Zjednoczenie Włoch i Niemiec

Zjednoczenie Włoch i Niemiec

Problemem nierozwiązanym przez kongres wiedeński był problem zjednoczenia Niemiec i Włoch. Po kongresie wiedeńskim Niemcy i Włochy były jedynie pojęciami geograficznymi. Nie było natomiast państwa niemieckiego i włoskiego. Problem ten był aktualny przez cały wiek XIX, kiedy istniały dążenia do zjednoczenia obu tych państw. W przypadku Włoch i państwa niemieckiego ten problem był poruszony w roku 1848, czyli w okresie Wiosny Ludów. Wśród rozlicznych haseł i żądań, jakie wysuwano w państwach niemieckich czy włoskich znalazło się też hasło zjednoczenia. Wiosna Ludów nie przyniosła zjednoczenia ani Włoch, ani Niemiec. Ale i w jednym i w drugim wypadku zjednoczenie było tylko kwestią czasu.

Zjednoczenie Włoch.

Na początku XIX wieku Włochy stanowiły jedynie pojęcie geograficzne i były rozbite politycznie. Od 1802 roku, czyli w okresie Napoleońskim istniała Republika Włoska, która w 1805 r. została przekształcona w Królestwo Włoskie. Jednak Królestwo Włoskie nie obejmowało całego teryto-rium, jedynie część półno-cnych Włoch. Kongres Wiedeński podtrzymał rozbi-cie polityczne. Potwierdzono wpływy Austrii w Lombardii, Wenecji, Dalmacji i Istrii. Niepodległe pozostało Kró-lestwo Sardynii, czyli Króle-stwo Piemontu. Królestwo Obojga Sycylii, które powsta-ło w wyniku połączenia w 1816 roku unią realną Królestwa Sycylii i Neapolu, oddano pod rządy Ferdynan-da I Burbona. Odnowiono Państwo Kościelne. Ferdy-nand III Habsburg otrzymał Wielkie Księstwo Toskanii oraz Księstwo Lukki, które od 1847 r. oficjalnie należało do Toskanii. Maria Luiza Habsburg dostała w dożywo-tnie władanie Księstwo Parmy, a królestwo Modeny przypisane zostało Franci-szkowi IV Habsburgowi. W każdym królestwie, państwie włoskim panował absolutyzm.
Za zjednoczeniem Włoch przemawiały różne względy, przede wszystkim gospodarcze. Na północy bardzo dobrze była rozwinięta gospodarka. Region ten słynął z przemysłu metalurgicznego, tkackiego, hutnictwa szkła, natomiast we Włoszech centralnych i południowych dominowało rolnictwo. Poza tym można powiedzieć, iż panowała tam absurdalna struktura agrarna. Olbrzymie majątki należały do niewielkiej grupy właścicieli, natomiast duża część ludności wiejskiej była pozbawiona tej ziemi, albo dzierżawiła ją na bardzo niedogodnych warunkach. Oczywiście najlepszym rozwiązaniem byłby przepływ towarów z północy na południe, gdyby nie rozliczne granice celne, inny system miar i wag oraz inny system monetarny. Wszystkie te czynniki utrudniały rozwój handlu i zaopatrywanie w artykuły przemysłowe południowych i środkowych Włoch. W XIX wieku znacznie wzrosła świadomość narodowa Włochów, dlatego też za zjednoczeniem opowiadały się już wszystkie grupy społeczne.
Dodatkowo, połowa XIX wieku to również okres spadku znaczenia Austrii, która znalazła się w dość kłopotliwej sytuacji oraz była izolowana na arenie międzynarodowej. Kłopoty spowodowała nielojalna postawa wobec Rosji w wojnie krymskiej oraz neutralna postawa wobec innych państw. Był to dodatkowy czynnik sprzyjający jednoczeniu się Włoch.
Pierwszym oddolnym ruchem na rzecz zjednoczenia Włoch był karbonaryzm, podejmujący kilkakrotnie próby wywołania powstania w państwach włoskich w latach 20-tych XIX w.. Jednak idee karbonariuszy poniosły klęskę, gdyż próby wywołania powstania nie powiodły się. W latach 30-tych idee te zostały zastąpione przez hasła głoszone przez Giuseppe Mazziniego oraz ruch ?Młodych Włoch?. W tym czasie na czoło wysunął się Józef Garibaldi, znany rewolucjonista i zwolennik idei zjednoczenia Włoch. Ta grupa uważała, że Włochy powinny być państwem scentralizowanym, jednolitym i powinny być republiką. Uważali, że powinien być przeprowadzony szereg reform o charakterze społecznym.
