Motyw śmierci w literaturze i sztuce barku.

Czym jest śmierć? - na to pytanie niema jednoznacznej odpowiedzi. Jeśli spytam lekarza odpowie mi ze jest to całkowite i ostateczne zatrzymanie życiowych funkcji organizmu. Teolog natomiast wyrazi opinie ze śmierć jest momentem w którym nieśmiertelna dusza opuszcza swą cielesna powłokę. Osoba wyznająca hinduizm odpowie ze jest to przejście z jednego stanu bytu duchowego do drugiego. Niezależnie od wyznawanej Religi czy wykonywanego zawodu śmierć jest tematem obok którego nikt nie może przejść obojętnie ponieważ dotyka najbardziej osobistych uczuć i leków . Śmierć jako temat i motyw w literaturze i sztuce przewijała się poprzez wszystkie epoki literackie. Jej obraz i znaczenie ewoluowały razem z rozwojem szeroko rozumianej kultury i sztuki.

W czasach sredniowiecza ludzkie wyobrażenia o życiu po śmierci różniły się znacznie między sobą. Powstały dwa różne ideały dzięki którym można było zasłużyć sobie na godne życie wieczne. Był to ideał ascety i rycerza. Ludzie od zawsze próbowali wyobrazić sobie śmierć. Czynili to na wiele sposobów, ale najczęściej utożsamiano ją z rozkładającymi się zwłokami. Tak samo też na różne sposoby wyobrażano sobie przebieg śmierć, różne jej opisy możemy zaobserwować w dziełach z tamtego okresu. We wszystkich jednak występują trzy ważne motywy: „ars moriendi” - sztuka umierania, „memento mori” - pamiętaj o śmierci, „dance macabre” - taniec śmierci. Motyw "ars moriendi" najlepiej ukazany jest w utworze pt. „Pieśń o Rolandzie”. Tekst ten obrazuje nam w jaki sposób czlowiek powinien przygotowac sie do nadejscia smierci tak, aby umrzec godnie jako chrzescijanin. Roland walczac w obronie wiary i króla oraz umierajac za swoja ojczyzne w pelni przedstawia nam nie tylko wizerunek chrzescijanina ale takze przykladnego rycerza. Pomimo wszelkich cierpien nie dramatyzuje, nie boi sie momentu spotkania ze smiercia. Czeka na nia z najwiekszym spokojem. Umiera on na wzgórzu pod sosna. Roland robi rachunek sumienia, prosi Boga o przebaczenie. Wspomina swoja ojczyzne. W chwili smierci calkowiecie oddaje sie Bogu. Ukazuje w jaki sposób powinien sie przygotowac do nadejscia swych ostatnich dni prawdziwy chrzescijanin i jak nalezy godnie odejsc z tego swiata. Inny obraz smierci glównego bohatera obserwujemy w utworze „Legenda o swietym Aleksym”. Tytulowa postac umiera w osamotnieniu i skrajnej nedzy. Nalezy jednak zaznaczyc, iz taki los byl przez Aleksego swiadomie wybrany. Wychowal sie on w ogromnym bogactwie. W noc poslubna Aleksy postanowil jednak uciec z domu i udac sie w tulaczke by prowadzic zycie pelne wyrzeczen, ascezy i goracej modlitwy. Po latach wrócil nierozpoznany na dwór ojca, gdzie doswiadczyl zaskakujacych upokorzen, odziewal sie w lachmany i byl zmuszony mieszkac pod schodami. Potwierdzeniem jego świętości może być fakt, iż w momencie śmierci nagle w Rzymie zaczely dzwonic wszystkie dzwony, a z czasem w miejscu jego zgonu ludzie doznawali nadprzyrodzonych uzdrowien. Aleksy umiera swiadomie, zgon jest dla niego wybawieniem. Jego stosunek do smierci to idealny przyklad ars moriendi, przywolujacy na mysl osobe Chrystusa. W literaturze sredniowiecza obserwujemy jeszcze jeden bardzo popularny motyw smierci jakim jest danse macabre czyli taniec smierci. Jest to wyobrazenie korowodu ludzi róznych stanów prowadzone przez smierc. Motyw ten zauwazamy bardzo wyraznie w utworze: „Rozmowa mistrza Polikarpa ze Smiercia”. Owa Smierc jest tam przedstawiona jako kobieta o odrazajacej postaci z rozkladajacym sie cialem. Smierc opowiada Polikarpowi o swej potedze, wobec której wszyscy ludzie niezaleznie od pochodzenia, swego majatku i stanowiska staja sie sobie równi, a tym samym ukazuje marnosc i przemijalnosc doczesnego zycia, jest to zarazem wyraźne nawiązanie do średniowiecznego motywu „memento mori”. Podsumowujac nalezy podkreslic, iz sredniowiecze bylo epoka w której literatura, ale takze malarstwo bardzo czesto siegalo do motywów smierci. W szczególności chętnie nawiązywano do motywów „ars moriendi”, „memento mori” i „dance „macabre”.