Broń biologiczna i czynniki rażęnia broni biologicznej
Broń biologiczna, broń B jest środkiem masowego zakażenia ludzi, zwierząt, żywności i wody poprzez wykorzystanie chorobotwórczych drobnoustrojów oraz toksyn wytwarzanych przez bakterie. Jest to broń, w której ładunkiem bojowym, czyli środkami rażenia są głównie mikroorganizmy chorobotwórcze, np. wirusy, bakterie, grzyby, pierwotniaki, niekiedy zakażone owady lub gryzonie. Obecnie istnieje możliwość produkcji toksyn syntetycznych oddziałujących na cechy genetyczne organizmów.
Do szczególnie niebezpiecznych chorób zakaźnych wywołanych środkami biologicznymi zaliczamy m.in.: cholerę, dur brzuszny i plamisty, kleszczowe zapalenie opon mózgowych, czerwonkę bakteryjną, ospę, grypę, żółtą febrę, dżumę, wąglik, chorobę papuzią.
Środki broni biologicznej mogą zostać użyte w postaci suchej (liofilizat) lub płynnej (zawiesina). Mogą być rozprzestrzeniane przez samoloty lub pociski kierowane. Również wiatr może przenosić na duże odległości środki tej broni. Zarazki mogą także być zaszczepione owadom lub gryzoniom, które przeniosą je na żywność, wodę i ludzi. Zakażenia ludzi i zwierząt występują w wyniku wdychania zakażonego powietrza, picia wody, ukąszeń, przedostania się do organizmu bakterii przez śluzówkę lub rany. Na początku działania zakażenia biologicznego występuja pojedyncze przypadki, dopiero później rozwija się to w łańcuchy epidemiologiczne i epizootyczne (w przypadku zwierząt).
Oznakami użycia broni biologicznej są „głuche” wybuchy bomb, obecność w miejscach wybuchu kropel cieczy oraz pojawienie się większej ilości gryzoni, insektów, kleszczy lub organizmów wcześniej nie spotykanych.
Broń ta jest przedmiotem rokowań co do zakazu jej stosowania i badań (konwencja o zakazie broni bakteriologicznej z 10 kwietnia 1972, została podpisana w Nowym Jorku przez 111 państw, wywodząca się z Protokołu Genewskiego 1925).
Po raz pierwszy zastosowano broń biologiczną w 1763 (Brytyjczycy), zakażając Indian w Nowej Szkocji zarazkami ospy prawdziwej. W latach 30. Japończycy na terenie Mandżurii prowadzili badania nad rodzajami broni biologicznej. W czasie drugiej wojny światowej, łamiąc postanowienia Protokołu Genewskiego z 1925, rozrzucili pchły zarażone dżumą wywołując epidemię tej choroby w chińskim mieście Ningbo. Niemiecka specjalna grupa Bakteriologischer Krieg prowadziła badania nad bronią biologiczną w czasie drugiej wojny światowej. Po drugiej wojnie światowej badania kontynuowały USA i ZSRR.
Protokół Genewski ratyfikowany przez wiele państw (w tym Polskę) dopuszczał użycie broni biologicznej w przypadku:
1) wojny z państwem, które nie ratyfikowało Protokołu Genewskiego;
2) odwetu w sytuacji ataku z użyciem broni chemicznej lub biologicznej.
Po drugiej wojnie światowej prowadzono prace nad lepszą konwencją o zakazie prowadzenia badań, produkcji, gromadzenia i używania broni biologicznej, które doprowadziły do uchwalenia ulepszonej konwencji 10 kwietnia 1972, którą to ratyfikowały 22 państwa w tym USA, ZSRR, Wielka Brytania i Polska. Do 1998 podpisało ją 160 państw, a jedynie 18 (m.in. Egipt, Syria, Somalia, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Birma i Izrael) nie dokonało tego.
Państwa-strony konwencji zobowiązały się do:
1) zaprzestania badań, produkcji, gromadzenia, nabywania i przechowywania mikrobiologicznych lub innych środków oraz toksyn;
2) zniszczenie lub przekształcenia na cele pokojowe, możliwie jak najwcześniej, lecz nie później niż w terminie dziewięciu miesięcy od wejścia w życie Konwencji wszystkich środków toksycznych, broni, urządzeń i środków przenoszenia broni biologicznej;
3) ustanowienia wewnętrznych zakazów i sankcji.
Postanowienie to wyklucza ewentualne użycie broni biologicznej lub toksyn przez terrorystów. Przepisy Konwencji przewidują możliwość wnoszenia skarg do Rady Bezpieczeństwa ONZ w przypadku naruszenia jej zasad.
Ponieważ nie powołano międzynarodowego organu, kontrolującego przestrzegania postanowień Konwencji istnieje możliwość, że niektóre państwa, mimo podjętych zobowiązań, nie przestrzegają postanowień Konwencji.
Wiadomo, że w ZSRR produkowano masowo wirusa ospy, zarazki dżumy płucnej oraz wąglika na użytek broni biologicznej, a także prowadzono doświadczenia z wirusami Ebola i Marburg, wywołującymi gorączki krwotoczne.
W latach 80. XX w. Irak rozpoczął badania nad bronią biologiczną, którą testował nie tylko na zwierzętach, ale i na jeńcach wojennych wziętych do niewoli w czasie ośmioletniej wojny z Iranem (wojny w Zatoce Perskiej). W tworzeniu arsenału broni biologicznej Iraku brały udział inne państwa (świadomie lub nie) m.in. USA, Wielka Brytania, Rosja. Przypuszcza się, że na początku lat 80. Irak zakupił ogromne ilości pożywki do hodowli wąglika od brytyjskiej firmy. Dopiero w 1995 władze Irackie przyznały się do posiadania broni biologicznej. W 1996 tajny ośrodek w Al-Hakam produkujący broń biologiczną został zniszczony.
W Japonii sekta Najwyższa Prawda uwolniła do metra przetrwalniki bakterii wąglika i bakterii z rodzaju Clostridium produkujących jad kiełbasiany. Jej wysłannicy w 1992 udali się do Afryki po śmiercionośnego wirusa Ebola.
Prawdopodobnie 10-12 krajów na świecie jest zaangażowanych w produkcję broni biologicznej (m.in. Irak, Iran, Izrael, Korea Północna i Południowa, Kuba i Chiny).