniu hormonów jajników
I decyduje o płodności
Wit K - jest potrzebna do prawidłowego krzepnięcia krwi, org. człowieka czerpie te witaminę z produktów żywnościowych z zielonych warzyw. Część wit k wytwarzają bakterie w przewodzie pokarmowym człowieka. Dlatego przy stosowaniu antybiotyków należy zwiększyć ilość tej witaminy.


WODA
To składnik pokarmowym, ale jest zbędna do życia, wszystkie procesy w org. zachodzą w środowisku wodnym; woda stanowi ok. 65-70 %masy ciała. Źródłem wody dla org. są napoje, produkty spożywcze, które zawierają w swoim składzie od 10 do 90/% wody. Pewna ilość wody org. czerpie ze spalania białek. Tłuszczów i węglowodanów. Człowiek wydala wodę z moczem, powietrzem i kałem. Ilość wody powinna się równać ilości wody pobranej. Bilans wodny powinien być zerowy. Ilość pobranej wody zależy od wieku rodzaju wykonywanej pracy, klimatu, pory roku, natężenia procesów przemiany materii.


ZAPOTRZEBOWANIE
Zapotrzebowanie dzienne określa się ilością kalorii oraz ilością składników odżywczych potrzebnych organizmowi w ciągu doby. Zależy od
• Wieku i płci
• Stopnia ciężkości wykonywanej pracy
• U kobiet zmienia się w zależności od stanu macierzyństwa
Wszystkie procesy zachodzące w org. ludzkim oraz jego czynności odbywają się kosztem zużycia składników zawartych w pożywieniu. Pobrane w pożywieniu składniki odżywcze o skomplikowanej budowie chem rozłożone następnie w toku procesów trawienia na składniki proste mogą w tym stanie zostać wchłonięte do krwi i chłonki skąd dostają się do krwi i tkanek
Ze względu na role składników odżywczych w organizmie wprowadzono dla celów praktycznych pewien podział
1. Składniki budulcowe – śluzą do budowy i odbudowy tkanek ustroju do nich nalezą: białka, składniki mineralne i woda
2. Składniki energetyczne – dostarczają energii do podtrzymania stałej ciepłoty ciała oraz do wykonywania pracy, tu zalicza się: węglowodany, tłuszcze i białka
3. Składniki regulujące, – które odgrywają główną rolę w regulacji procesów przemiany materii są to witaminy i niektóre składniki mineralne