Drugi ruch na czele z hrabią Cavour?em opowiadał się za powstaniem federacji, na której czele miałby stanąć władca Piemontu. Ta grupa także mówiła o daleko idących reformach społecznych.
Dla dalszego rozwoju ruchu zjednoczenia Włoch, nazwanego pod koniec wieku XVIII Risorgimento, czyli odrodzenie, miała duże znaczenie Wiosna Ludów we Włoszech. Już w latach 40-tych Włochy były widownią walki politycznej między konserwatystami i liberałami. Dodatkowo w latach 1847-48 państwo zostało dotknięte ciężkim kryzysem gospodarczym, czego efektem był głód i drożyzna, co wywołało ferment społeczny. 12 stycznia 1848 roku w Palermo na Sycylii wybuchło powstanie. 10 lutego 1848 r. Ferdynand II ogłosił konstytucję. Za jego przykładem poszli też inni władcy ? tak i Karol Albert 4.03.48 r. ogłosił konstytucję w Królestwie Piemontu, 17 lutego powstała konstytucja w Toskanii a nawet papież Pius IX ogłosił swoją w marcu ?48.
Mazziniści dążyli do zjednoczenia Włoch za pomocą zamachów na urzędników i władców. Takie zamachy miały miejsce w Parmie, Modenie oraz próbowano dokonać takiego zamachu na Ferdynanda II. Niektóre z takich zamachów pociągały za sobą rannych a nawet i zabitych, grupa ta szybko straciła swoje poparcie i idee głoszone przez Garibaldiego stały się mało popularne.
13 marca 1848 roku wybuchła rewolucja w Wiedniu, co utwierdziło Włochów w przekonaniu, że i oni mogą coś osiągnąć swoimi wystąpieniami. 17 marca w Wenecji zorganizowano pierwsze manifestacje, miały też miejsce starcia z wojskiem austriacki. Po kilku dniach wojska Austrii opuściły miasto, a włosi osiągnęli swój cel ? proklamowano powstanie Republiki św. Marka.
18 marca zapoczątkowano manifestacje również w Mediolanie, przekształciły się one jednak szybko w walki uliczne z Austriakami, którzy i tutaj postanowili się wycofać. W taki też sposób Lombardia odzyskała swoją autonomiczność.
23 marca król Sardynii ? Karol Albert wydał odezwę, w której oświadczył: ?Bóg dał Włochom prawo do decydowania o sobie!? i następnie Królestwo Piemontu udzieliło poparcia Lombardii i Wenecji, oficjalnie wypowiadając wojnę Austrii. Karola Alberta natomiast nazwano przywódcą ruch ogólno włoskiego przeciw Austrii. Wkrótce do wojny przystąpiły również Toskania, Królestwo Obojga Sycylii i Papież. Jednak wkrótce Pius IX wycofał się, oświadczając, że głowa Kościoła nie może toczyć wojny.
15 maja ?48 wybuchło powstanie w Neapolu, które zostało szybko stłumione przez Ferdynanda II. Król zaniepokojony szybko postępującą radykalizacją nastrojów również wycofał się z wojny.
W dniach 23-27 lipca 1848 roku miała miejsc bitwa pod Custozzą, gdzie marszałek Radetzky zadał klęskę Karolowi Albertowi. Klęska ta zradykalizowała nastroje, gdyż uznano, że monarchowie zawiedli w sprawie zjednoczenia.
9 sierpnia zawarto rozejm w Mediolanie, na mocy którego Austria odzyskała Lombardię i Wenecję oraz przywrócono dawne rządy w Parmie i Modenie.
9 lutego 1849 roku rzymskie zgromadzenie konstytucyjne uchwaliło zniesienie doczesnej władzy papieża i utworzenie republiki rzymskiej ? władzę zatem przejęli demokraci. Papież schronił się w Królestwie Obojga Sycylii i zwrócił się o pomoc wojskową do Austrii, Francji, Hiszpanii oraz do Królestwa Obojga Sycylii. Demokraci opanowali Toskanię, której władca także schował się na Sycylii.
