wojny dorszowe . Islandia

Dorszowe wojny (angielskie Cod War) 1958-1961, 1972-1973, 1975-1976, nazwa trzech konfliktów gospodarczo-politycznych pomiędzy Islandią i Wielka Brytanią (w mniejszym stopniu także innymi krajami europejskimi – RFN, Belgią, Norwegią i Wyspami Owczymi) o prawo połowów ryb (w szczególności dorszy) na akwenach okalających Islandię. Konflikt spowodowała islandzka polityka protekcji łowisk, które dostarczały krajowi głównego źródła dochodu (w latach 1881–1976 – 89,71% eksportu). 1958 Reykjavik rozpoczął starania o uznanie 12-milowego pasa wód (wcześniej 4 mile) jako strefy wyłącznego rybołówstwa i zagroził, że każda próba zbrojnego naruszenia tego obszaru będzie uznana za atak. 1959 zagroził wystąpieniem z NATO jeżeli okręty brytyjskie nie opuszczą spornych akwenów. 1961 strony konfliktu podpisały porozumienie w sprawie połowów. Drugi konflikt 1972–1973 poprzedzony został bezowocnymi rokowaniami brytyjsko-islandzkimi; niezwłocznie po zakończeniu rokowań strona islandzka jednostronnie proklamowała rozszerzenie strefy połowów do 50 mil i nastąpiła ostra faza konfliktu (islandzki dozorowiec "Aegir" zniszczył sieci brytyjskiego trawlera łowiącego w obrębie 50 mil). 1973 islandzkie okręty ostrzelały jednostki brytyjskie, planowano zerwanie stosunków dyplomatycznych z Wielką Brytanią. Odwołano brytyjskie fregaty ochraniające trawlery, a następnie podpisano porozumienie, które sankcjonowało połowy brytyjskie w wysokości do 130 tys. ton rocznie w spornej strefie. Trzeci konflikt 1975–1976 wybuchł po kolejnym rozszerzeniu wyłącznej strefy połowów do 200 mil. Islandzcy rybacy zablokowali dostęp do ważnej strategicznie stacji radarowej NATO. 1976 zerwano stosunki dyplomatyczne na linii Londyn – Reykjavik, w negocjacje zaangażowana była Rada Bezpieczeństwa ONZ oraz NATO. 1976 w Oslo podpisano ostateczne porozumienie islandzko-brytyjskie, które przyznawało stronie brytyjskiej limit 50 tys. ton połowów oraz ograniczało ilość brytyjskich trawlerów w spornej strefie do 24, po czym przywrócono stosunki dyplomatyczne pomiędzy Londynem a Reykjavikiem.