Zmiany w bankowości - najważniejsze przemiany wpływające na działalność banków

W datach dziewięćdziesiątych nastąpiły gwałtowne i głębokie przeobrażenia strukturalne w funkcjonowaniu systemów bankowych, określane mianem rewolucji finansowej. Przemiany te wynikały z kompleksowego i wielokierunkowego oddziaływania czynników ekonomicznych, politycznych, prawnych, społecznych i technologicznych. Za najważniejsze przyczyny przeobrażeń rynków finansowych uważa się:
? Liberalizację i deregulację
? Globalizację
? Sekurytyzację
? Postęp techniczny
? Szybki rozwój nowych rodzajów produktów bankowych
? Integracja krajów Unii Europejskiej

Liberalizacja i deregulacja polegają na znoszeniu przez władzę ograniczeń w przepływie towarów i kapitału oraz na celowym znoszeniu ograniczeń w funkcjonowaniu rynków finansowych. Sektor finansowy należał i mimo deregulacji nadal należy do sektorów poddanych silnej regulacji ze strony władz. Regulacje dotyczące funkcjonowania banków można podzielić na trzy grupy:
1) Regulacje wpływające na strukturę sektora: dotyczące funkcjonalnego oddzielenia poszczególnych rodzajów instytucji; określające warunki uzyskania licencji; ograniczenia w dostępie do rynku banków zagranicznych; regulacje w zakresie liberalizacji przepływów kapitałowych
2) Regulacje wpływające na prowadzenie działalności: dotyczące wysokości oprocentowania depozytów i kredytów oraz wysokości opłat i prowizji, kontygenty kredytów, wysokość rezerwy obowiązkowej
3) Regulacje ostrożnościowe: uregulowania dotyczące ochrony depozytów, minimalnych wymagań kapitałowych, wysokości współczynnika adekwatności kapitałowej, ograniczeń w strukturze akcjonariuszy, koncentracji aktywów.
Ścisłe regulacje prawne dotyczące działalności bankowej , obowiązujące w latach 60-tych i 70-tych, miały na celu ochronę tego sektora przed konkurencją. Restrykcje te stopniowo znoszono. Rządy i banki centralne coraz częściej dostrzegały negatywne skutki tak dalece posuniętego interwencjonizmu, a jednocześnie rosła akceptacja rozwiązań rynkowych. Zniesione zostały przede wszystkim regulacje należące do dwóch z pierwszych wymienionych grup.
Jednocześnie nasiliła się tendencja do powtórnej reregulacji, która dotyczy jednak głównie uregulowań należących do trzeciej grupy.
Liberalizacja i deregulacja otworzyły nowe możliwości działania i doprowadziły do zwiększenia się konkurencyjności. Mniej pozytywnym efektem liberalizacji był wzrost wahań na rynku akcji, kursów wymiennych i stóp procentowych.
Globalizacja jest ostatnio jednym z częściej używanych pojęć. Rozumie się przez nie międzynarodowe powiązania między gospodarkami, polegające na coraz szerszej wymianie handlowej, przepływie kapitału, technologii i informacji.
Globalizacja rynków finansowych to szybko postępująca integracja krajowych rynków finansowych. Globalizację systemów bankowych można też zdefiniować jako działanie w skali międzynarodowej, powstanie produktów i usług przeznaczonych na światowe rynki finansowe oraz narastanie współzależności w funkcjonowaniu krajowych systemów bankowych. Wcześniejszym etapem umiędzynarodawiania usług finansowych była internacjonalizacja, rozumiana jako proces wchodzenia poza ramy rynku krajowego i wchodzenia zagranicznych inwestorów do banków krajowych.
Globalizacja i rosnąca współzależność rynków niosą wiele szans i zagrożeń. Do korzyści trzeba zaliczyć możliwość działania na szerszym rynku, a także większą jego przejrzystość i możliwość porównania warunków na różnych rynkach. Liberalizacja i globalizacja stanowią szansę przyśpieszenia wzrostu gospodarczego, rozwoju sektora finansowego oraz zwiększenia międzynarodowej konkurencyjności. Argumenty przeciwko globalizacji często dotyczą ograniczenia suwerenności kraju, dodatkowych trudności w prowadzeniu polityki pieniężnej i fiskalnej. W wyniku umiędzynarodowienia rynków finansowych kraje stają się bardziej wrażliwe na zewnętrzne kryzysy finansowe co może prowadzić do efektu domina czyli rozprzestrzenienia się kryzysu z jednego kraju na drugi.
Sekurytyzacja aktywów stanowi kolejny krok w poszukiwaniu nowych sposobów finansowania. Polega ona na zamianie należności na papiery wartościowe. Z punktu widzenia banku sekurytyzacja jest transakcją , w której przyszłe dochody określonej kategorii wierzytelności są grupowane i inkorporowane w papier wartościowy, który zostaje wyemitowany. Wpływ rozwoju sekurytyzacji na kondycję sektora bankowego nie jest jednoznaczny. Z jednej strony pogłębiło się zjawisko dezintermediacji czyli wypierania banków z roli tradycyjnych pośredników finansowych, przyjmujących depozyty i udzielających kredytów. Z drugiej strony sekurytyzacja pozwala bankom na zarządzania ryzykiem kredytowym przez pozbycie się części aktywów z bilansu i przeznaczenie uzyskanych środków na rozszerzenie akcji kredytowej lub finansowanie dalszej działalności.
