Zmiany na rynku pracy spowodowane rozwojem i upadkiem państwa socjalnego

Tematem, który będziemy dzisiaj omawiać to „Zmiany na rynku pracy spowodowane rozwojem i upadkiem państwa socjalnego”. Spróbujemy przedstawić wam porównanie rynku pracy przed i po upadku państwa socjalnego. Powiemy Wam także jak traktowano pracę w różnych okresach historii. Będziemy realizować nasze cele według poniższego planu:

I. Wstęp
II. Praca w życiu człowieka od czasów antycznych
III. Rynek pracy w okresie transformacji
1. Ewolucja poziomu i struktury bezrobocia oraz jego przyczyny.
1.1. Przestrzenne zróżnicowanie bezrobocia.
1.2. Bezrobocie wśród młodzieży.
1.3. Bezrobocie mieszkańców wsi (w latach 1994-1998).
1.4. Kobiety na rynku pracy.
2. Szara strefa – zatrudnienie nie rejestrowane .
3. Napływy i odpływy z bezrobocia.
4.Regulacje prawne rynku pracy.
5. Rynek pracy w Polsce w perspektywie XXI w.
IV. Podsumowanie.


Poprzez pojęcie rynek określa się:
· zbiór producentów, kupców i konsumentów
· wyodrębniony przedmiot transakcji i wymiany
· miejsce dokonania kupna i sprzedaży
· formę i mechanizm bezpośredniego uzgodnienia między dostawcami i nabywcami tego co?, w jakiej ilości?, po jakiej cenie?, gdzie?, kiedy? ma być wytworzone, kupowane i konsumowane
rynek pracy – jeden z czynników wytwórczych rynku, na którym przedmiotem wymiany są usługi świadczone przez siłę roboczą- czyli praca; rynek pracy jest to ilość pracodawców, pracobiorców i miejsc pracy.


PRACA W ŻYCIU CZŁOWIEKA OD CZASÓW ANTYCZNYCH
Już w czasach antycznych polemizowano nad znaczeniem pracy w życiu jednostek i społeczeństw, jej miejscu w całokształcie kultury. Prekursorami w pojmowaniu pracy jako formy aktywności byli Hezjod, Plutarch i Arystoteles. Praca określona terminem praksis oznaczała czynności fizyczne, usługowe, które rozumiane były jako ściśle niewolnicze. Epoka antyku przyniosła rozumienie terminu „praca” w kontekście działania pozbawionego swobody, stąd jedyną aktywnością wolnych obywateli była sfera myśli, koncentrująca się na poznawaniu struktury świata.

Średniowieczne pojmowanie pracy rozumiano jako uciążliwość i źródło cierpień, była zadośćuczynieniem, pokutą za grzechy praprzodków oraz drogą ku wiecznej szczęśliwości, chociaż innym sposobem było ascetyczne życie spędzone na modlitwie lub rycerska waleczność.

Z kolei okres renesansu przynosi już odmienną perspektywę patrzenia na człowieka i jego pracę. Rozwój przemysłu, upadek feudalizmu powoduje, że od tego momentu praca zaczyna odgrywać niezwykle ważną rolę w życiu jednostek i społeczeństw.
W protestanckiej Anglii pojawiły się pierwsze naukowe analizy pracy. A. Smith stworzył zręby ekonomii klasycznej i pomysł „podziału pracy” oraz wprowadził słynną formułę homo oeconomicus- wyrażającą koncepcję człowieka, który nie tylko produkuje, ale także wymienia z korzyścią swe wytwory.

Jedną z najbardziej wpływowych teorii o dużym oddziaływaniu historyczno- społecznym była filozofia marksistowska, która koncentrowała się na kategoriach praksis. Według Marksa praca to celowa działalność zmierzająca do zawłaszczenia w tej lub innej formie elementów przyrody, praca jest naturalnym warunkiem ludzkiej egzystencji niezależnym od wszelkich form socjalnych, warunkiem wymiany materii między człowiekiem a przyrodą. Jednym słowem została potraktowana jako podstawowy warunek rozwoju jednostek.
Warto wspomnieć również o religijnym spojrzeniu na aspekt pracy. Wśród odmian katolickiej nauki o pracy i jej relacji wobec człowieka, wyobrażenia rozwoju cywilizacji, można wymienić m.in. noetomistyczną koncepcję pracy, która miała być konkurencją marksistowskiej filozofii pracy. Człowiek kontynuując to dzieło, tworzy historię w perspektywie cywilizacyjno- kulturowej, co wyraża się poprzez pracę, dzięki której może się realizować jego nadprzyrodzone powołanie, zaś jego wysiłki uzyskują sakralne uduchowienie.