Od 15 lutego głównodowodzącym wojsk Sardynii był generał Wojciech Chrzanowski. W miesiąc później wznowiona wojnę sardyńsko-austriacką. Po 3 dniach wojny, 23 marca, wojska sardyńskie poniosły klęskę pod Novarą. Wtedy też Karol Albert abdykował na rzecz syna ? Wiktora Emanuela II i następnego dnia wyjechał do Portugalii. 6 sierpnia ?49 podpisano pokój sardyńsko-austriacki w Mediolanie. Austriacy zażądali wysokiego odszkodowania, ale zrezygnowali z początkowych żądań zniesienia konstytucji i rezygnacji z trójkolorowej flagi ogólnowłoskiej. Królestwo Sardynii, które znalazło się pod panowaniem dynastii sabaudzkiej stało się ośrodkiem risorgimento i głównym rzecznikiem zjednoczenia Włoch.
3 lipca ?49 Francuzi zdobyli Rzym. Od tego momentu korpus francuski stacjonował w Rzymie i stał na straży świeckiej władzy papieża. Królestwo Wiktora Emanuela II było w tym czasie jedynym państwem włoskim, w którym przestrzegano wolności prasy i zgromadzeń, obowiązywała równość wobec prawa, prawa wyborcze mieli wszyscy obywatele umiejący czytać i pisać.
W 1852 roku premierem Piemontu został Kamil Cavour, który był rzeczywistym twórcą programu zjednoczenia Włoch, choć jego faktycznym celem było wzmocnienie królestwa Sardynii. Cavour był na tyle przewidującym politykiem, że orientował się, iż zjednoczenia Włoch nie uda się dokonać bez poparcia z zewnątrz. Widział, że musi doprowadzić do sytuacji międzynarodowej na tyle korzystnej dla Włoch, że będzie w stanie stawić czoła Austrii. W efekcie wojny krymskiej doszło do zbliżenia między Francją i Sardynią i jak już wcześniej było wspomniane wojna krymska w bardzo złej sytuacji pozostawiła Austrię. Sojusznikiem Włoch został sam Napoleon III i Francja. Napoleon popierał idee zjednoczenia Włoch z dwóch powodów. Po Pierwsze: Napoleon III był zapatrzony w swego wielkiego wuja ? Napoleona I i jego klęskę odczuwał jak osobistą. Uważał, że postanowienia kongresu wiedeńskiego były przyczyną tej klęski. Napoleon III uważał za sprawę honoru byłoby zadośćuczynienie pamięci Napoleona I i swego rodu tzn. Doprowadzenie do zmiany postanowień kongresu wiedeńskiego. Chodziło o zmianę granic, które zostały ustalone na kongresie wiedeńskim. Napoleon III najchętniej widziałby te zmiany na północy, chciał bowiem przesunąć granice Francji po Ren i w ten sposób postanowienia traktatu zostałyby anulowane. Wiedział, że było to niemożliwe, bo nie zgadzały się na to Prusy i popierająca je Rosja. Napoleon uznał za słuszne, że również w tym dogodnym momencie do zniesienia postanowień kongresu wiedeńskiego jest poparcie idei zjednoczenia Włoch. Po drugie natomiast: Napoleon uważał, że musi kontynuować idee zapoczątkowane przez jego stryja. Idea ta polegała na popieraniu dążeń narodowo-wyzwoleńczych ludów uciskanych. Kierując się tą ideą uznał, iż należy poprzeć Piemont. Te plany nie kolidowały z planami Rosji. Aleksander II zaaprobował te plany, bo chciał doprowadzić do wojny Austrii w z Piemontem i Francją. Jeżeli Austria zaangażuje się w ten konflikt we Włoszech to nie będzie zwracała uwagi na to, co będzie się działo na terenach wschodnich. Rosja pragnęła zmienić traktat paryski zawarty po wojnie krymskiej w roku 1856. Dlatego poparła plany Napoleona III.
Decyzje o udzieleniu przez Napoleona III Włochom pomocy przyspieszył zamach dokonany na Napoleona. W styczniu 1858 roku Włoch Feliks Orsini ? fanatyczny zwolennik idei zjednoczenia Włoch dokonał nieudanego zamachu. W wyniku tego zdarzenia zostało rannych 150 osób, a 6 zmarło. Napoleon II skorzystał z okazji, by zaangażować się w sprawę zjednoczenia Włoch ? przekonał opinię publiczną, że sprawa włoska stanowi źródło niepokojów i należy ją rozwiązać, a za argument posłużyły list Orsiniego, w których znalazło się stwierdzenie, że Francja i jej cesarz nie zaznają spokoju dopóki Włochy nie zdobędą niepodległości. Co do autentyczności tych listów można mieć wiele wątpliwości. Historycy uważają, że listy mogły być pisane przez samego Napoleona lub pod jego dyktando.
