Obciążenia psychofizyczne sportowców

Każdy sportowiec czynnie uprawiający sport siłą rzeczy poddawany jest obciążeniom. Są to obciążenia fizyczne i psychiczne i są one ze sobą powiązane w różnych sytuacjach. Oczywiście można wymieniać bardzo wiele rodzajów obciążeń fizycznych ( tzn rodzajów obciążeń treningowych) jak i psychicznych i wyciągać wnioski – jak one są ze sobą powiązane i jakie oddziaływanie mają na wyniki u sportowców, lecz ja w tym referacie postaram się wymienić i opisać tylko najważniejsze obciążenia fizyczne jak i psychiczne u sportowców i przedstawić najprostsze tylko zależności

Obciążenia fizyczne
Rozwój sportowy zawodnika, zmiany stanu wytrenowania i poziomu formy sportowej są efektem długotrwałych zmian adaptacyjnych w organizmie pod wpływem treningu. Swoistą rolę w tym procesie specyficznego przestrajania funkcji ustroju odgrywa wiele czynników. Jednym z podstawowych mających skumulowany charakter, są obciążenia treningowe - ich rodzaj, struktura, wielkość, sposób stosowania na kolejnych etapach i w poszczególnych cyklach treningu

Obciążenia treningowe – w uproszczeniu – to rodzaj i wielkość pracy, jaką wykonał zawodnik w danym ćwiczeniu, jednostce treningowej czy cyklu. Składowe obciążenia fizycznego to objętość oraz intensywność wysiłku.
# Objętość to ilościowy składnik pracy wyrażony czasem, odległością, masą, liczbą powtórzeń itp.
# Intensywność, to jakościowa składowa pracy wyrażająca się stosunkiem mocy maksymalnej, możliwej do osiągnięcia w danym ćwiczeniu przez konkretnego zawodnika; intensywność ćwiczenia odnosi się do parametrów stosowanych przy realizacji danego środka i wynika z przyjętej metodyki pracy ( metoda, liczba powtórzeń, liczba serii, czas i charakter przerw, rodzaj i wielkość oporów zewnętrznych)
obciążenia te można podzielić na zewnętrzne i wewnętrzne.
# obciążenia zewnętrzne opisują dane ilościowe i jakościowe wykonanej pracy, np. bieg ciągły na dystansie 10km w czasie 45 min, teren pofałdowany
# obciążenia wewnętrzne charakteryzują koszt energetyczny i rodzaj źródeł z których czerpana była energia do wykonania żądanego obciążenia zewnętrznego ( ile energii zużyto podczas biegu ciągłego na dystansie 10km w czasie 45min w terenie pofałdowanym, z jakich zasobów ta energia była czerpana?)
Rodzajów, kierunków oddziaływania treningu i obciążeń fizycznych jest wiele. Uwzględnia się 3 kierunki oddziaływania treningów ( wszechstronny , ukierunkowany, specjalny) i 5 zasadniczych intensywności wysiłków (podtrzymujący, tlenowy, mieszany, beztlenowy kwasomlekowy i beztlenowy niekwasomlekowy )
Obciążenia fizyczne u sportowców i nieumiejętne stosowanie treningów mogą prowadzić do różnych niekorzystnych zjawisk w organizmie człowieka.
* Jednym z nich chyba najczęstszym jest przetrenowanie – objawy przetrenowania:
- zwiększone zmęczenie w okresie odpoczynku i podczas pracy
- zwiększenie zużycia energii i tlenu
- zwiększenie koncentracji mleczanu we krwi przy zakresie pracy mniejszym niż maksymalny
- obniżenie koncentracji mleczanu we krwi przy maksymalnym obciążeniu treningowym
- obniżenie koncentracji węglowodanów wątrobie i mięśniach
- wydłużenie czasu powrotu do normalnego tempa uderzeń serca po treningu
- podniesienie się poziomu adrenaliny podczas treningu
- nienormalny elektrokardiogram
- spadek liczby czerwonych ciałek we krwi
- spadek hemoglobiny
- spadek hematokrytu
- spadek koncentracji testosteronu we krwi
- wzrost koncentracji kortyzolu we krwi

*Choroby mięśni takie jak:
- Rabdomioliza – nadmierny wysiłek powoduje uwalnianie substancji występujących wewnątrz mięśni do krwi i moczu powodując niewydolność nerek
- Fibromialgia – choroba chronicznego zmęczenia
- Zespół Marfana – ujawniające się zaburzenia genetyczne u osób o bardzo długich cienkich kończynach, palcach – dotyczy to 17 na 100000 osób - zwykle u takich osób są wady zastawowe serca – może ona być śmiertelna
*Uszkodzenia powysiłkowe mięśni – są to uszkodzenia ostre, powstałe w wyniku nagłego i nadmiernego nacisku na mięśnie, podczas którego dochodzi do rozerwania włókien mięśniowych i uszkodzenia powstałe w wyniku nadmiernego zużycia, rozciągnięcia nadmiernym obciążeniem, ale nieprzerwane i w tym przypadku nie dochodzi do utraty siły mięśniowej
Podsumowując obciążenia fizyczne u sportowców mogą mieć zarówno pozytywny jak i negatywny wpływ na organizm jak i na wyniki osiągane w sporcie – zależy tylko jak one będą stosowane