Warto także przytoczyć słowa Jana Pawła II z encykliki Laborem exercens, w której papież dokonuje diagnozy relacji człowieka do pracy, w kontekście zmian technologicznych i społeczno- gospodarczych. „ Z pracy swojej człowiek ma pożywać chleb codzienny i przez pracę ma się przyczynić do ciągłego rozwoju nauki i techniki, a zwłaszcza do nieustannego podnoszenia poziomu kulturalnego i moralnego społeczeństwa, w którym żyje, jako człowiek braterskiej wspólnoty; praca zaś oznacza każdą działalność, jaką człowiek spełnia, bez względu na jej charakter i okoliczności, to znaczy każdą działalność człowieka, którą za pracę uznać można i uznać należy pośród całego bogactwa czynności, do jakich jest zdolny i dysponowany poprzez samą swoją naturę, poprzez samo człowieczeństwo...”

W XIX i XX wieku poglądy na pracę zmieniają się zajmując różne stanowiska. Na przykład po upadku powstania styczniowego program działania wprowadzał hasła pracy organicznej i zasady pozytywizmu. Inne stanowisko mówi o rozpatrywaniu poglądów na istotę pracy zmierzające do określenia czym była praca, czym powinna być dla ludzi i grup społecznych. „Pracą organiczną” interpretowano taki rodzaj pracy nad oświatą ludzi oraz pracę w zakresie ekonomicznym, która miała wpłynąć na oczekiwany dobrobyt i na postęp cywilizacyjny.

W szerszym znaczeniu problematyką pracy zajęli się J. Supliński- polski czołowy ekonomista i St. Brzozowski- filozof pracy. Pracę pojmowali jako środek, gdyż efekt pracy zaspokaja nasze potrzeby, umila nasze życie, kształci umysł i podnosi godność człowieka. Jest warunkiem nieodzownym rozwoju więc musi być twardą koniecznością.

Problematyki pracy można również doszukiwać się w pracach takich autorów jak Eliza Orzeszkowa czy Bolesław Prus. Głoszono m.in. takie hasła: pracuj, bo to chrzest obmywający zbrukanych; praca to źródło siły, wzmocnienie słabych, to zdrój na boleści, na niepowodzenia i na tęsknoty. Poprzez takie apele zachęcano do pracy i do zrozumienia jej potrzeby, efektów w postaci spodziewanego dobrobytu.

W zaborze pruskim mówiono zamiennie: że praca jest przyjaciółką człowieka, jest miarą jego wartości, ona przynosi zadowolenie, jest naszym obowiązkiem, zaś dla próżniaków będzie największym nieszczęściem, gdyż życie i praca to jedno. Polacy w drugiej połowie XIX wieku przeciwstawili się lenistwu. Twierdzili, że dzięki sumienności, zaangażowaniu, motywacji w pracy zdobędą dobrobyt.
Można powiedzieć, że praca stanowiła poważny czynnik kształtujący rozwój narodu polskiego pozbawionego własnej państwowości. Domagano się wytworzenia w rodakach zamiłowania do pracy, mając jednocześnie na myśli polepszenie bytu społeczeństwa polskiego.

RYNEK PRACY W OKRESIE TRANSFORMACJI
Tworzenie nowych miejsc pracy to największe praktycznie wyzwanie współczesnej gospodarki. Brak pracy dla milionów ludzi na świecie jest przyczyną osobistych dramatów, ogranicza szanse rozwoju krajów o wysokim bezrobociu, oraz destabilizuje je politycznie. Wysokie bezrobocie w Europie zachodniej, do której przyłączyliśmy w zeszłym roku, zmusza do podjęcia kroków w przeciwdziałaniu tego zjawiska nie tylko w kontekście problemów polskich, kraju transformacji, w którym wysokie bezrobocie mogłoby być wyjaśnione dużą dynamiką przemian systemowych i restrukturyzacji gospodarki, ale szerzej w kontekście różnych polityk gospodarczych i społecznych oraz różnych modeli rozwiązań instytucjonalnych rynku pracy na świecie.

