1 WYMIEŃ rodzaje literackie i opisz każdy z nich podając przykłady 2 wymień gatunki literackie (tytuł i autor)

Biblia, inaczej Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, to zbiór ksiąg religijnych judaizmu i chrześcijaństwa. Biblia jest dziełem teandrycznym. gr. theos – bóg gr. andros – człowiek Teandrycznym – bosko-ludzkim Budowa Składa się ze Starego i Nowego Testamentu. 46 ksiąg 27 ksiąg Każda księga dzieli się na rozdziały, a rozdział na wersety. Pięcioksiąg jest to pięć pierwszych ksiąg Biblii: Księga Rodzaju, Wyjścia, Kapłaństwa, Liczb i Powtórzonego Prawa. Czas powstawania Stary Testament – XIII w. p.n.e. – I w. p.n.e. Nowy Testament – 51 r. n.e. – 96 r. n.e. Języki Stary Testament: 1. hebrajski 2. grecki 3. aramejski Nowy Testament: 1. grecki Gatunki literackie występujące w Biblii: · psalm · list · hymn · pieśń · tren · modlitwa · kazanie · przypowieść Znaczenie Biblii w kulturze europejskiej Biblia jest źródłem kultury europejskiej: · w sferze religijno-moralnej, dekalog stanowi podstawę stosunków międzyludzkich · w sferze kulturowej; jest natchnieniem artystów i filozofów oraz inspiracją sztuki Stary Testament - podział i księgi - powstał między XIII a I w. p.n.e. Podział ksiąg: - histotryczne (Rdz, Wj, Kpł, Lb, Pwt); - mądrościowe - dydaktyczne (Hi, Prz, Ps, Mdr, Koh (Eklezjastes) i in.); - prorockie(Iz, Jr, Ba, Ez, Dn i in.). Niektóre księgi: Pięcioksiąg Jest to pięć pierwszych ksiąg ST stanowiących Torę (Prawo) - Rdz, Wj, Kpł, Lb, Pwt. Księga Rodzaju. Zawiera dzieje od stworzenia świata aż do początków niewoli Egipskiej. Uważana za najtrudniejszą księgę Starego Testamentu. Opis stworzenia; 0.Niebo i ziemia. 1.Światłośc i ciemność. 2.Wody górne i dolne. 3.Ląd i morze. Rośliny. 4.Ciała niebieskie. 5.Zwierzęta wodne i powietrzne. 6.Zwierzęta lądowe i człowiek. 7.Odpoczywa. Pierwszy opis stworzenia człowieka: Stworzenie naraz mężczyzny i niewiasty na obraz i podobieństwo Boże. Drugi opis stworzenia człowieka: Nie było opiekuna dla roślin, więc Bóg stworzył z gliny człowieka i tchnął w jego nozdrza tchnienie życia. Natępnie Bóg tworzy zwierzęta dla pomocy i niewiatę z żebra Adamowego. Pisma mądrościowe Biblii (Księga Koheleta, Księga Hioba). Księga Hioba. Hiob był najbogatszym i najszlachetniejszym człowiekiem Wschodu. Szczerze czcił Boga i ufał mu bezgranicznie. Nie wierzył w to Szatan, toteż za przyzwoleniem Stwórcy poddał Hioba strasznej próbie: pozbawił go majątku oraz dziesięciorga dzieci. Hiob przyjął swój los pokornie: "Nie zgrzeszył, nie przypisał Bogu nieprawości". Nie mógł pogodzić się z tym, że mimo braku winy spotkało go takie nieszczęście. Żalił się przyjaciołom, a ci przekonywali go, że musi być winny, skoro Bóg tak go ukarał. Hiob gotów był stanąć przed obliczem Stwórcy i dowiedzieć się prawdy o sobie. Buntując się przeciwko swemu losowi, nie przyznając się do żadnych grzechów, nigdy nie obraził Boga. Bóg wynagrodził Hioba przywracając i pomnażając jego dobytek oraz obdarzając go ponownie dziesięciorgiem dzieci. Odtąd żył długo i szczęśliwie. Hiob uosabia niezawinione cierpienie, a także godność ludzką nakazującą dążenie do prawdy i sprawiedliwości. Jego historia poucza, że: * nigdy nie należy wątpić w dobroć Boga, * cierpienie jest naturalnym elementem ludzkiego życia, * trzeba godnie znosić swój los i wierzyć w osiągnięcie swoich racji, * wiara i cierpienie mogą być wynagrodzone. Księga przedstawia swoistą rozprawę sądową nad Hiobem, która ma wszystkie cechy dramatu (jako gatunku literackiego). Księga Koheleta. Kohelet - mędrzec przemawiający na zgromadzeniu. Treścią księgi zawierającej jego wypowiedzi są rozważania nad sensem życia ludzkiego. Wynika z nich, że nic nie ma absolutnej wartości, nie jest trwałe, nie potrafi w pełni uszczęśliwiać. Ani