W lipcu ?58 Napoleon III zaprosił Cavour?a na tajne spotkanie do uzdrowiska w Plombi?res. Ustalono wtedy jak ostatecznie ma wyglądać mapa Włoch po zjednoczeniu. Obaj zgodni byli, że Wlochy mają być federacją. Według tych ustaleń po wojnie z Austrią do Piemontu miała być przyłączona Lombardia oraz Wenecja. Miały one utworzyć państwo północnowłoskie. Drugie państwo miały tworzyć Parma, Księstwo Modeny, Wielkie Księstwo Toskanii oraz niektóre prowincje państwa kościelnego, tj. Umbra, Marche, Romania. Trzecim państwem miały być pozostałości państwa kościelnego ? Rzym i Komarchia. Czwartym państwem miało zostać Królestwo Obojga Sycylii z niezmienionym kształcie terytorialnym. W połączeniu te 4 państwa utworzyłyby federację. Honorowym przewodniczącym tej federacji miał zostać papież, lecz faktycznie na czele miał stanąć król Piemontu ? Wiktor Emanuel II. Układ ten został zapieczętowany małżeństwem bratanka Napoleona z córką Wiktora Emanuela. Ustalono również, że Francja w zamian za pomoc otrzyma dwie prowincje: Sabaudię i Niceę. Nie były to większe straty dla Piemontu, bo obie prowincje były zamieszkałe przez ludność francuskojęzyczną. Układ wszedł w życie na początku 1859r., kiedy podpisano formalny układ, w którym Francja deklarowała pomoc Piemontowi.
Do wojny jednak Napoleon nie bardzo się spieszył. Zabiegał o konkretne poparcie Rosji. Był gotowy do wojny dopiero wówczas, gdy w marcu 1859r. podpisano tajny traktat z Rosją w Petersburgu. Na mocy tego traktatu postanowiono, że ?Rosja zachowa neutralność na wypadek wojny Piemontu i Francji z Austrią?; dalej treść tej tajnej umowy mówiła, że Francja poprze Rosję w sprawie wschodniej, czyli Francja miała poprzeć starania Rosji o zmianę postanowień traktatu paryskiego, który ograniczał prawa Rosji.
Sprowokowanie wojny wzięła na siebie sama Sardynia. Cavour orientował się, że Napoleon do wojny nie spieszy się i uznał, że należy sprowokować wojnę. Nagle Sardynia zaczęła się zbroić. Austria uznała, że jest to demonstracja skierowana przeciwko Wiedniowi. Wobec tego 12 kwietnia 1859 roku wystosowano ultimatum, w którym zażądano, aby Sardynia zaprzestała tych zbrojeń. Cavour jednak odrzucił taką możliwość i dlatego doszło do wojny. Austria parła do wojny, bo w Wiedniu sądzono, że dość łatwo poradzi sobie Austria z małą Sardynią, armia Piemontu zostanie w ciągu kilku dni pokonana i w tym samym czasie idea zjednoczenia Włoch, która wychodziła z Piemontu, zostanie odsunięta na co najmniej kilkanaście lat. W Wiedniu nie orientowano się wówczas, że za Cavour?em stoi Francja.
Dlatego też, kiedy w 1859r. doszło do wybuchu wojny to Austria spotkała się z koalicją Sardynii i Francji, z którą nie umiała sobie poradzić. Napoleon wydał odezwę do Włochów 3 marca 1859 r.. Sardynia w tej wojnie była statystą, bo jej wojsko nie odegrało większej roli. Armia sardyńska była liczebnie niewielka, nie mogła dorównywać armii Austriackiej pod względem uzbrojenia. Po stronie Sardynii walczył też oddział Garibaldiego. Cavour nie chciał, aby ten oddział brał udział w walce, aby w zjednoczeniu Włoch brali udział rewolucjoniści Garibaldiego. Nie zgadzał się również z przeprowadzeniem reform, które proponowała ta grupa. Stąd nie przywiązywano do uzbrojenia wojska większej wagi.
