Ojcowski Park Narodowy o powierzchni 1570,59 ha (obecnie 2145,62 ha) został utworzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 stycznia 1956 r. (wówczas jako szósty w Polsce). W 1981 r. w związku z utworzeniem w woj. krakowskim Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych ustanowiono wokół OPN strefę ochronną o powierzchni 7000 ha. Jej ponowne prawne usankcjonowanie nastąpiło w związku z korektą granic Parku w 1997 r. Powierzchnia strefy ochronnej, zwanej otuliną wynosi 6777 ha. OPN położony jest w województwie małopolskim, w powiecie ziemskim krakowskim, na terenie czterech gmin: Skała (1198,23 ha - 63,4% powierzchni OPN), Jerzmanowice-Przeginia (88,05 ha - 4,7%), Wielka Wieś (118,85 ha - 6,3%) i Sułoszowa (484,87 ha - 25,6%). Pod względem administracyjnym cały obszar Parku stanowi jeden Obwód Ochronny "Groty" w skład którego wchodzi 5 obchodów - Jamki, Korytania, Bukówki, Złota Góra i Pieskowa Skała. Na bogatą florę Parku składają się głównie gatunki środkowoeuropejskie (najliczniejsze), północnoeuropejskie i azjatyckie. Są to na ogół pospolite składniki flory Doliny Prądnika, tworzące runo lasów liściastych lub wchodzące w skład typowych zbiorowisk leśnych (m.in. buk, grab, dąb szypułkowy). W OPN występują również gatunki kserotermiczne (ok. 200), a wśród nich tzw. pontyjskie, występujące głównie na obszarach stepowych otaczających od pn. i zach. Morze Czarne. Typowymi przedstawicielami flory stepowej są: ostnica Jana, porastająca kępami skałkę Jonaszówka u wylotu Doliny Sąspowskiej i Górę Koronną naprzeciwko Krakowskiej Bramy oraz wisienka karłowata mające swoje naturalne stanowisko w Grodzisku. Wybitnie kserotermicznym gatunkiem jest również aster gawędka. Szacuje się, że teren Parku i jego otulinę zamieszkuje ok. 11 tys. gatunków zwierząt, z czego do tej pory wykazano ok. 6 tys. Do najlepiej poznanych grup należą kręgowce, a z bezkręgowców np. ślimaki, chrząszcze i owady bezskrzydłe. Najbardziej charakterystycznymi ssakami Parku są nietoperze. Spośród 21 gatunków żyjących w Polsce, na terenie OPN i najbliższej okolicy stwierdzono 17. Dość często spotkać można w czasie hibernacji w jaskiniach podkowca małego i nocka dużego. Oprócz nietoperzy w Ojcowskim Parku Narodowym występują pospolite w kraju gatunki ssaków, takie jak sarna (ok. 150 okazów) i dzik, którego liczba wskutek migracji ciągle się waha i wynosi od kilku do ok. 20 osobników. Z gatunków drapieżnych najczęstszy jest lis (ok. 60 osobników), natomiast rzadziej spotyka się borsuka, kunę leśną, tchórza i gronostaja. Dotychczas w Ojcowskim Parku Narodowym stwierdzono około 120 gatunków ptaków, z czego 94 to ptaki lęgowe, spośród których połowa żyje przez cały rok w Ojcowie i okolicach. Większość ptaków zamieszkuje lasy. Najliczniejszą grupą zwierząt w Parku i w jego otulinie są owady, reprezentowane przez ok. 5 tys. wykazanych dotąd gatunków.
Świętokrzyski Park Narodowy został utworzony 1.05.1950 r. W roku 1920 powstał pierwszy w Górach Świętokrzyskich rezerwat na Chełmowej Górze. Cztery lata później utworzono kolejne dwa rezerwaty na najwyższych wzniesieniach: Łysicy i Łysej Górze. Jeszcze przed formalnym ustanowieniem parku (jako drugiego po Białowieskim w Polsce) powstał rezerwat "Mokry Bór" (38,44 ha). Z chwilą powstania parku wszystkie istniejące wcześniej rezerwaty oraz obszar na Górze Miejskiej, nazwany "Czarny Las" (26,45 ha), stały się rezerwatami ścisłymi w granicach parku. Od wejścia w życie ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. są one zwane obszarami ochrony ścisłej. W 1996 roku powiększono obszar Parku o cześć Pasma Klonowskiego i kompleks Zapusty. Obecnie teren Parku zajmuje obszar 7626,45 ha, a jego otulina 20786,07 ha. W skład Parku wchodzą: Pasmo Łysogórskie z najwyższymi wzniesieniami w Górach Świętokrzyskich – Łysicą (612 m n.p.m.) i Łysą Górą (595 m n.p.m.), część Pasma Klonowskiego z górami: Psarską (415 m n.p.m.), Miejską (426 m n.p.m.) i Bukową (484 m n.p.m.), część Pasma Pokrzywiańskiego z Chełmową Górą (351 m n.p.m.), oraz część Doliny Wilkowskiej i