W latach dziewięćdziesiątych nastąpiły poważne przeobrażenia w polskiej gospodarce, które znalazły swoje odzwierciedlenie na rynku pracy. O ile jeszcze w końcu lat osiemdziesiątych charakterystyczną cechą polskiego rynku pracy było występowanie niedoborów siły roboczej, czego wyrazem była wysoka liczba wolnych miejsc pracy przypadającą na jedną osobę poszukującą pracy (25,5 w 1989r.), to począwszy od 1990 roku pojawiły się trudności ze znalezieniem pracy oraz poważne nadwyżki podaży siły roboczej. Rośnie stopa bezrobocia, co więcej mamy sztywne regulacje kodeksu pracy i wysoki udział elementów pozapłacowych w kosztach pracy ogółem, brak jest środków na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu, zmniejsza się udział bezrobotnych objętych zasiłkami, a jedynie pozytywnym akcentem jest obserwowany wzrost poziomu wykształcenia.


EWOLUCJA POZIOMU I STRUKTURY BEZROBOCIA W POLSCE ORAZ JEGO PRZYCZYNY
Przed przedstawieniem ewolucji poziomu bezrobocia w Polsce spróbujemy określić dwa zasadniczo najważniejsze pojęcia tego tematu: praca i bezrobocie.
Praca odgrywa doniosłą rolę w życiu człowieka i społeczeństwa. Według prof. Mieczysława Kabaja odgrywa ona trzy zasadnicze, współzależne funkcje:
· funkcja ekonomiczna- czynnik tworzenia produktu społecznego
· funkcja dochodowa- środek uzyskiwania dochodów
· funkcja społeczna- środek zaspokojenia aspiracji zawodowych i społecznych
Z kolei bezrobocie jest przeciwieństwem pracy. Jest to zjawisko polegające na braku pracy dla osób poszukujących i zdolnych do pracy. Występuje w wielu formach i ma wiele wymiarów oraz aspektów ekonomicznych i społecznych. Bezrobocie możemy podzielić na:
· bezrobocie jawne- czyli rejestrowane w urzędach pracy lub mierzone za pomocą badań aktywności ekonomicznej ludności
· bezrobocie utajone- polegające na tym, że istnieje niepełne zatrudnienie ludzi chętnych do pracy, którzy są jej pozbawieni.
Zjawisko bezrobocia jest obserwowane i analizowane od początku transformacji społeczno- ekonomicznej w Polsce.
Przejdziemy teraz do zdefiniowania państwa socjalnego (opiekuńcze, gospodarczo- socjalno- polityczne), władza aktywnie uczestniczy w kształtowaniu gospodarki państwa, spore wydatki na sprawy socjalno- społeczne.
Na przełomie lat 1990- 2001 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w urzędach pracy uległa znacznym zmianom (wykres nr 1). Cechą charakterystyczną na polskim rynku pracy jest niezwykle szybki spadek stopy bezrobocia, która zwiększyła się z 2,15 % w I kwartale 1990 do 16% w końcu 1994. w połowie 1996 obniżyła się do 14,3%. I tak do 1997 obserwowalna była tendencja spadkowa. Świadczy to o trudniejszej sytuacji na rynku pracy.
Wolne miejsca pracy są jednym z elementów charakterystycznych zapotrzebowanie gospodarki na siłę roboczą. Na przykład w 1997r. liczba ofert zgłoszonych przez pracodawców wynosiła 916 tys. Z sektora prywatnego wynosiły 72,3% ogółu (662 tys. ofert pracy). Zmniejszenie tempa wzrostu PKB w 1998 roku spowodowało zmniejszenie liczby ofert pracy o 155 tys. (tabela nr 1)
Do cech charakterystycznych polskiego rynku możemy zaliczyć również:
1. duże zróżnicowanie przestrzenne
2. trudna sytuacja na rynku pracy młodzieży
3. wysoki i wykazujący tendencję wzrostową udział bezrobotnych zamieszkałych na wsi.
4. przewagę kobiet wśród populacji bezrobotnych.

Na przyczyny powstania wysokiego poziomu bezrobocia w okresie transformacji złożyło się wiele przyczyn. Do najważniejszych trzeba zaliczyć:
1. głęboki spadek produkcji materialnej będący wynikiem recesji gospodarczej wywołanej przede wszystkim restrykcyjnym programem stabilizacyjnym
2. restrukturyzację gospodarki
3. niedorozwój gospodarczy wielu regionów kraju oraz występujące ukryte bezrobocie agrarne
4. redukcję zatrudnienia socjalnego, czyli bezrobocia ukrytego
5. niedostosowanie poziomu i struktury kształcenia do potrzeb rynku pracy
6. zbyt liberalne przepisy, które umożliwiły otrzymanie zasiłków osobom dotąd bezrobotnym oraz nie skłaniały ich do poszukiwania pracy.
7. zbyt małą sprawność i nie elastyczność działania sieci biur pracy.