Doszło do dwu bitew. Jedna z nich była to bitwa pod Magentą, która miała miejsce 4 czerwca 1859r. Drugą bitwą była bitwa pod San Martino-Solferino-Guidizzolo 24 czerwca 1859r., która miała miejsce na odcinku kilku kilometrów między tymi miejscowościami. Wojska sardyńskie i francuskie pokonały tam wojska austriackie. Na wieść o tym zwycięstwie ludność Parmy, Modeny, Toskanii i części Państwa Kościelnego wystąpiła przeciwko swoim władcom, domagając się przyłączenia tych ziem do Królestwa Sardynii.
Druga bardzo krwawa bitwa pod Solferino miała miejsce 24 czerwca 1859 roku. Przeszła ona do historii jeszcze z jednego powodu: na polu bitwy znalazł się Henryk Dunant, który szukał Napoleona, ponieważ chciał podpisać układy finansowe z cesarzem. Przerażony widokiem rannych i zabitych na polu bitwy postanowił doprowadzić do stworzenia organizacji Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, który miał zajmować się żołnierzami rannymi na polu bitwy bez względu na narodowość.
Po bitwie pod Solferino czekano na ostateczną bitewną rozgrywkę, w której armia Austrii zostanie pokonana. Kiedy oczekiwano w Królestwie Piemontu tej decydującej bitwy ku zaskoczeniu Cavour?a i Wiktora Emanuela II 6 lipca ?59 Napoleon II wystosował do Franciszka Józefa propozycję zawieszenia broni. Chciał jak najszybciej zakończyć wojnę, gdyż bał się, iż sytuacja wymyka mu się spod kontroli, o czym świadczyły wydarzenia w państwach środkowowłoskich. Cavour był tymi działaniami tak zszokowany, że podał się nawet do dymisji, przez kilka miesięcy nie pełnił funkcji premiera. Rozmowy pokojowe podjęto w miejscowości Villafranca. Uzgodniono, że Austria przekaże Lombardię Francji, a ta zaś przekaże tę prowincję Sardynii. Był to policzek wymierzony dla królestwa Sardynii, ponieważ oznaczało to, że Austria nie traktuje Sardynii jako równorzędnego partnera. Dalej zdecydowano, że do Parmy, Modeny, Toskanii powrócą miejscowi władcy. Również te prowincje państwa kościelnego, które próbowały się od niego oderwać wrócą do państwa kościelnego. Uzgodniono też, że wszystkie państwa, których posiadłości leżały na terenie Półwyspu Apenińskiego będą tworzyć federację. A więc w skład tej federacji weszła również Austria, bo na mocy rozejmu w Villafranca oddała Lombardię, ale zatrzymała Wenecję. I tu powtórzono, że na czele tej federacji ma stać król Piemontu, a honorowym przewodniczącym ma być papież.
W listopadzie 1859 roku w Zurychu odbyły się rokowania pokojowe, które powtarzały postanowienia zawarte wcześniej w Villafranca, jednak Sardynia nie podpisała punktów dotyczących restauracji władców środkowowłoskich i konfederacji włoskiej.
W marcu 1860 roku w Parmie, Modenie, Toskanii i części Państwa Kościelnego przeprowadzono plebiscyty, w których tamtejsza ludność opowiedziała się za przyłączeniem do Sardynii - Wiktor Emanuel II ogłosił zatem ich przyłączenie, za co został ekskomunikowany przez papieża. W kwietniu Napoleon III uzyskał od Królestwa Sardynii Sabaudię i Niceę. Miesiąc później z kolei Giuseppe Garibaldi na czele 1200 ludzi wylądował na Sycylii, którą opanował w ciągu 2 tygodni, a następnie przedostał się przez Cieśninę Messyńską na półwysep i wkroczył do Neapolu. Po takim wtargnięciu wojska burbońskie poddały się prawie bez walki. Była to tzw. wyprawa tysiąca czerwonych koszul. 21 października 1860 roku odbyły się plebiscyty na Sycylii i w Neapolu, które zdecydowały o przyłączeniu tych ziem do Sardynii.