Dębniańskiej. Długość granicy : 168 km 95% powierzchni parku zajmują lasy 23% powierzchni stanowi strefa ochrony ścisłej w której działalność człowieka jest prawnie zabroniona Dla zwiedzających udostępniono ponad 30 km pieszych szlaków. na których można podziwiać unikalne na skalę europejską Puszczę Jodłową oraz cały pracujący naturalny ekosystem. Rocznie Świętokrzyski Park Narodowy odwiedza około 400 tys. turystów. Teren Parku podzielony jest pod względem administracyjnym na 8 obwodów ochronnych (leśnictw): Chełmowa Góra, Dąbrowa, Dębno, Jastrzębi Dół, Klonów, Podgórze, Święta Katarzyna, Święty Krzyż. Realizuje się w nich zaplanowane wcześniej zadania polegające na ochronie walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych. W Świętokrzyskim Parku Narodowym wyodrębniono obszary podlegające ochronie krajobrazowej, czynnej oraz ścisłej. Na obszarze ochrony ścisłej zabroniono całkowicie ingerencji człowieka. Pozostawiono go swobodnemu oddziaływaniu sił przyrody. W Parku wydzielono pięć takich obszarów, pierwotnie rezerwatów: ** „Chełmowa Góra„. Utworzony w 1920 r. w celu ochrony naturalnych stanowisk modrzewia polskiego Larix polonica. Obecnie jego powierzchnia wynosi 13,2 ha. Na tym niewielkim terenie występują lasy grądowe, bory mieszane oraz buczyny. ** „Święty Krzyż„. Utworzony w 1924 r. Zajmuje obszar 476,9 ha. Rosną tu lasy grądowe, bory jodłowe i buczyny. Bardzo cennym elementem są rozległe gołoborza. ** „Łysica„. Utworzony w 1924s r. Powierzchnia rezerwatu to 1186,4 ha. Pod względem przyrodniczym podobny do rezerwatu Św. Krzyż. Występują tu lasy gradowe, bory jodłowe i buczyny oraz gołoborza jeszcze bardziej rozległe niż w rez. Św. Krzyż. ** „Czarny Las„. Utworzony w 1954 r. Obszar wynosi 26,5 ha. Tworzą go lasy mieszane, grądy z udziałem jodły, lipy drobnolistnej, miejscami buka lub olszy czarnej, olsy i łęgi. ** „Mokry Bór„. Utworzony w 1954 r. o powierzchni 37,9 ha. Obejmuje on jedyne w Parku, niewielkie obszary bagiennego boru trzcinnikowego oraz boru bagiennego i boru świeżego. Występują tu również torfowiska wysokie i przejściowe. W ekosystemach Parku żyje między innymi: * ponad 859 gatunków roślin, w tym 35 gatunków drzew * 272 gatunki glonów * ok. 450 gatunków grzybów wielkoowocnikowoych *ok. 340 gatunków porostów Spośród zwierząt: * 150 gatunków ptaków, w tym 118 gatunków zakłada gniazda w Parku * 45 gatunków ssaków * 14 gatunków płazów * 6 gatunków gadów * 66 gatunków ślimaków lądowych * 187 gatunków pająków 187 *ponad 1500 gatunków owadów, a wśród nich: motyli 611 gatunków, czerwców 87 gatunków, muchówek 177 gatunków Klimat: Budowa rusztowa Gór Świętokrzyskich, pasowy układ pasm górskich i dolin, a także znaczne wysokości względne (200 – 350 m.) sprawiają, że klimat jest zdecydowanie różny od klimatu obszarów otaczających Góry Świętokrzyskie. Po przeanalizowaniu średnich wartości pomiarów meteorologicznych, okazuje się, że klimat wyżej położonych obszarów ŚPN (powyżej 400 m n.p.m.) wykazuje największe podobieństwa do klimatu Beskidu Niskiego i Sądeckiego (600-700 mn.p.m.), a pod pewnymi względami jest podobny do klimatu Suwalszczyzny i Kaszub. Zróżnicowanie klimatyczne (przede wszystkim termiczno-opadowe) warunkowane różną wysokością nad poziom morza, jest przesłanką do wydzielenia trzech pięter klimatycznych w Świętokrzyskim Parku Narodowym. Najniższe piętro reprezentujące warunki dolinne (250-300 m n.p.m.) odznacza się największymi wahaniami temperatury i najniższymi sumami opadów. W efekcie daje to najniższe minima w zimie – inwersja temperatury, oraz najwyższe maksima w lecie. Piętro stokowe uprzywilejowane termicznie, charakteryzuje się najmniejszymi wahaniami temperatury, średnią sumą opadów w ciągu roku. Najwyższe piętro kulminacji wzniesień i pasm górskich charakteryzuje się najniższymi średnimi temperaturami, najwyższymi sumami opadów i najkrótszym okresem wegetacyjnym. Warto odnotować, że niekiedy różnice między wartościami np. temperatury między piętrem dolinnym a górskim może przekraczać 20°C. Wielkości tego rzędu są spotykane w Tatrach.