PRZESTRZENNE ZRÓŻNICOWANIE BEZROBOCIA
To jedna z cech polskiego bezrobocia. Wynika ono z ograniczonego przepływu pracowników między regionami. Znajduje to odzwierciedlenie w zwiększającej się co roku rozpiętości stopy bezrobocia pomiędzy województwami, pomimo jej spadku. Województwa w Polsce klasyfikuje się według trzech grup:
1. województwa północno- wschodnie i północne; to tereny rolnicze, zacofane gospodarczo; przyczyną powstania bezrobocia były bankructwa PGR-ów i masowe zwolnienia pracowników
2. województwa m. in. byłe łódzkie i wałbrzyskie; to tereny niejako uprzemysłowione, ale z przemysłem przestarzałym, wymagającym dużych inwestycji; przemysł na tych terenach był zorientowany głównie na rynek byłego ZSRR. Ograniczenia wschodniego rynku spowodowały upadanie wielu zakładów przemysłowych, a następnie pojawienie się dużego bezrobocia
3. obszary Starachowice, Mielec, Stalowa Wola- to obszary gdzie rozwój oparty był na jednym zakładzie przemysłowym; spadek produkcji niósł za sobą bezrobocie w tych regionach.
Stopa bezrobocia (tabela nr 2) w wybranych byłych województwach w latach 1990- 1998.
Zjawisko przestrzennego zróżnicowania natężenia bezrobocia było wynikiem dużego spadku stopy bezrobocia w województwach o najniższym poziomie tego zjawiska w porównaniu do województw o najniższej liczbie bezrobotnych. Również do zjawisk pogłębiających regionalne zróżnicowanie bezrobocia zaliczamy:
· migracje międzyregionalne spowodowane zaniedbaniem w rozwoju sieci komunikacji
· wysokie różnice w kosztach zakupu mieszkań i ich wynajmu występujące pomiędzy województwami
· mała możliwość uzyskania atrakcyjnych dochodów przy zmianie miejsca pobytu zwłaszcza w przypadku osób z niskim poziomem wykształcenia
· dość powszechna akceptacja swojej sytuacji życiowej


BEZROBOCIE WŚRÓD MŁODZIEŻY
Najliczniejszą grupą wśród osób bezrobotnych stanowią ludzie młodzi. Zwykle są to osoby po raz pierwszy wkraczający na rynek pracy, nie posiadające doświadczeń zawodowych. Sytuację tą będzie pogarszał wzrost liczby osób w wieku 18- 24 lata. Z prognozy demograficznej GUS wynika, iż w końcu 2000 roku liczba osób tej subpopulacji wyniesie blisko 4532 tys., a jej udział w ogólnej liczbie ludności wyniesie 12%. Sytuację ludzi młodych pokazuje tabela nr 3. Duży poziom bezrobocia się również wśród absolwentów szkół. Pod koniec 1998 roku wynosiła 111 tys. osób i była wyższa w porównaniu z rokiem poprzednim o 25 tys. W 1995 roku ta wynosiła 218 tys. osób. Na rok 1998 najwięcej bezrobotnych absolwentów wywodzi się ze szkół zasadniczych. Stanowili oni 44% ogółu zarejestrowanych absolwentów. Na ten okres również absolwenci szkół policealnych i średnich zawodowych stanowili 36,5% ogółu (tabela nr 4).
Wskazane jest też przy badaniu bezrobocia absolwentów określenie wskaźnika płynności zatrudnienia. Określa on procentowy udział absolwentów, którzy podjęli pracę do liczby nowo zarejestrowanych. W 1996 roku wynosił 44,7%, a w 1997- 39,7% (tabela nr5).