17 marca 1861 roku Wiktor Emanuel II ogłosił się królem Włoch, powstało w ten sposób Królestwo Włoskie, którego stolicą został tymczasowo Turyn. Jednak poza granicami Królestwa pozostały wciąż Wenecja i Rzym. W lipcu ?66 Włochy jako sojusznik Prus wzięły udział w wojnie z Austrią, jednak ponosiły same klęski, co sprawiło, że Prusy podpisały separatystyczny pokój. W październiku ?66 Austria podpisała pokój z Włochami i przekazała Wenecję Napoleonowi III, który przekazał ją Włochom.
We wrześniu 1870 roku korzystając z klęski Napoleona III w wojnie z Prusami i jego abdykacji, Włosi zajęli Rzym a papież Pius IX ogłosił się ?więźniem Watykanu?. Ostatecznie w lipcu 1871 roku stolicę Włoch przeniesiono do Rzymu.

Zjednoczenie Niemiec.

Niemcy miały poczucie jedności narodowej poprzez świadomość wspólnego języka, tradycji, kultury. Na terenie Niemiec istniały 2 wielkie organizacje: Związek Niemiecki (utworzony pod przewodnictwem cesarza Austrii po Kongresie wiedeńskim w miejsce rozwiązanego Związku Reńskiego) i Związek Niemiecki Celny. Czołowe role odgrywali Prusy i Austria. Wzrost nastrojów zjednoczeniowych przypadł na lata Wiosny Ludów. Zawiązany wtedy ogólnoniemiecki parlament, zwany od miejsca obradowania Frankfurckim, podjął po długich debatach decyzję o zjednoczeniu Niemiec pod przewodnictwem Prus (tzw. koncepcja małoniemiecka) i ofiarowaniu korony cesarskiej Fryderykowi Wilhelmowi IV. Król jednak odmówił jej przyjęcia powołując się na zasadę legitymizmu, a w 1850 roku Prusy zostały zmuszone do ponownego uznania zwierzchnictwa Austrii. Stan ten jednak stawał się wraz z upływem czasu anachronizmem. Rzeczywistą przewagę zyskiwały, bowiem Prusy, między innymi wskutek szybkiego rozwoju przemysłu i wzrosto-wi gospodarczemu; nie należy także zapominać, iż dwie należące do nich prowincje - Nadrenia i Śląsk - to 2 z 4 największych okrę-gów przemysłowych w Europie. Wzro-stowi roli Prus sprzyjał też rozwój powiązań gospodar-czych w ramach Związku Celnego, poza którym znajdo-wała się Austria. W Prusach także istniało rozwinięte spektrum polityczne w postaci partii politycznych. Monarchistyczną prawicę stanowili konserwatyści, mieszczańską opozycją była partia liberałów.
Konstytucja pruska nie określała wzajemnych relacji między królem a parlamentem. Na tym tle dochodziło do sporów. Już w latach 50-ych wykształciło się spektrum polityczne, które można określić jako konserwatystów, dla których podstawą państwa była korona, armia i biurokracja oraz liberałów, którzy dążyli do zwiększenia roli parlamentu i wpływu reprezentacji na politykę rządu. Areną starć były debaty budżetowe. Monarcha chciał zwiększonych podatków na reorganizację armii. Liberałowie blokowali uchwalenie budżetu, chcąc uzyskać ustępstwa w innych dziedzinach. W latach 1858-88 władzę monarszą sprawował brat królewski Wilhelm, od 1858-61 jako regent w zastępstwie ciężko chorego brata, później jako król Wilhelm I. Ponieważ liberałowie mieli zdecydowaną większość w parlamencie państwu groził kryzys konstytucyjny i w tej sytuacji w 1862 roku na kanclerza powołany został znakomity polityk, który potrafił wykorzystać słabości przeciwników ? Otto von Bismarck. Był on wybitnym mężem stanu, jego poglądy polityczne można określić mianem konserwatyzmu realistycznego. Jego podstawowe zasady w polityce to: tradycje fryderycjańskiego państwa siły i szlacheckiej władzy. Ponadto uważał, że siła stoi przed prawem, że siła jest źródłem prawa. Poradził sobie z opozycją liberalną w ten sposób, że z jednej strony realizował budżet wojskowy mimo protestów parlamentu, a drugiej zaś, przejął jako własną podstawową ideę liberałów - zjednoczenie Niemiec krwią i żelazem (?Nie przemówienia i nie rezolucje będą rozstrzygały o wielkich zagadnieniach naszych czasów, lecz krew i żelazo? [Otto von Bismarck]).
