„Jest zawsze miejsce na nadzieje” (Gustaw Herling-Grudziński). Zaprezentuj utwory, w których odnalazłeś motyw nadziei i wiary w sens pokonania trudności.

Plan prezentacji

I. Wstęp
a) Pojęcie nadziei
b) Znaczenie terminu
c) Obecność w utworach literackich

II. Rozwinięcie tematu
1. Pojęcie nadziei w starożytności.
a) Wiara i nadzieja Hioba w Boży plan.
b) Nadzieja na odnalezienie córki przez Demeter.
c) Odys i jego nadzieja na powrót do Itaki.
2. Średniowieczna nadzieja pokładana w Bogu.
a) ?Legenda o św. Aleksym?.
b) ?Kwiatki św. Franciszka?.
3. Załamanie wiary i nadziei w porządek świata w renesansie.
- kryzys wiary po stracie córki (?Treny? J. Kochanowski).
4. Nadzieja na odzyskanie niepodległości w utworach romantyzmu.
a) Nadzieja na odegranie wielkiej misji dziejowej (?Kordian?).
b) Nadzieja więźniów, że ich cierpienie nie idzie na marne (?Dziady? cz. III ).
5. Pozytywistyczna nadzieja na naprawę świata w powieści S. Żeromskiego (starania Tomasza Judyma).
6. Nadzieja jako ostatnia rzecz, która pozostaje ludziom w czasch zagłady.
a) Grudziński i jego nadzieja na przetrwanie w innym świecie.
b) Różne nadzieje Żydów w ?Zdążyć przed Panem Bogiem?.

III. Podsumowanie
1. Znaczenie nadziei dla ludzi w pokonywaniu ich trudności.
2. Utrata nadziei wiąże się z tragicznymi konsekwencjami dla bohaterów.


Bibliografia

I. Literatura podmiotu
1. ?Antologia poezji polskiej?, wyd. Videograf II, Katowice 2007 (?Legenda o świętym Aleksym?)
2. ?Antologia poezji polskiej?, wyd. Videograf II, Katowice 2007 (J.Kochanowski ?Treny?)
3. Grudziński-Herling G. ?Inny świat?, wyd. Czytelnik, Warszawa 1989
4. Krall H. ?Zdążyć przed Panem Bogiem?, Wydawnictwo a5, Kraków 2001
5. ?Kwiatki św. Franciszka?, Instytut wydawniczy PAX, Warszawa 1996
6. Mickiewicz A. ?Dziady cz. III?, wyd. Elipsa, Warszawa 1995 (?Improwizacja?)
7. Parandowski J. ?Mitologia?, wyd. Plus, Warszawa 1998 (mity: ?Demeter i Kora?, ?Tułaczka Odyseusza?)
8. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, Księga Hioba, wyd. Popularno naukowe, Poznań ? Warszawa 1982
9. Słowacki J. ?Kordian?, wyd. KAMA, Warszawa 1994
10. Żeromski S. ?Ludzie bezdomni?, wyd. Zielona Sowa, Kraków 1999

II. Literatura przedmiotu
1. http://pl.wikipedia.org/wiki/Nadzieja_%28psychologia%29
2. ?Pamiętajcie o ogrodach? cz. 1-3, wyd. WSiP, Warszawa 2002
3. ?Powtórka z lektury? (Antyk- Literatura współczesna), wyd. Greg, Kraków 2003
4. ?Słownik lektur?, wyd. Greg, Kraków 2003
5. http://pl.wikiquote.org/wiki/Nadzieja

III. Materiały dodatkowe

?Nadzieja matką głupich... (każda matka dba jednak o swoje dzieci).?