BEZROBOCIE MIESZKAŃCÓW WSI W LATACH TRANSFORMACJI
To kolejna z cech polskiego rynku pracy. Przyczynami, które wpłynęły na zwiększenie bezrobocia na terenach wiejskich w latach 90- tych były:
· likwidacja PGR-ów(ponad 700 tys. miejsc pracy)
· redukcja wielu przedsiębiorstw państwowych (zatrudniającą tzw. grupę chłopo- robotników)
· likwidacja m.in. Spółdzielni Kółek Rolniczych oraz innych nierentownych państwowych i spółdzielczych zakładów pracy na wsi.
W polskim rolnictwie przeważają rodzinne gospodarstwa rolne oraz rozdrobniona struktura agrarna. Tereny te charakteryzuje ukryte bezrobocie, które w latach 1995-1996 stanowiła około 11% bezrobocia zarejestrowanego. Od 1994 roku można było obserwować spadek liczby bezrobotnych mieszkańców terenów wiejskich( tabela nr 6). Należy zaznaczyć, że tempo spadku bezrobocia na wsi w tym okresie, było dwukrotnie słabsze niż w mieście. Spowodowało to wzrost udziału procentowego bezrobotnych zamieszkałych na wsi w ogólnej liczbie bezrobotnych. Na wsi, podobnie jak i w miastach przeważa bezrobocie kobiet. Liczba bezrobotnych kobiet na wsi w 1994 roku osiągnęła najwyższy poziom i wynosiła 420 tys. i do 1998 roku wykazywała tendencję spadkową, a pod koniec 1998 wzrasta do 329 tys. stopa bezrobocia kobiet na wsi w 1994 roku wynosiła 14,1%. Wskaźnik ten ulegał wahaniom w kolejnych latach. Przedstawiłam to w tabeli nr 7.
Biorąc pod uwagę przestrzenne zróżnicowanie bezrobocia na wsi, tereny te można podzielić na dwie grupy:
· województwa popegeerowskie- gdzie stopa bezrobocia w niektórych województwach kształtowała się na poziomie blisko 20%, czyli co piąta zdolna do pracy osoba pozostawała bez pracy.
· Województwa południowo- wschodniej Polski- gdzie w ogólnej liczbie mieszkańców dominuje ludność zamieszkała na wsi .
Tabela nr 8 i wykres nr 2 przedstawiają szczegółowe dane dotyczące przestrzennego zróżnicowania bezrobocia na wsi w latach 1994, 1997, 1998


KOBIETY NA RYNKU PRACY
Już od początku transformacji w Polsce kobiety stanowiły większy odsetek bezrobotnych w przeciwieństwie do mężczyzn. Jak pokazuje tabela nr 9 od 1992 roku ponad połowa pozostających bez pracy to kobiety. Bez względu na wiek i wykształcenie oraz mimo tego, iż kobiety są generalnie lepiej wykształcone wskaźnik bezrobotnych kobiet jest zdecydowanie wyższy niż płci przeciwnej. Częstym zjawiskiem zauważalnym na rynku pracy w Polsce jest chętniejsze zatrudnienie mężczyzn i częstsze zwalnianie kobiet. W I półroczu 1999 roku jak informuje Krajowy Urząd Pracy liczba zwolnionych kobiet była dwukrotnie wyższa niż mężczyzn. Trzeba też zaznaczyć, iż kobiety pracują w branżach o relatywnie niskim poziomie wynagrodzenie. W 1997 roku najwięcej kobiet było zatrudnionych w służbie zdrowia- 83,1 %, w pośrednictwie finansowym- 75,3% oraz w hotelarstwie i gastronomii- 68,3%. Często praca zawodowa mężczyzn ma dla pracodawców większą wartość i efektywność niż płci przeciwnej. Kobiety też są często utożsamiane z częstą nieobecnością w pracy z powodu opieki nad dzieckiem lub urlopu macierzyńskiego. Dlatego potrzebne są rozwiązania prawne oraz instytucjonalne wspierające mobilność zawodową kobiet.