Bismarck, pragnąc zjednoczenia ziem niemieckich, wiedział, że nie obędzie się bez starć zbrojnych. Dlatego też począł przeprowadzać reformy i dążył do unowocześnienia armii pruskiej. Twórcą potęgi armii pruskiej był wybitny strateg Helmut von Moltke. Decyzje Bismarcka budziły nieufność zarówno wśród społeczeństwa, jak i parlamentu. Polityk jednak odrzucał skargi mówiąc "nie odpowiadam przed wami, odpowiadam tylko przed królem".
Pod wpływem Otto von Bismarck?a rząd w sposób nielegalny, tzn. nie mając większości parlamentarnej, wprowadził zwiększone podatki budżetowe na armię oraz powszechną służbę wojskową obowiązującą przez 3 lata.
Austria była groźnym wrogiem, dlatego Bismarck przygotował mistrzowską rozgrywkę militarno-dyplomatyczną mającą na celu kolejno pozyskanie, a później sprowokowanie Austrii do wojny. W 1864 roku umyślnie spowodował konflikt z Danią o prowincję Schlezwik Holstein (wojna duńska 1864 roku), zachęcając i obiecując Austrii wygraną. Tak też się stało. Holstein włączono do Austrii, a Schlezwik do Prus. Koalicyjne wojska prusko-austriackie rozbiły duńską piechotę. Zawierając pokój z Danią w tym samym roku, Bismarck przeszedł do kolejnej części swojego planu.
Bismarck następnie spotkał się z Napoleonem III i obiecał mu, że odda Belgię cesarstwu francuskiemu za cenę neutralności Francji.
Na zdobytych ziemiach, graniczących z Austrią, nakazał mobilizację i ćwiczenia wojsk. Te, naruszając granicę prusko-austriacką, spowodowały wysłanie w 1866 ultimatum z żądaniami przerwania manewrów wojskowych. Bismarck zignorował dokument, czego efektem w tym samym roku była trwająca 7 tygodni wojna prusko-austriacka. Doskonale wyekwipowana i wyszkolona pruska armia, dowodzona przez wspomnianego von Moltkego okazała się zaporą nie do przejścia i pod Sadową 3 lipca 1866 roku rozgromiła oddziały austriackie. W wyniku duńskiej wojny w Austrii w roku 1867 przeprowadzono głębokie reformy ustrojowe, powstało Cesarstwo Austro - Węgierskie.
Bismarck podpisał w Austrią pokój w Pradze, w którym rząd Austrii do rezygnacji z przewodnictwa w Związku Niemieckim. W jego miejsce powstała silniejsza organizacja - Związek Północnoniemiecki, na której czele stanęły Prusy i Wilhelm I. Związek ten objął wszystkie państwa niemieckie na północ od Menu. Austria zrzekła się także prawa do Schlezwik-Holstein na rzecz Prus oraz oddała Wenecję Królestwu Włoskiemu. Poza Związkiem Niemieckim pozostały 2 katolickie państwa niemieckie - Bawaria i Wittenbergia. Państwa te na czele z Bawarię nie uznawały zwierzchnictwa Prus, bojkotując układ.
Na drodze do zjednoczenia Niemiec został jeszcze jeden wróg - Francja. Napoleon III nie mógł zgodzić się dobrowolnie na powstanie silnych Niemiec. Od czasów Ludwika XIV rząd francuski wolał mieć na swojej wschodniej granicy kilkanaście niegroźnych, bo luźnych państewek, aniżeli jedno silne. Był to też dla Prus ważny aspekt prestiżowy. Francja, mimo poważnego osłabienia, stanowiła znaczne zagrożenie dla Prus.
Francja bała się osaczenia przez kolejną niemiecką rodzinę. W tym okresie tron Hiszpanii pozostał bez obsady, na co Bismarck zaproponował dalekiego krewnego Wilhelma I, z rodziny Hohenzollern-Sigmaringen. Zaniepokojony Napoleon III wysłał do Wilhelma I posłów w celu wyjaśnienia pogłosek. Pruski monarcha, nie wiedząc nic o planach Bismarcka, uspokoił posłów odrzucając niedorzeczne pogłoski. Jednocześnie będąc lojalnym wobec swojego kanclerza, wysłał mu depeszę, w której przedstawił swoją odpowiedź dla Napoleona III. Wściekły takim obrotem spraw Bismarck, wykorzystał depeszę i sfabrykował ją tak, iż z treści jej wynikało, że to Francja prosi o obsadę hiszpańskiego tronu przez krewnego Wilhelma I. Kanclerz zadbał by depesza ta (tzw. Depesza emska) trafiła do prasy niemieckiej. Tak też się stało. Wkrótce przedrukowano ją w języku francuskim, wywołując tym samym oburzenie i wojnę wypowiedzianą przez Francję 19 lipca 1870 roku.