bogactwa, ani władza, sława, nawet mądrość nie czynią człowieka pewnym i zadowolonym. Tę myśl wyrażają słowa: "vanitas vanitatum, et omni vanitas" - marność nad marnościami i wszystko marność. Ta filozofia życia jest bardzo pesymistyczna. Kohelet próbuje ją złagodzić, podkreślając, że dostępne człowiekowi rzeczy to dar Boga, którego należy używać mądrze, gdyż kiedyś trzeba będzie stanąć przed Stwórcą i rozliczyć się ze wszystkiego. Księga Wyjścia. Zawiera opis dziejów Izraela od niewoli Egipskiej aż do ustanowienia Przymierza. Księga Kapłańska. Zawiera przepisy o kulcie świątynnym. Księga Liczb. Zawiera dalszy ciąg przepisów i opowiada o dalszej drodze Izraela. Księga Powtórzonego Prawa. Zawiera opis ostatniego fragmentu drogi Izraelitów i ujmuje całość obowiązków w stosunku do Boga i człowieka. Księga Psalmów. Psalm - (gr. psalmos) w judaizmie i chrześcijaństwie reiligijny utwór poetycki, składający się z wresetów. Każdy werset jest całością treściową, zbudowaną paralelnie (równolegle) z dwóch lub trzech członów; drugi człon powtarza, uzupełnia lub przeciwstawia się myśli wyrażonej w członie pierwszym. Ewentualny człon trzeci jest zakończeniem wersetu. Psalmy majacy charakter modlitwy (głównie śpiewanej). Autorem 72[71] (150) psalmów ST był Dawid. Są to utwory poetyckie melodyjne o charkterze dziękczynnym, błagalnym, pochwalnym, pouczającym, królewskim (uroczystości dworu), patriotyczno-religijnym (inaczej Syjońskie - związane z Jerozolimą), mądrościowym i lamentacyjnym (tematy Psalmów). Adresatem i główną osobą w nich występującą jest BÓG - Jahwe. Psałterz - zbiór psalmów. Psalmy parafrazowali m.in. Kochanowski, Sęp-Szarzyński Pieśń nad Pieśniami ("Szir Haszirim") Zawiera dialog Oblubieńca, Oblubienicy i chórów. Ma 6 senesów:1.Bóg - Izrael 2.Chrystus - Kościół 3.Bóg - ludzkość odkupiona 4. Chrystus - człowiek indywidualny 5.Sens Maryjny (interpretacje Kościoła) 6. poemat miłosny (sens literalny). Księgi prorockie. Proroctwa, głoszone ustnie przez proroków ("wyrocznia Pana", "to mówi Pan") i spisane przez ich uczniów, przypominały tożsamość "narodu wybranego", wyjaśniały teologiczny sens dziejów Izraela i podtrzymywały ducha narodowego. Szczególnie piękną środkami stylistycznymi, sugestywnością obrazów i bogatą w liczbę proroctw Mesjańskich księgę napisał Izajasz. Lametacje. Księga Lamentacji jest zbiorem trenów przypisywanych Jeremiaszowi (stąd utwory patriotyczne, zawierające skargi i biadania noszą nazwę "jeremiady"). Apokalipsa z Biblii 1. Słowo apokalipsa pochodzi z języka greckiego (apokalipsis ) i oznaczało odsłonięcie, objawienie. Jest to rodzaj utworu biblijnego w którym mówi się o tajemnicach dotyczących sensu dziejów i końca świata. Apokalipsa świętego Jana stanowi ostatnią księgę biblii. Zawiera proroczą wizję wydarzeń towarzyszących końcowi dziejów. Nie jest to jedyna apokalipsa biblijna, uważa się ja jednak za najistotniejsza. Księga przynosi widzenie świętego Jana, ostatniego pozostałego przy życiu apostola. Miał on otrzymać na wyspie Patmos objawienie dotyczące losów Kościoła aż do ponownego nadejścia Chrystusa. Celem apokalipsy było pokrzepienie serc Chrzescijan polegającym na przedstawieniu w języku mistycznym i symbolicznym ostatecznego triumfu Dobra nad Złem. Apokalipsa jako gatunek literacki znana była w literaturze Żydowskiej już od V w. przed Chrystusem. Adresatem „Apokalipsy świętego Jana” są chrześcijanie z Azji Mniejszej, prześladowani przez cesarzy Rzymskich (miedzy innymi przez Nerona ). Święty Jan występując w imieniu Boga przekazał im objawienie, stosując je również do przyszłych wiernych. Główną ideą objawienia było zwycięstwo Chrystusa i triumf wiernych. 