SZARA STREFA
Inaczej druga gospodarka, gospodarka czarna, ukryta, nieformalna. Jest ujmowana na trzy sposoby:
1. ujęcie ekonomiczne, w tym szczególne znaczenie mają dwa czynniki:
· szara strefa przyczynia się do wzrostu poziomu życia ludności oraz jest istotnym elementem rzeczywistego, różnego od oficjalnego, poziomu dochodu narodowego i produktu globalnego
· zjawisko to stanowi istotne potencjalne źródło dochodów podatkowych
2. ujęcie społeczne- szara strefa jest rozumiana jako wykonywanie pewnych czynności zawodowych w sposób nielegalny, a także postępowanie pracowników w nieuczciwy sposób przy wykonywaniu ról zawodowych.
3. ujęcie polityczne- wynika ono z powstania konfliktu między „państwowością” a „prywatnością”; polega na tym, że krytycy instytucji państwa uważają, że powstanie szarej strefy jest elementem nadmiernego opodatkowania i przerostu norm i przepisów określających życie obywateli.
Praca na czarno ma negatywny wpływ na gospodarkę kraju. Te negatywne konsekwencje ukrytej gospodarki polegają przede wszystkim na:
osłabieniu efektywności funkcjonowania podmiotów gospodarczych w obrębie oficjalnej gospodarki
zniekształcenie obrazu rzeczywistych procesów gospodarczych i poziomu rozwoju, niezwykle ważnego dla oceny procesów zachodzących w kraju
spadku zaufania do państwa jako organizatora życia gospodarczego i społecznego
powstania strat w dochodach podatkowych, co wpływa na obniżenie dochodów budżetowych
Warto jednak podkreślić, że w pierwszych latach transformacji, dostrzegano w niej również aspekt pozytywny. Twierdzono, iż:
przyczynie się do ożywienia gospodarki oraz powoduje wzrost dochodu narodowego i faktycznego poziomu życia części społeczeństwa
daje gwarancje uzyskania maksymalnie wysokiego dochodu w stosunku do zarejestrowanych
łagodzi skutki kryzysu, poprawiając sytuację ekonomiczną ludności nie znajdującej miejsca w gospodarce oficjalnej
ten pozytywny wpływ szarej strefy na gospodarkę uległ osłabieniu w latach 1990-1991. „Praca na czarno” dotyczy przede wszystkim ludzi młodych do 34 roku życia. Ich udział procentowy wśród ludzi zatrudnionych w „szarej strefie” wynosi ponad 45%. Zjawisko to dotyczy również wszystkich generacji Polaków od nastolatków po emerytów.
„Szara strefa” stanowi masowe zjawisko w Polsce, dlatego odgrywa doniosłą rolę w kształceniu się polskiego rynku pracy. Wśród nich znajdują się również cudzoziemcy. Potwierdzeniem tego są przeprowadzone po raz pierwszy w 1995 roku badania GUS oraz po raz drugi w 1998 roku, wykazywały one, że „na czarno” pracowało w Polsce ponad 1,4 mln. osób, czyli ponad 9% ogółu pracujących oficjalnie. Według europejskiej nomenklatury pracę w „szarej strefie” traktuje się jako wytwarzanie dóbr lub świadczenie usług skrywanych e celu uniknięcia obowiązkowych opłat podatkowych, ubezpieczeniowych lub celnych.
Największą aktywność w „gospodarce ukrytej” obserwuje się w działalności bankowej, budowlanej, przemysłowej. Obecnie „szara strefa” jest dla pracodawców możliwością zaoszczędzenia na kosztach, natomiast dla pracowników szansą na znalezienie pracy. Zjawisko to jest trudne do oszacowania. Można to ocenić za pomocą badań ankietowych. Powodami, które skłaniają ludzi do pracy w „szarej strefie” według danych ankietowych, są:
niewystarczające dochody- 60%ankietowanych
brak możliwości znalezienia pracy formalnej- 40% ankietowanych
W grupie osób pracujących w „szarej strefie” znajdują się zarówno ludzie o niskich kwalifikacjach jak również osoby o wysokich kwalifikacjach. Dla wielu osób praca w szarej strefie jest jedynym źródłem utrzymania. Ma ona też charakter pracy dorywczej, krótkotrwałej. Można powiedzieć, iż w Polsce jest to zjawisko powszechne ale zarazem bardzo płytkie.


NAPŁYWY I ODPŁYWY Z BEZROBOCIA
Ocena płynności bezrobocia jest jednym z istotnych elementów rynku pracy. Jest to inaczej analiza „napływu do bezrobocia” i „odpływu z bezrobocia”. Charakterystyczną cechą polskiego rynku pracy na początku lat 90- tych był wysoki poziom bezrobocia i jego przewaga nad napływem. Zjawisko to było wynikiem pierwszego znacznego spadku liczby bezrobotnych w tym roku. Kształtowanie się zjawiska napływu i odpływu bezrobotnych pokazuje tabela nr 10.