Szybka ofensywa armii pruskiej w bitwach pod Sedanem i Metzem (oblężenie twierdzy) pozbawiła Francję złudzeń. W Metz doszło do zamknięcia 200-tysięcznej armii francuskiej pod dowództwem marszałka Achilles Bazaine?a w twierdzy. Natomiast w dniach 1-2.09.1870 r. miała miejsce klęska armii francuskiej pod Sedanem, w efekcie której Napoleon III dostał się do niewoli. Skapitulowana, musiała podpisać preliminaria pokojowe w Paryżu (początek komuny paryskiej) 26 lutego 1871 roku. Traktat pokojowy podpisano 10 maja 1871 roku we Frankfurcie nad Menem.
W wyniku tej wojny Niemcy zostały zjednoczone w jedno Cesarstwo Niemieckie. Król Prus koronował się na Cesarza Niemieckiego. I Kanclerzem Cesarstwa został Bismarck. Cesarstwo obejmowało wszystkie kraje niemieckojęzyczne z wyjątkiem Austrii i kilku kantonów w Szwajcarii, posiadało wspólną politykę zagraniczną, wspólny wybierany w wyborach powszechnych parlament, wspólną armię i wspólnego cesarza z dynastii Honenzollernów. W wyniku wojny z Francją do Niemiec zostały przyłączone 2 francuskie prowincje: Alzacja i Lotaryngia o łącznej powierzchni 14 508 km? oraz na Francję nałożono dużą kontrybucję pieniężną w wysokości 5 miliardów franków z złocie. Do czasu spłaty kontrybucji, wojska niemieckie stacjonowały w północnych departamentach Francji.
18 stycznie 1871 roku w pałacu Wersalskim doszło do podpisania dokumentu, który świadczył o zjednoczeniu ziem niemieckich. Wilhelm I koronował się na cesarza II Rzeszy. Postanowiono, iż odtąd władca będzie dziedziczny, władca będzie miał inicjatywę ustawodawczą oraz będzie mianował i odwoływał kanclerza. Zgodnie z decyzjami zapadniętymi w Wersalu, Rada Związkowa, czyli Bundesrat, będzie złożona z 58 przedstawicieli poszczególnych państw Rzecz, będzie zatwierdzała decyzje Sejmu oraz miała inicjatywę ustawodawczą. Sejm ? Reichstag wyłaniany w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych będzie dysponował inicjatywą ustawodawczą, ale nie będzie miał najmniejszego wpływu na władzę wykonawczą. Natomiast Kanclerz będzie odpowiedzialny przed samym cesarzem, będzie miał władzę wykonawczą, będzie kierował polityką wewnętrzną i zewnętrzną oraz jego zadaniem będzie mianowanie rządu. W skład zjednoczonych ziem niemieckich nie weszła Austria. Bismarck, korzystając ze swoich dużych uprawnień celowo osłabił Francję - wiedział bowiem, że ta w przyszłości będzie najbardziej zawziętym wrogiem Niemiec.
Konsekwencją zjednoczenia Niemiec była II Rzesza. W centrum Europy powstało potężne, dobrze uzbrojone państwo niemieckie, posiadające silną armię, sprawną administrację, stojący na wysokim poziomie system oświatowy. Niemcy były krajem praworządnym, o niezależnym sądownictwie, ale naród niemiecki ogarnięty był duchem nacjonalizmu, poczuciem wyższości wobec innych narodów, aspiracjami do odgrywania nadrzędnej roli w Europie i świecie. Te idee po śmierci - ustąpieniu Bismarcka w 1892r. zostały przełożone na język działań politycznych. II Rzesza była państwem związkowym, które stworzyły 22 państwa, 3 wolne miasta [Brema, Hamburg, Lubeka] i "kraj Rzeszy", czyli Alzacja i Lotaryngia. Na czele państwa stanął Wilhelm I. Zjednoczenie Niemiec przyczyniło się do zjednoczenia Włoch i zapoczątkowania nowej fazy w dziejach sprawy rzymskiej.