?-Jest zawsze miejsce na nadzieję, gdy życie okazuje się czymś tak beznadziejnym, że staje się nagle naszą wyłączną własnością? Gdy nie widać już z nikąd ratunku, najmniejszej szczeliny w otaczającym nas murze, gdy nie można podnieść ręki na los właśnie dlatego, że jest losem, pozostaje jeszcze jedno ? obrócić ją przeciwko samemu sobie? (Inny świat, Zapiski z martwego domu, s. 215-216)

?Nie, nie wszystko jeszcze stracone, cała nadzieja w Bogu? (Inny świat, Męka za wiarę, s. 250)

?Syn Laertesa opowiedział im swoje przygody, prosząc o statek, który by go zawiózł do Itaki (?)NA wygodnym łożu, które ustawiono na pokładzie statku, Odyseusz zasnął zmożony trudami i nadzieją powrotu.? (Mitologia, Tułaczka Odyseusza, s.242)

?Mur sięgał tylko pierwszego piętra. Już z drugiego widziało się TAMTĄ ulicę. Widzieliśmy karuzelę, ludzi, słyszeliśmy muzykę i strasznie żeśmy się bali, że ta muzyka zagłuszy nas i ci ludzie niczego nie zauważą, że w ogóle nikt na świecie nie zauważy ? Nas, walki, poległych? Że ten mur jest tak wielki ? i nic, żadna wieść nigdy się o nas nie przedostanie? (Zdążyć przed Panem Bogiem, s.10)

?Pan Bóg już chce zgasić świeczkę, a ja muszę szybko osłonić płomień, wykorzystując Jego chwilową nieuwagę. Niech się pali choć trochę dłużej, niż On by sobie życzył.? (Zdążyć przed Panem Bogiem, s.80)


?Jest zawsze miejsce na nadzieję? ? to słowa pochodzące z ?Innego świata? Gustawa Herlinga Grudzińskiego. Lecz czymże jest ta nadzieja? ?Nadzieja ? wiara, ufność, oczekiwanie, zaufanie, otucha.? Tak przedstawia to pojęcie słownik wyrazów i zwrotów bliskoznacznych. Według mnie najbliższymi jej oznaczeniami są słowa ?wiara? i ?otucha?, czyli marzenia o lepszej przyszłości, nawet, gdy sytuacja jest rozpaczliwa. Moim zdaniem każdy człowiek choćby najbardziej pesymistyczny powinien posiadać w sobie maleńką cząstkę nadziei. Gdy już nie ma siły, aby się ratować pozostaje mu tylko wiara, iż ktoś zjawi się z pomocą. W takiej sytuacji nawet klęska nie będzie tak odczuwalna. Dlatego zgadzam się, że jest zawsze miejsce na nadzieję. Postaram się udowodnić słuszność postawionej przeze mnie tezy.

Hioba Bóg ciężko doświadczył, bo odebrał mu cały dorobek życia, pozbawił dzieci, a jego samego poraził trądem. Jednak Hiob znosił wszystko z poko?rą, bo wierzył, że Bóg ma jakiś ceł w tym, iż tak bardzo go doświadcza. Miał nadzieję, że jego cierpienie nie jest bezsensowne i Bóg wyjawi mu tę tajemnicę. Nadzieja Hioba wypływała z wiary i pozwoliła mu przetrwać ciężkie chwile, dodawała mu sił w ich znoszeniu. Hiob nie zaparł się Boga i został za to nagrodzony - Bóg zwrócił mu szczęście. Historia Hioba jest więc dowodem na to, że warto mieć nadzieję i znosić wszystkie cierpienia z pokorą. Nie można wątpić w Boskie zamiary.

Bohaterowie mitologiczni: Demeter i Odys. Chociaż o życiu bohaterów mitologicznych decydowali bogowie i fortuna, ludzie podejmowali próby osiągnięcia wyznaczonych celów, mając nadzieję na zwycię?stwo. Tej nadziei nie straciła Demeter, która wędrowała po świecie w poszukiwaniu porwanej córki. W końcu wymogła na Zeusie pewne ustępstwa: Kora na kilka mie?sięcy w roku wracała z Hadesu, niosąc tym samym światu nadzieję nowego życia i odrodzenia - czego dowodem jest odradzająca się wiosną przyroda.
Król Itaki nie mógł dotrzeć do swej ojczyzny z powodu gniewu Posejdona. Upór i nadzieja pozwoliłby mu pokonywać kolejne przeszkody (burze morskie, rozbicie statku, wizyta u czarodziejki Kirke, u Nauzyka i, w jaskini cyklopa). Wiara w wier?ność Penelopy i nadzieja ujrzenia ojczyzny prowadziły go do celu, który po dziesię?ciu latach udało mu się osiągnąć.