REGULACJE PRAWNE RYNKU PRACY
Transformacja ustrojowa wiąże się zarówno ze zmianami o charakterze politycznym (wprowadzenie mechanizmów i instytucji demokratycznych, decentralizacja władzy publicznej), jak i zmianom wżyciu ekonomicznym. To co wiąże się z ostatnim rodzajom zmian, są to przekształcenia własnościowe oraz wprowadzanie do gospodarki mechanizmów rynkowych. Te procesy wywierają ogromny wpływ na zjawiska związane z zatrudnieniem. Przyczyną powstania masowego bezrobocia były reformy zapoczątkowujące okres transformacji ustrojowej. Należało koniecznie sprecyzować w sensie prawnym kto jest bezrobotnym. Zgodnie z prawem bezrobotnym jest osoba:
pozostająca bez pracy i nie wykonująca innej pracy zarobkowej
zdolna i gotowa do podjęcia pracy
nie ucząca się w szkole w systemie dziennym
zarejestrowana we właściwym rejonowym urzędzie pracy
Statusu bezrobotnego natomiast nie mogą uzyskać między innymi osoby, które:
nie ukończyły 18 lat (z wyjątkiem młodocianych absolwentów)
nie ukończyły 60 lat (kobiety) lub 65 (mężczyźni)
nie nabywały prawa do emerytury, renty lub innych świadczeń wskazanych w przepisie świadczeń ubezpieczeniowych
właściciele i posiadacze nieruchomości rolnych przekraczających określone normy obszarowe lub gospodarstw stanowiących dział specjalny produkcji rolnej w rozumieniu przepisów prawa podatkowego
domownicy wyżej wskazanych gospodarstw rolnych, polegający ubezpieczeniu emerytalno- rentownemu z tytułu stałej w nich pracy
niepełnosprawni, których stan zdrowia nie pozwala na podjęcie zatrudnienia co najmniej w połowie wymiaru czasu.
W dziedzinie zatrudnienia, od początku przemian zostały wydane trzy podstawowe ustawy
1. „ustawa o zatrudnieniu” uchwalona 29 grudnia 1982. obowiązywała niecałe 2 lata, gdyż ten akt prawny posiadał niedoskonałości natury legislacyjnej. Zawarte rozwiązania nie współgrały z oczekiwaniami społeczeństwa. Okazało się, iż możliwości finansowe państwa były zbyt małe, aby im sprostać
2. „ustawa o zatrudnieniu i bezrobociu” z dnia 16 października 1991. Próbowano za jej pomocą wprowadzić poprawki do obowiązującej do tego czasu regulacji prawnej. Trzy ważne zmiany, jakie wniosła ta ustawa:
- generalnie zmniejszenie zasiłków, zaostrzenie kryteriów ich przyznawania i ograniczenie okresów ich wypłacania
- zdyscyplinowanie bezrobotnych w zakresie aktywnego poszukiwania pracy
- rozszerzenia sposobów aktywnego inwestowania środków Funduszu Pracy w tworzeniu nowych miejsc pracy i innych możliwości zatrudnienia
3. „ustawa o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu” z dnia 14
grudnia 1994 roku; charakteryzuje się większą
dojrzałością w porównaniu z poprzednimi. Jedną
z nich była nowelizacja z dnia 22 grudnia 1995
roku. Wniosła ona kilka istotnych zmian
szczególnie w zakresie prawa do zasiłku i
okresu jego pobierania.
Z powyższego wynika, iż polski rynek stawia jeszcze wiele wyzwań przed ustawodawstwem w Polsce. Fakt ten jest o tyle ważny, gdyż Polska od zeszłego roku jest członkiem Unii Europejskiej i dlatego też istnieje konieczność ujednolicenia polskiego ustawodawstwa w zakresie zatrudnienia z normami i standardami europejskimi.




