Porównaj klasycyzm i sentymentalizm wg.   Podstawy filozoficznej, Sposóbu odbioru świata, Celu literatury.

  klasycyzm filozoficzną podstawą – racjonalizm, głoszący, że podstawą poznania jest rozum; dąży do wydobycia z rzeczywistości tego, co ogólne, uniwersalne literatura i sztuka mają charakter elitarny, wymagają znajomości tradycji literackiej literatura zaangażowana w sprawy kraju, zajmująca się kwestiami publicznymi, dydaktyzm literatury, propagowanie postawy patriotyzmu, tolerancji, racjonalizmu wymowa społeczno-polityczna: akceptacja panującego systemu feudalnego, monarchicznego (we Francji, Prusach czy Rosji – popieranie absolutyzmu); w Polsce – krytyka sarmatyzmu i niektórych elementów ustroju Rzeczypospolitej, postulaty reformy państwa w duchu oświecenia i poprawy jakości i upowszechnienia edukacji typowe gatunki: satyra, bajka, oda, tragedia, komedia, poemat heroikomiczny ideały estetyczne: wierność wobec reguł sztuki mająca zapewnić doskonałość dzieła, obowiązywanie zasady decorum, prostota, jasność, harmonia, porządek; język abstrakcyjny, retoryczny, podniosły, unikający konkretu, apelujący bardziej do rozumu niż uczuć czy wrażeń zmysłowych sięganie do tradycji antyku grecko-rzymskiego przedstawiciele: Molier, Racine, Pierre Corneille, Ignacy Krasicki, Adam Naruszewicz, Julian Ursyn Niemcewicz, Stanisław Trembecki                 sentymentalizm filozoficzną podstawą – empiryzm, głoszący, że podstawą poznania jest doświadczenie; dąży do wydobycia z rzeczywistości tego, co jednostkowe, niepowtarzalne demokratyczny charakter literatury, odwołującej się do uczuć odbiorcy, nie zaś do jego znajomości kultury („Każde odczucie jest słuszne […] Natomiast nie wszystkie sądy umysłu są prawdziwe” – David Hume, Sprawdzian smaku) literatura zajmuje się życiem prywatnym, uczuciowym człowieka, analizą przeżyć, rozterek moralnych wynikających z konfliktu miedzy naturą a cywilizacją itp., przeciwstawia świat uczuć jednostki światu cywilizacji, jako obłudnemu, pełnemu pozorów i osamotnienia wymowa społeczno-polityczna: głoszenie idei demokratycznych, sprzeciw wobec panującego porządku (np. wobec podziałów społecznych), także wobec Kościoła i niektórych zasad moralnych przez niego głoszonych; wyraz emancypacji mieszczaństwa typowe gatunki: sielanka, powieść (zwłaszcza epistolarna), elegia, dramat   ideały estetyczne: czułość, prostota i bezpośredniość wyrazu, wierność wobec natury; język konkretny, zwyczajny, naśladujący w prozie mowę potoczną, w poezji – twórczość ludową, obfitujący w słownictwo odnoszące się do sfery uczuć i pojęć moralnych sięganie do tradycji rodzimej danego narodu, także do tradycji ludowej przedstawiciele: Laurence Sterne, Jean Jacques Rousseau, Franciszek Karpiński, Franciszek Dionizy Kniaźnin