Obciążenia psychiczne

Obciążenie psychiczne sportowców ma wiele podstaw i uwarunkowań i jest nieuniknionym zjawiskiem podczas brania czynnego udziału w sporcie. Te poważniejsze dotyczą zwykle zawodników prezentujących zaawansowany poziom w uprawianym sporcie – czyli sportowców rywalizujacych na zawodach sportowych czy to dużej rangi czy to amatorskich – w każdym razie wszędzie gdzie występuje jakakolwiek rywalizacja – występuje również obciążenie psychiczne u rywalizujących.
# Zachowania agresywne i sport – ogólnie przyjęte jest że agresja jest zachowaniem, które podejmowane jest z intencją wyrządzenia krzywdy drugiej osobie – może ona przyjmować formy od obelg słownych po przemoc fizyczną – i niewątpliwie jest to obciążenie psychiczne zarówno dla agresora jak i „obiektu” na którym agresja jest stosowana.
Ta prosta definicja agresji wystarcza do opisu różnych agresywnych zachowań, jednak w sporcie to zagadnienie jest nieco bardziej skomplikowane. Kiedy np. podczas gry w rugby przewracamy przeciwnika albo walcząc w pojedynku bokserskim, zadajemy cios, mamy świadomość że siłowo oddziałujemy na drugiego zawodnika i że istnieje ryzyko kontuzjowania go – tu nasuwa się pytanie – czy zachowania zgodne z regułami sportowymi, które zranienie drugiej osoby, są rzeczywiście agresywne? Braron (1977) zajął się tą właśnie kwestią i podzielił agresje na:
- agresje wrogą – ma ona miejsce gdy intencją czyjegoś działania jest wyrządzania krzywdy drugiemu zawodnikowi - towarzyszy jej gniew i ukryta chęć ujrzenie cierpienia ofiary.
- Agresja instrumentalną – gdy czyjeś zachowanie może wyrządzić krzywdę, jednak jego intencje są inne, na przykład uzyskanie punktu lub powstrzymanie rywali przed zdobyciem przewagi - w grach zespołowych to jest np. faul taktyczny
Więc agresja instrumentalna będzie bardziej przejawem asertywności niż zachowania agresywnego – niestety w sporcie – a szczególnie zespołowym ta agresja instrumentalna jest nieoficjalnie tolerowana – bo jakby to wyglądało jakby sędzia w piłce nożnej za każdy faul taktyczny dawał czerwoną kartkę – po pierwszej połowie nie było by na boisku już kilku zawodników.
Czasami jednak jakiś przejaw agresji i gotowość do celowego sfaulowania przeciwnika mogą przynieść korzyść jednostce lub drużynie to zwykle emocje takie jak gniew, wrogość, frustracja towarzyszące nadmiernej agresji w sporcie wpływają ujemnie na koncentracje i podejmowanie właściwych decyzji – stąd mogą być gorsze osiągane wyniki indywidualne a nawet zespołowe.
# Pobudzenie, lęk i stres.
- Pobudzenie można zdefiniować jako ogólną aktywacje fizjologiczną i psychiczną, zróżnicowaną między głębokim snem a intensywnym podnieceniem. Gdy jesteśmy znudzeni, zrelaksowani lub pogrążeni we śnie, znajdujemy się w stanie niskiego pobudzenia. Podekscytowani, rozzłoszczenie lub zaniepokojeni (np. tuż przed startem lub zawodami) jesteśmy w stanie silnego pobudzenia
- Lęk natomiast jest z definicji sytuacją nieprzyjemną – jest to negatywny stan emocjonalny połączony z uczuciem nerwowości, zaniepokojenia oraz napięcia związanego z pobudzeniem fizycznym – można więc uznać lęk za nieprzyjemny stan silnego pobudzenia. Z lękiem wiążą się zwykle nieprzyjemne uczucia fizjologiczne takie jak silne pobudzenie, przyspieszona praca serca i podwyższone ciśnienie krwi, ściskanie w żołądku, przyspieszony oddech – można uznać że jest to lęk somatyczny – można go zbadać i ocenić drogą fizjologiczną – związany on też jest z układem wydzielania dokrewnego Stanom lęku somatycznego zwykle towarzyszy lęk poznawczy – są to niepokojące myśli występujące jednocześnie z objawami somatycznymi. Jest to poważne obciążenie psychiczne dotyczące sportowców. Stopień odczuwania lęku jest wynikiem indywidualnych cech psychicznych jak i sytuacji, w jakiej się znajduje zawodnik.
Im ważniejsze wydarzenie sportowe tym jest ono bardziej stresujące dla zawodników. Choć czasem lęk nie musi być związany z rangą zawodów. Na przykład sportowiec, który wie, że będą go obserwowali po raz pierwszy członkowie jego rodziny, a może nawet łowcy talentów również może odczuwać silny lęk.


Obciążenia zarówno fizyczne jak i psychiczne sportowców są ze sobą ściśle powiązane
I mają ogromny wpływ na wynik sportowy. U zawodnika wyczynowego na światowym poziomie przygotowanie fizyczne ale przede wszystkim psychiczne – odgrywa ono ogromną rolę w koncentracji przed zawodami – dlatego oprócz trenerów zatrudniani są wysokiej klasy psycholodzy sportu którzy bardzo pomagają zawodnikom zredukować stres przed zawodami i maksymalnie się skoncentrować co w konsekwencji często zaowocuje dobrym wynikiem sportowym.