Sredniowieczny motyw nadziel: zywoty świętych. Szczególna nadzieja przyświecała średniowiecznym ascetom. Ufali oni, że ich życie - skromne, pełne wyrzeczeń i poświęceń - jest celowe i zbliży ich do Boga. Wierzyli, że dzięki swojej postawie osiągną życie wieczne i możliwość obcowania z Bogiem. Święty Aleksy wyrzekł się bogactwa, porzucił żonę, postanowił trwać w czystości ciała i skazał się na samotność i upokorzenia. Chciał w ten sposób wypełniać polecenia ewangelii, doskonalić swoją duszę. Wierzyl bowiem, że tylko poprzez kontemplację i miłość Boga może się do niego zbliżyć i doznać łaski. Ale już po śmierci jego nadzieje okazują się nie być płonnymi - samoistnie biją dzwo?ny, a woń jego ciała ma moc uzdrawiającą.
Święty Franciszek był przeciwny umar?twianiu, proponował akceptację świata i miłość do wszystkiego, co stworzył Bóg, ale też żył w nadziei, że dzięki temu zbliży się do Boga i wyjedna jego łaskę. Bohater wybiera życie w ubóstwie i pokorze, służąc najbiedniejszym, ufając, że w ten sposób będzie naśladował Chrystusa i uzyska zbawienie.

Załamanie wiary I nadziei w porządek świata. W Trenach Jan Kochanowski dokonuje rozliczenia swego życia i światopoglądu. Daje wyraz kryzysowi wiary w Boga oraz w ład i porządek świata. Siłę rządzącą światem nazywa "nieznajomym wrogiem", twierdzi, że rządzi ona w sposób cha?otyczny, bo nie ma zależności między życiem uczciwym i bogobojnym a nagrodzą za nie. Jest to poetycki rozrachunek z poglądami i rozczarowanie poezją. Pod?miot liryczny zaprzecza filozofii i religii renesansu - podaje w wątpliwość prawdy przez nie głoszone. W Trenie XIX następuje jednak pogodzenie z Bogiem i świa?tem, odbudowa własnego światopoglądu. Jako syn marnotrawny poeta wyznaje swoje winy wobec Boga i ma nadzieję na przebaczenie: "Wielkie przed Tobą są występy moje (...) użyj dziś panie nade mną litości".

Nadzieja poznania tajemnic świata i odegrania szczególnej roli Doktor Faust (Johann Wolfgang Goethe, Faust) pragnie przekroczyć dostępne mu granice poznania. Jest rozczarowany do wiedzy książkowej i czuje się nieszczęśliwy. Spotkanie z Mefistofelesem daje mu jednak nadzieję na spełnienie swych marzeń. Za obietnicę szczęścia Faust zaprzedaje więc duszę.
Nadzieja na wielką romantyczną miłość, ale i romantyczne marzenie o wielkości i sławie, o odegraniu szczególnej roli w historii, powodują, że Hrabia Henryk (Zygmunt Krasiński, Nie-Boska komedia) porzuca dom, żonę, dziecko zwiedziony obietnicą Dziewicy. Ma nadzieję, że zrealizu?je swe ideały, przeżyje coś niezwykłego i oderwie się od spraw przyziemnych.
Podob?nie Kordian - pragnienie odegrania wielkiej misji dziejowej, przyczynienia się do odzyskania niepodległości przez Polskę powoduje, że bohater udaje się do sypialni cara, wierząc, że sam może go zabić i tym samym zmienić bieg historii. Okazuje się jednak, że dokonanie tego czynu jest ponad jego siły. Bohaterów nadzieja doprowa?dza na skraj przepaści. Nadzieja jest tu dwuwartościowa: jest czynnikiem mobilizują?cym i obiecującym przeżycie czegoś niezwykłego, ale jednocześnie zapowiada klęskę.