2. Związki frazeologiczne związane z tekstem „Apokalipsy” „Apokalipsa” to potworne wydarzenie, katastrofa, zagłada ( np. tytuł filmu „Czas apokalipsy”) Słowo apokalipsa nabrało szczególnego znaczenia w czasie II wojny światowej- czterej jeźdźcy apokalipsy to zwiastun katastrofy np. na białym koniu- zaraza, na czarnym koniu- zwiastun głodu, na czerwonym koniu- wojna (mord), na koniu trupio-bladym- zwiastun śmierci. 666- symbol szatana siódma pieczęć- symbol ostatecznej tajemnicy Plan wizji końca świata I. Losy całej ludzkości 1. Wręczenie Barankowi przez Boga Księgi Przeznaczeń A/ złamanie przez Baranka czterech pierwszych pieczęci ujawniających nadejście czterech jeźdźców B/ złamanie trzech kolejnych pieczęci otwierających wizje męczenników za wiarę 2. Otwarcie siódmej pieczęci i wizja siedmiu aniołów z trąbami. A/ cztery pierwsze trąby i konsekwencje ich użycia- katastrofy na ziemi B/ trzykrotne „biada” wykrzyknięte przez orla C/ wizja katastrof odpowiadających każdemu z trzech „biada” 3. Dwóch świadków Baranka 4. Nastanie królestwa Bożego wywołane dźwiękiem siódmej trąby II. Losy Kościoła 1. Walka brzemiennej Niewiasty ze Smokiem A/ wizja wniebowstąpienia dziecięcia B/ ucieczka kobiety na pustynię C/ pościg Smoka za niewiastą 2. Przekazanie przez Smoka władzy wychodzącej z morza bestii 3. Wyłonienie się drugiej bestii czyli Fałszywego Proroka A/ zwodzenie mieszkańców ziemi fałszywymi znakami B/ napiętnowanie wyznawców bestii jej znakiem- 666 4. Pochód wyznawców Baranka 5. Zapowiedz godziny sądu podana przez anioły 6. Wizja człowieka z ostrym sierpem, w złotym wieńcu na głowie A/ Krwawe żniwo B/ Tłocznia Bożego gniewu 7. Siedem plag wylanych z siedmiu czasz III. Kara na „Wielki Babilon” 1. Pojawienie się Wielkiej Nierządnicy siedzącej na bestii A/ walka z Barankiem B/ zwycięstwo Dobra 2. Zagłada Babilonu 3. Nadejście tysiącletniego królestwa A/ zmartwychwstanie wybranych i ich królowanie wraz z Chrystusem na świecie B/ ponowne uwolnienie szatana w postaci Goga i Magoga C/ stracenie ich do jeziora ognia i siarki 4. Sąd nad narodami A/ osad według czynów B/ wrzucenie do jeziora ognia tych, którzy nie zostali zapisani w Księdze Żywota 5. Jeruzalem niebiańskie Streszczenie: W widzeniu wstępnym Jan opowiada, ze w Patmos doznał objawienia podczas którego usłyszał glos i miał go przekazać w księdze do siedmiu Kościołów: Efezu, Smyrny, Pergamonu, Tiatyry, Sardedes, Filadelfii i Leodycei. Każdemu z tych Kościołów przekazano pewne przesłanie, które za każdym razem kończy się słowami „kto ma uszy, niechaj słucha, co Duch mówi do zborów”. Potem widział niebo a w nim tron z zasiadającym na nim Bogiem oraz dwadzieścia cztery mniejsze trony a na nich dwudziestu czterech starców odzianych w białe szaty. I widział Baranka łamiącego cztery pierwsze pieczecie, spośród siedmiu, którymi zalakowano księgę przeznaczeń Bożych. Baranek symbolizujący Chrystusa, wziął księgę żywota po to, by kierować wykonaniem wyroków Bożych w sprawie dziejów świata. Po złamaniu pierwszej pieczęci ukazał się jeździec na białym koniu symbolizujący zarazę, drugiej- koń barwy ognia wróżący wojnę, trzecia pieczęć to jeździec na czarnym koniu z waga w ręku będący zwiastunem głodu i pieczęć czwarta po której złamaniu ukazuje się koń trupio-blady będący symbolem śmierci otwierającej otchłań. Jeźdźcom dano czwartą część ziemi, by zabijali mieczem, głodem, zaraza oraz przy pomocy dzikich zwierząt. Po złamaniu piątej pieczęci ukazały się dusze zabitych dla słowa Bożego. Po otworzeniu szóstej pieczęci rozpoczęło się trzęsienie ziemi, słońce zrobiło się czarne, księżyc przybrał barwę krwi a gwiazdy poczęły spadać na ziemie. Nastąpiło ogólne zamieszanie w naturze i wszyscy skryli się w jaskiniach i górach. Pieczęć ta przepowiada wielki dzień gniewu. Po wszystkich katastrofach ukazali się czterej aniołowie i „jeszcze jeden”, który