Kultura polskiego oświecenia była bardzo zbliżona i właściwie w dużym stopniu zależna od oświecenia europejskiego. Oświecenie był to ruch intelektualny, przypadający na cały XVIII wiek, polegający na krytyce ustalonych poglądów i postaw, popierający potęgę ludzkiego umysłu i kult wiedzy. Oświecenie związane jest z głównymi prądami takimi jak krytycyzm, racjonalizm, empiryzm, deizm, a także absolutyzm. Niektóre poglądy oświecenia zauważalne były już w okresie baroku, jednak to właśnie wiek XVIII doprowadził do uwidocznienia się i powstania scentralizowanej formy tych poglądów. Cały okres oświecenia, jako epoki związany jest z takimi wydarzeniami w Europie jak: - rządy absolutne we Francji i w Anglii, - rządy dynastii Burbonów i Stuartów. W okresie tym nauka przeżywała gwałtowny rozkwit. Największym dziełem epoki, wyrażającym w sposób syntetyczny upodobania i poglądy ludzi epoki była Encyklopedia. To 30-to tomowe dzieło powstawało od 1751 do 1772 r. pod redakcją Denisa Diderota. Była to pierwsza próba sklasyfikowania i skoordynowania całej ówczesnej wiedzy. Jej twórcy jak d’Alembert, Monteskiusz, Wolter, Rosseau, Holbach „przemycili” w niej także wiele nowoczesnych idei dotyczących spraw społecznych i politycznych. Podobną inicjatywę podjęli w 1771 r. Brytyjczycy tworząc uzupełnianą do dziś Encyklopedie Brytannica. Ważną rolę odgrywa także Adam Smith (1723-1790) twórca podstaw ekonomii. Duży postęp wykazują nauki przyrodnicze, jest to okres działalności Reaumura, Lavoisiera, Łomosnowa, Linneusza. Dokonano wielu odkryć w medycynie. W matematyce wprowadzono ułamki dziesiętne, rachunek różniczkowy, logarytmy. W fizyce Kepler określa prawa ruchu planet, Newton formułuje prawo powszechnego ciążenia, powstała mechanika. W chemii odkryto tlen, rozkład wody na pierwiastki. Bracia Montgolfier jako pierwsi wzbijają się w powietrze balonem. Rozwija się także oświata. W jej rozwoju ludzie Oświecenia widzieli drogę wiodącą do postępu i szczęścia. Zaczęto odstępować od jezuickiego wychowania młodzieży. Liczne zasługi w tej materii położyli John Locke w „Myśli o wychowaniu” (1693), Condillac, Jan Jakub Rousseau, czy szwajcar Henryk Pestalozzi. Warto też podkreślić powstanie w Polsce Komisji Edukacji Narodowej, pierwszej tego typu instytucji. Myśl polityczna Oświecenie to epoka, w której do głosu doszły absolutystyczne ambicje władców, wzrasta potęga Rosji za czasów rządów Piotra I oraz znaczenie Prus za czasów – króla – kaprala - Fryderyka Wilhelma I. Dominującą pozycję wypracowuje sobie również Austria, w której rządy sprawuje Maria Teresa. Epoka oświecenia w państwie polskim związana była z rządami dynastii saskiej – rządy sprawował August II Mocny i August III Sas, jest to okres unii polsko – saskich i rządów ostatniego króla Polski – Stanisława Augusta Poniatowskiego. Źródła : www.sciaga.pl www.wikipedia.net www.historia.azv.pl oswiecenie.klp.pl