Nadzieja na stworzenie lepszego świata I pokonanie zła. To odwieczne pragnienie ludzkości, by na ziemi zapanowało dobro i miłość. Jego symbolem jest Prometeusz, który wykradł bogom ogień, aby przekazać go ludziom. Prometejski bunt Konrada z Dziadów wynika z jego wiary we własną moc, ale tez z nadziei, że może on stworzyć lepszy świat, w którym nie będzie cierpienia ani bólu. Postawa księdza Piotra z Dziadów jest wyrazem jego nadziei w sens cierpienia i ofia?ry.

Nadzieja, że można naprawić świat i przezwyciężyć zło, pojawia się również w li?teraturze pozytywizmu, ale tutaj jej wymiar jest bardziej realny - wyrazem tego są hasła pracy u podstaw i pracy organicznej. Judym (Stefan Żeromski, Ludzie bezdom?ni) pragnie naprawić świat i pomóc biednym, czuje się odpowiedzialny za ich sytuację społeczną. Sam w młodości doświadczył upokorzeń i biedy i chce tę sytuację zmienić. Dla pracy społecznej rezygnuje z miłości do Joasi. Jego działania napotykają jednak opór, ale bohater nie poddaje się. W pojedynkę próbuje naprawiać świat, a jego - determinacja rośnie w miarę, jak decyzja o poświeceniu się pracy społecznej staje się 1.1 bardziej świadoma i dojrzała.

Nadzieją na stworzenie lepszego świata i pokonanie zła żyją więźniowie sowiec?kich łagrów z Innego świata Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Tę nadzieję próbuje się im odebrać, ale bohaterowie nie poddają się: Jewgienia Fiodorowna wierzy w moż?liwość odrodzenia się przez miłość, dla Natalii Lwownej nadzieją są Zapiski z mar?twego domu Dostojewskiego, a inny z bohaterów odkrawa kawałki chleba i suszy je w nadziei, że zje je podczas ucieczki z obozu. W sposób chłodny i zobiektywizowany Grudziński pisze o tym, jak w obozie nie wolno zawierzać nadziei, nie wolno marzyć o zwolnieniu, bo zwykło to kończyć się rozczarowaniem: dodaniem lat, przedłuże?niem wyroku w ostatniej chwili, tak jak stało się to w wypadku Ponomarienki, starego kolejarza z Kijowa. Przesiedziawszy w obozie 15 lat, z radością wciąż mówił o nad-chodzącym zwolnieniu. W dniu ukończenia wyroku dowiedział się, że przedłużono mu go bezterminowo. Stary bolszewik wrócił do baraku blady, położył się na swojej pryczy i umarł na atak serca. Mimo wszystko jedyną siłą więźniów sowieckiego łagru była nadzieja. Nadzieja, która niejednokrotnie przynosiła rozczarowanie, ból, zwątpienie, gdy to, o czym się marzyło, spełzło na niczym. Jednak więźniowie trwali w niej, ona dawała im siłę do życia, a właściwie do dalszej wegetacji.

W relacji Marka Edelmana (Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem) powra?ca motyw nadziei - nadziei na przeżycie jeszcze jednego dnia, tygodnia. Edelman daje nadzieję życia. Taką złudną nadzieję pielęgnują też w sobie Żydzi, którzy od?jeżdżając do obozów, trzymają w rękach darowane bochenki chleba. Łudzą się, że skoro dostali jedzenie, to nie jadą na śmierć.

?? Po analizie literatury i zawartego w niej motywu nadziei dojść można do wniosku, iż Grudziński miał rację, ? bo ?Jest zawsze miejsce na nadzieję?, a los ludzi, którzy nie potrafili jej odnaleźć, lub celowo ją gubili, bywał często tragiczny??

Dodaj swoją odpowiedź