RYNEK PRACY W PERSPEKTYWIE XXI WIEKU
Omawiając perspektywę rynku pracy z nadchodzących latach, trzeba wziąć pod uwagę dwa najważniejsze czynniki, które będą miały wpływ na kształtowanie się rynku pracy:
1. uwarunkowania demograficzne
2. akcesja Polski do struktur europejskich
Wpływ uwarunkowań demograficznych w przyszłych latach będzie odgrywać znaczną rolę w formułowaniu sytuacji na rynku pracy. Prognoza demograficzna GUS wykazuje, iż w latach 1999-2005 ogólna liczba ludności zwiększy się o około 400 tys. osób. W okresie 1999-2010 będzie maił miejsce duży wzrost podaży w wyniku wchodzenia na polski rynek kolejnych roczników wyżu demograficznego w liczbie 500-600 tys. osób rocznie. Według Krajowego Urzędu Pracy zostanie stworzonych 3 mln dodatkowych miejsc pracy, co zabezpieczy rynek pracy przed narastaniem bezrobocia. Potrzebne są też, jak uważa Ministerstwo Finansów, zmiany w obecnym systemie zasiłków. Konieczne jest również zwiększenie liczby kształcących się i wydłużenie okresu pozostania młodzieży w systemie szkolnym. W dalszym ciągu będzie prowadzona aktywna polityka państwa na rynku pracy, która będzie ułatwiała powrót do pracy osobom pozostającym bez pracy przez długi okres czasu. Aby jednak polityka przyniosła efekty potrzebne jest:
ograniczenie dotowania zatrudnienia do wybranych grup pracowniczych, a zwiększenie środków na szkolenie zawodowe
stałe monitorowanie skuteczności aktywnych form przeciwdziałania bezrobocia, co pozwoli na lepszą ocenę zalet i wad alternatywnych programów
wzmocnienie instytucji pośrednictwa pracy oraz urzędów pracy
istotne jest również zadbanie o podnoszenie poziomu kwalifikacji pracowników, wzmocnienie infrastruktury potrzebnej do edukacji osób dorosłych oraz tworzenie programów ułatwiających wejście na rynek pracy około 2,4 mln młodzieży objętej reformą edukacyjną w latach 2000-2006. przyrost realnych zasobów pracy w latach 1986- 200 i prognoza do 2010 roku przedstawia wykres nr 3.

Drugim elementem będzie akcesja Polski do Unii. Oznacza to potrzebę ujednolicenia i dostosowania gospodarki naszego kraju do wymogów krajów UE oraz wdrożenie reguł dotyczących swobodnego przepływu towarów i usług, kapitału i osób. Integracja z Unią Europejską pozwoli na przepływ osób, który spowoduje liczne migracje, a co się z tym wiąże odpływ wysoko wykwalifikowanej siły roboczej do bardziej rozwiniętych krajów Unii.

PODSUMOWANIE
Szybkie przemiany w krajach transformujących się, zmuszają do poszukiwania nowych form przeciwdziałania bezrobociu o trwałym i strukturalnym charakterze. Zmuszają jednocześnie do wzrostu aktywności w walce z bezrobociem. Dopiero suma różnych działań podejmowanych przez władze państwowe i samorządowe, partnerów społecznych oraz każdego z nas może pozwolić na skuteczne ograniczanie skali bezrobocia i jego skutków społecznych. W rozpoczętym dopiero nowym stuleciu każdy z nas będzie zmuszony do dużej aktywności w celu zwiększenia indywidualnych szans na zatrudnienie. Znalezienie i utrzymanie pracy będzie bowiem zależało nie tylko od wiedzy i kwalifikacji zawodowych, ale także od osobistej determinacji i naszej skłonności do zmiany zawodu, przekwalifikowania, zmiany miejsca zamieszkania, akceptacji nietypowych, elastycznych form zatrudnienia. Musimy przystosować się do nowych, trudnych warunków na rynku pracy i nauczyć się żyć w sytuacji coraz bardziej realnego zagrożenia bezrobociem. Innymi słowy, aby tworzyć nowe miejsca pracy i skutecznie przeciwdziałać bezrobociu trzeba wykorzystać narzędzia makroekonomicznej polityki państwa, uelastycznić rynek pracy, a bezrobotnych zaliczanych do największych grup ryzyka objąć aktywnymi formami polityki rynku pracy. Cała ta praca zostaje w rękach polityków i ludzi, którzy rządzą naszym krajem. Jak będzie w przyszłości pokażą nam przyszłe lata. Wówczas będziemy mogli dogłębnie przeanalizować lata transformującej się Polski.
Jaką wiedzę nam przyszłym doradcom zawodowym daje ten właśnie temat. Otóż moim zdaniem wiedza o tym jak traktowano dawniej od czasów antycznych po okres transformującej się Polski, da doradcy ogromny zasób informacji którą będzie mógł się dzielić zarówno z osobami które będą nas odwiedzać jak i dzieciom i młodzieży z którą będzie szkolny doradca zawodowy się spotykał. Jest to bardzo ważny temat, gdyż ten okres wprowadził wiele zmian z życie całego społeczeństwa i pojedynczych jednostek.