wzywał pozostałych, by nie wyrządzali szkód ani ziemi, ani morzu, ani drzewu i aby opieczętowali czoła sługów Boga którzy stanęli następnie przed tronem i nie mieli już nigdy zaznać głodu ani pragnienia. Baranek miał ich paść, doprowadzić do źródeł wód życia i otrzeć każda łzę z oka. Gdy otworzono siódma pieczęć zapadła cisza. Jan ujrzał siedmiu aniołów stojących przed Bogiem z siedmioma trąbami. Inny anioł stal przed nimi i palił kadzidła w których dymie wznoszono modły. Anioł ten napełnił naczynie ogniem z ołtarza a kiedy rzucił je na ziemie na świecie nastąpiły gromy, błyskawice i trzęsienia ziemi. Siedmiu aniołów zagrało. Po glosie pierwszej trąby grad i ogień pomieszane z krwią spadły na ziemie. Spłonęła trzecia cześć ziemi. Glos drugiego instrumentu spowodował, ze góra ognia została wrzucona do morza w wyniku czego morze zamieniło się w krew a trzecia cześć okrętów i trzecia cześć żyjątek morskich wyginęła. Gdy zagrał trzeci anioł z nieba spadla wielka gwiazda- wyschła trzecia cześć wód na ziemi a pozostałe stały się gorzkie i trujące. Czwarta trąba spowodowała katastrofę w kosmosie gdzie trzecia cześć gwiazd i słońca eksplodowała a orzeł lecący przez niebo krzyknął: „biada, biada, biada mieszkańcom ziemi”. Następne trzy trąby odnoszą się do każdego z trzech „biada” wykrzykniętych przez orla. Piąta trąba to pierwsze „biada”- gwiazda spadla na ziemie i otworzyła się czeluść z której buchnął dym. Pojawiła się szarańcza czyniąca szkody ludziom bez pieczęci. Po glosie szóstej trąby aniołowie mięli zabić trzecią część ludzi. Z pysków ich koni buchał ogień i siarka. Później zstąpili dwaj świadkowie Baranka którzy mieli zamknąć niebo. Rozległ się glos siódmej trąby odpowiadającej trzeciemu „biada’ rozpoczynała królowanie Pana i jego Pomazańca nad światem wraz z dwudziestoma czterema starcami siedzącymi na tronach prze Bogiem. Otworzyła się świątynia, ukazała się Arka Przymierza pośród błyskawic i gromów nastąpił sąd nad umarłymi a na niebie ukazała się niewiasta obleczona w słonce z księżycem pod stopami. Na jej głowie spoczywał wieniec z dwunastu gwiazd. Smok barwy ognia o siedmiu głowach i dziesięciu rogach stanął przed Niewiasta, żeby pożreć jej dziecię, które niebawem się narodzi. Kobieta powiła syna i został on porwany do Boga. Kobieta zaś uciekła na pustynie na 1260 dni. Na niebie rozpoczęła się walka. Archanioł Michał, rzecznik ludu Bożego zaczął walczyć ze Smokiem. Po zwycięstwie nad potworem nastało zbawienie ale Smok zstąpił na ziemie, rozpoczęła się władza szatana. Bestia wynurzona z morza otrzymała władzę od smoka i wkrótce zaczęto jej składać cześć i hołdy. Po pojawieniu się drugiej bestii czyli Fałszywego Proroka, pojawił się dziewiczy orszak Baranka na górze Syjon przepowiadając upadek Babilonu. Ci, którzy wielbili bestie będą pili wino Bożego gniewu i katowani ogniem i siarka. Na białym obłoku pojawi się istota podobna do syna człowieczego z ostrym sierpem i dokona żniw. Na ziemie spadnie siedem plag- siedem aniołów wyleje zawartość siedmiu czasz na ziemie. Na bestii pojawi się Wielka Nierządnica, która jest matka grzechu i nierządu. Wielki Babilon w końcu upadł a jego zagładzie towarzyszyło dziękczynne „alleluja”. Nastąpiło tysiącletnie królestwo rozumiane jako pierwsze zmartwychwstanie. Ci, którzy pozostali wierni bogu otrzymali władzę nad światem. Po upływie tego tysiąclecia szatan ponownie miał wyjść na powierzchnie by wabić ludzi. Gog Magog staną się narodami zwiedzionymi przez szatana, najeźdźcami z północy, mającymi uderzyć na nową Jerozolimę. Zostaną oni jednak wrzuceni do jeziora ognia i siarki- tam, gdzie znajduje się Bestia i Fałszywy Prorok. Po ponownym sądzie nad narodami dojdzie do zwycięstwa „Jeruzalem Niebiańskiego”. Niewiem czy to dobrze ale coś njest :)