Zamieszczony fragment pochodzi z książki "Nad Niemnem" Elizy Orzeszkowej. Jest to powieść realistyczna ukazująca bohaterów poszukujących sensu życia oraz role miłości i pracy w życiu człowieka. Akcja utworu rozgrywa się w latach 80 i 90 XIX wieku na Litwie, nad Niemnem. Fragment utworu świadczy o konflikcie pokoleń między synem a matką. Bohaterami sceny są Pani Andrzejowa i Zygmunt Korczyński, prezentuje postawę bohatera negatywnego obok Emilii Korczyńskiej, Bolesława Kirły i Teofila Różyca. Zygmunt jest kosmopolitą nie czującym związku z ojczyzną. Jest negatywnie nastawiony do pracy, historii i tradycji. Jest to artysta, który marzy o przyjemnym życiu poza granicami ojczyzny. Natomiast Andrzejowa jest matką Zygmunta. Jest to postać pozytywna obok Benedykta Korczyńskiego, która jest przywiązana do ojczyzny i miejsca, w którym żyje. Jest to osoba, która nie może pogodzić się ze śmiercią meża. Bohaterowie rozmawiają o sprzedaniu majątku. Zygmunt po rozmowie z Justyną, podczas której nastąpiło definitywne zerwanie więzi między bohaterami, proponuje matce wyjazd za granice i zmianę dotychczasowego życia. Matka nie zgadza się z propozycją syna. Jest przywiązana do ojczyzny, która przypomina jej męża-powstańca. Pracadaje jej siłę do życia. Uważa, że jej syn jest cynkiem i idealistą, który żyje w melancholii. Natomiast Zygmunt uważa siebie za człowieka cywilizacji. Kocha wygodne życie, które przepełnione jest rozrywkami i uciechami. Chce wyjechać z kraju, ponieważ jest nieszczęśliwy z powodu braki przyjemności, zamartwiania się i nudy. Matka zaskoczona jego patrzeniem na świat, pyta syna dlaczego czuje się niespełnionym, skoro żyje w szczęśliwym związki z Klotyldą. Zygmunt wyznaje matce , że owszem kocha Klotyldę, ale ona mu nie wystarcza. Zarzuca jej nadmierną czułość i uważa, że są niedobraną parą. Justynę także uważa za złą kandydatkę na żonę. Wtedy Andrzejowa dochodzi do wniosku, że Zygmunt żadnej z tych kobiet nie kocha. Jest oburzona jego zachowaniem. Zdaje sobie sprawę, że źle wychowała syna zamykając go w kryształowym pałacu. Obarcza siebie winą. Uważa, że Zygmunt jest człowiekiem pozbawionym uczuć. Jednak ma nadzieję, że Zygmunt swoje postępowanie. Proponuje mu, aby poszedł w ślady swego ojca i wykazał się siłą, męstwem i moralnością. Mimo to Zygmunt kieruje obelgi w kierunku ojca, gardzi nim i nie chce iść w jego ślady. Matka poruszona całą sytuacją i zaskoczona myśleniem i poglądami syna, świadczy o tym jej zachowanie np.kiedy podtrzymuje się stołu. Prosi syna, by poszedł na mogiłę ojca. Zygmunt odrzuca pamięć o ojcu, narodową żałobę i szacunek wobec powstańców, nie chce kultywować tradycji. Dla niego ważniejsze są pieniądze i sława. Krytykuje ojca, którego nazywa szaleńcem. Nie kocha matki, rani ją swoimi uwagami dotyczącymi zmarłego ojca i otoczenia. Mówi to wszystko, choć wie, że dla matki są świętością. Jest obojętny wobec historii Polski, wobec poświęcenia prze ojca życia. Wolność kraju w ogóle go nie interesuje. Matka jest zrozpaczona. Ma poczucie porażki w wychowaniu syna i dostrzega swoje błędy. Straciła wiarę w szlachetność i dobroduszność syna. Nie jest w stanie znieść tego, że jej syn nie szanuje mogiły ojca, którą ona uważa za sacrum. Postawa Zygmunta wynika z błędów wychowawczych Pani Andrzejowej. Matka chciała wychować syna jako wybitną jednostkę na wzór ojca Andrzeja. Chciała, aby był malarzem, artystą z duszą wrażliwą na piękno natury. Jednak ona nie pozwoliła mu zobaczyć prawdziwego świata. Odizolowała go od niższych warstw społecznych. To spowodowało, że stał się kosmopolitą nie czującym związku z ojczyzną i historią. Jego życie upływa na podróżach, zabawach i wydawaniu pieniędzy.Gardzi prostymi ludźmi, brakuje mu szacunku dla powstańców. Jest zapatrzonym w siebie egoistą, który bawi się uczuciami innych ludzi. Wychowanie od najmłodszych lat ma ogromny wpływ na zachowanie młodych w dalszym życiu. Od wychowania młodych zależy jak młodzi odnoszą się do ideałów, patriotyzmu, historii, tradycji. W powieści ukazane są też inne konflikty pokoleniowe. Jednym z konfliktów jest konflikt Witolda Korczyńskiego z Benedyktem, jego ojcem, w którym Witold jawi się jako przykład syna dobrze wychowanego przez rodziców.