Dynamiczny rozwój technologii oraz stały spadek kosztów telekomunikacji i przetwarzania danych były jednym z głównych czynników określających tempo zmian w sektorze finansowym, gdyż działalność banków polega w zasadniczym stopniu na przetwarzaniu informacji. Za pomocą nowych technologii stało się możliwe oferowanie coraz większej liczby informacji po coraz niższych cenach rosnącemu kręgowi odbiorców. Wśród nowoczesnych technik komunikacyjnych, które mają największy wpływ na przemiany zachodzące na rynkach finansowych , na 1 miejscu znajduje się Internet ? jest on integralną częścią rozwiązań stosowanych w sektorze bankowym.
Internet i nowe technologie w informatyce i telekomunikacji wpłynęły znacząco na konkurencję między instytucjami sektora bankowego. Klienci banku mogą porównywać ceny i produkty oferowane przez różnorodnych usługodawców, nie ograniczając się jedynie do rynku lokalnego, co przyczynia się do większej przejrzystości rynków oraz pogłębia konkurencję cenową i jakościową wśród instytucji finansowych.
Bankom obecne technologie pozwalają zwiększyć wiedzę o klientach, precyzyjniej i efektywniej promować oraz pobudzać sprzedaż określonych usług. Mogą zmniejszać nakłady z przetwarzaniem danych oraz rozszerzać możliwości dostępu klientów.
Liberalizacja, deregulacja, szybkie wdrażanie postępu technicznego, a także zmiany w popycie na usługi bankowe spowodowały dynamiczny rozwój nowych produktów finansowych, które powinny zaspokajać potrzeby klientów w zakresie możliwości lepszego zarządzania ryzykiem oraz w zakresie finansowania. Ekspansja cenowa wielu banków oraz wielka konkurencja o klienta sprawiają, że rozwinęły się również formy sprzedaży z udziałem pośredników oraz wspólne przedsięwzięcia banków, firm ubezpieczeniowych, funduszy powierniczych w celu zaoferowanie swoim klientom szerokiego pakietu usług finansowych. Taka koncepcja zintegrowanej usługi nosi nazwę bancassurance
Czynnikiem który przyczynił się do zmian w sposobie funkcjonowania rynków finansowych, były postępy w integracji krajów Unii Europejskiej. Po dolarze amerykańskim euro jest drugą najczęściej stosowaną walutą na rynkach międzynarodowych. Wprowadzenie euro ułatwiło porównanie cen i efektywności w poszczególnych krajach i stanowiło istotny krok w kierunku wspólnego rynku usług finansowych. Przeszkodami w dalszym pogłębianiu integracji są różne, obowiązujące na rynkach narodowych, przepisy dotyczące sprawowania nadzoru, podatkowe itp.
Polskie banki w dużym stopniu działają w oparciu o standardy międzynarodowe. Ramy prawne regulujące polski sektor bankowy w warunkach rozszerzonej Unii Europejskiej to:
- zmieniona ustawa Prawo bankowe,
- przyjęte w drodze ustawowej regulacje dotyczące podpisu elektronicznego, kredytu konsumenckiego, ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasad nadzoru nad tymi systemami,
- zmiana ustawy Prawo dewizowe, wprowadzająca z dniem 1.10.2002 swobodę przepływu kapitału / w tym krótkoterminowego/ i płatności w obrotach z krajami Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego,
-ustawa o elektronicznych instrumentach płatniczych regulująca m.in. obrót kartami płatniczymi i wprowadzająca instytucję pieniądza elektronicznego.
Praktyczna implementacja zmian w Prawie bankowym, takich jak nowe normy ostrożnościowe, nadzór skonsolidowany, weszła w życie od początku roku 2002. Z chwilą przystąpienia Polski do Unii weszły w życie zapisy dotyczące jednolitej licencji, zasad nadzoru kraju macierzystego i reguł dokonywania przelewów transgranicznych (do wysokości 50.000 euro) w obrotach z krajami Unii Europejskiej.

Procesy liberalizacji i globalizacji oraz postęp techniczny wpłynęły na przemiany w poszczególnych krajach i zaostrzyły konkurencję. Wprowadzenie euro przyczynia się do przyśpieszenia zmian w tym wspólnym obszarze oraz pełniejszej integracji. Dostosowanie do coraz silniejszej konkurencji odbywa się m.in. przez procesy konsolidacji i koncentracji kapitału.

ZMIANY W POPYCIE NA USŁUGI BANKOWE

Przekształcenia na rynkach międzynarodowych spowodowały istotne zmiany w popycie klientów na usługi finansowe. Równocześnie ważnym czynnikiem wpływającym na przeobrażenia rynków finansowych są zmiany w strukturze i w zachowaniu klientów, zarówno instytucjonalnych, jak i detalicznych.

Zmiany w zachowaniu klientów
Rosnący poziom edukacji, lepsza baza informacyjna, większa łatwość uzyskania informacji (np. przez telefon, internet) powodują zwiększony poziom wymagań wobec banku, zarówno pod względem ceny, jak i zakresu oraz jakości świadczonych usług. Jednocześnie klienci są coraz bardziej pewni siebie, zdecydowani i wrażliwi na cenę i jakość usług. Coraz bardziej powszechna znajomość języka angielskiego sprawia, że wybór między dostępnymi produktami nie ogranicza się już tylko do rynku krajowego. Coraz powszechniejsze jest korzystanie z usług różnych pośredników. Powoduje to spadek lojalności klientów, rozszerzenie kontaktów z wieloma bankami i poszukiwanie najlepszej oferty. Wzrosły wymagania klientów prywatnych oraz instytucjonalnych w zakresie otrzymywanego oprocentowania własnych środków. Klient coraz częściej kieruje się przy wyborze usług danego banku szybkością i komfortem obsługi. Odpowiedzią banków na te wymagania, jest usługa nazywa najczęściej home banking dla klientów indywidualnych oraz office banking dla firm W Polsce banki stosują różne systemy elektronicznego porozumiewania się ale najbardziej popularny jest Multicash.
Zmiany w popycie na usługi dla klientów indywidualnych
Aktywa banków są finansowane przede wszystkim oszczędnościami gospodarstw domowych. W ostatnich kilkunastu latach w krajach rozwiniętych w grupie klientów indywidualnych nastąpiły istotne przeobrażenia. Wynikają one ze zmian demograficznych, wzrostu poziomu wykształcenia oraz wzrostu dochodu i posiadanego majątku, co z kolei wpływa na styl życia, zwyczaje i priorytety. Wzrost majątku posiadanego przez klientów indywidualnych prowadzi do jego podziału między różne formy lokat. Powoduje także wzrost wymagań co do jakości oferty bankowej. Osoby o wysokich dochodach i potencjale finansowym potrzebują specjalnej, niestandardowej obsługi. Dla tych klientów banki świadczą usługi bankowości prywatnej, czyli private banking.
Starzenie się społeczeństw powoduje, że państwowe systemy emerytalne oparte na solidarności międzypokoleniowej stają się niewydolne. Dążenie do zapewnienia sobie życia na poziomie zbliżonym do okresu aktywności powoduje większe zainteresowanie prywatnymi funduszami emerytalnymi i firmami ubezpieczeniowymi, oferującymi produkty łączące elementy depozytu i ubezpieczenia.
Ogólnie najważniejsze tendencje zachodzące w popycie na usługi bankowe klientów indywidualnych można scharakteryzować następująco:
- zmniejszanie się udziału wkładów oszczędnościowych,
- wzrost zakupów papierów wartościowych, udziałów w funduszach inwestycyjnych, ze względu na większe oczekiwane dochody niż z odsetek,
- wzrost liczby i zakresu zawieranych ubezpieczeń, głównie zapewniających wypłatę świadczeń w przyszłości jako uzupełnienie do istniejących państwowych systemów emerytalnych i rentowych,
- zwiększone zainteresowanie zarządzanym majątkiem, co wynika z rosnącej zamożności społeczeństwa,
- wzrost zapotrzebowania na finansowanie budownictwa mieszkaniowego,
- rozszerzenie transakcji bezgotówkowych, obsługi kart płatniczych.

Zmiany w popycie na usługi dla klientów korporacyjnych
Najważniejsze tendencje zachodzące w popycie na usługi klientów korporacyjnych można scharakteryzować następująco:
? wzrost znaczenia project finance, tj. specjalnej formy finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych przede wszystkim w zakresie infrastruktury (np. rurociągi, autostrady),
? wzrost znaczenia kredytów konsorcjalnych,
? rosnące zapotrzebowanie na usługi związane z zabezpieczeniem się przed różnymi rodzajami ryzyka,
? rosnące znaczenie pośrednictwa w organizowaniu i lokowaniu na rynku emisji papierów wartościowych dla dużych przedsiębiorstw, miast, gmin itp.,
? rosnące zapotrzebowanie na pośrednictwo w transakcjach kupna-sprzedaży papierów wartościowych i zarządzaniu portfelem inwestycyjnym,
? rosnące znaczenie pośrednictwa w łączeniu i przejmowaniu firm.
Warto również zwrócić uwagę na to, że zmiany w popycie na usługi bankowe, zarówno klientów indywidualnych, jak i korporacyjnych, cechują dwie przeciwstawne tendencje:
1. z jednej strony ? wzrost zapotrzebowania na szybkie, tanie i spełniające wymogi jakościowe usługi standardowe,
2. z drugiej strony ? wzrost zapotrzebowania na usługi złożone, wymagające wykwalifikowanego doradztwa.