Elementy układu limfatycznego - sprawdzian

Elementy układu limfatycznego
a) naczynia limfatyczne włosowate- zbudowane z jednej warstwy śródbłonek. Są ślepo zakończone i dzięki temu wnikają do przestrzeni międzykomórkowych.
b) naczynia limfatyczne- budową przypominają żyły. Ściana zbudowana z 3 warstw. Występują liczne zastawki.
c) przewody limfatyczne- dzięki ich obecności limfa dostaje się z powrotem do układu krwionośnego.
d) Węzły chłonne - występują na przebiegu naczyń limfatycznych. Zadaniem ich jest oczyszczenie limfy z patogenów. Wyróżniamy węzły: podkolanowe, pachwinowe, pachwowe, podżuchwowe, zauszne.
e) migdałki- uczestniczą w zwalczaniu infekcji. Wyróżniamy migdałki: podniebienne, trąbkowe, krtaniowe, migdałek gardłowy i językowy.
f) śledziona- zlokalizowana między żołądkiem a lewą nerką. Jej kształt i wielkość są zależne od czynności i stanu organizmu. W śledzionie magazynowana jest krew, dojrzewają limfocyty oraz degradowane są czerwone krwinki które uległy uszkodzeniu.
g) grasica- położona za mostkiem, dojrzewają w niej i różnicują się limfocyty. Jest ona również narządem dokrewnym (wytwarza hormony) i w ten sposób reguluje pracę układu odpornościowego.
Skład limfy (chłonka)- składem przypomina osocze zawiera od niego więcej tłuszczów. W limfie brak jest erytrocytów ale występują licznie białe krwinki.
Powstawanie i wędrówka limfy:
- limfa powstaje jako przesącz z naczyń włosowatych i komórek do przestrzeni międzykomórkowych.
- z przestrzeni międzykomórkowych przenika do włosowatych naczyń limfatycznych a następnie większych naczyń tego układu.
- naczynia limfatycznie doprowadzają limfę do węzłów chłonnych gdzie ulega ona oczyszczenie. Oczyszczona limfa przepływa do przewodów lim fatycznych które w okolicy podobojczykowej uchodzą do odpowiednich żył, wówczas limfa wraca do układu krwionośnego.
Rola układu limfatycznego:
-wymiana substancji między limfą a osoczem krwi
- układ limfatyczny uczestniczy w zwalczaniu drobnoustrojów
- usuwanie z komórek nadmiaru wody
- wchłanianie produktów przemiany tłuszczów
- oczyszczanie organizmu z toksyn.
Odporność- to niewrażliwość organizmu na działanie czynników chorobotwórczych oraz ochrona organizmu przed tworzeniem komórek nowotworowych. Jest to możliwe dzięki obecności w organizmie mechanizmów ochronnych.
Patogen- czynnik chorobotwórczy potencjalnie zdolny do wywołania choroby. Patogenami mogę być: bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki, robaki pasożytnicze oraz toksyny
Antygen- ciało obce lub substancja np. białko na skutek którego w organizmie wytwarzane są przeciwciała. Przykłady antygenów: toksyny, otoczka wirusa, fragment ściany komórki bakteryjnej.
Antygeny naturalne- są wytwarzane przez organizm. Należą do nich antygeny grupy krwi, antygeny zgodności tkankowej. Organizm akceptuje własne antygeny a niszczy antygeny obce.
Przeciwciała (immunoglobuliny)- są to białka wytwarzane przez zaktywowane limfocyty B ich zadaniem jest swoiste rozpoznanie antygenu związanie go i unieszkodliwienie.
Interleukiny (cytokiny)- substancje białkowe wytwarzane przez komórki uczestniczące w odporności immunologicznej, umożliwiają wzajemne oddziaływanie leukocytom.
Rodzaje limfocytów:
a) limfocyty B zdolne do produkcji przeciwciał gdy nastąpi kontakt z antygenem
b) -limfocyt T- po trafieniu do grasicy różnicuje się na: limfocyty Tc (cytotoksyczne) w ich obrębie występują limfocyty NK zdolne do nieswoistego usuwania komórek skażonych wirusem lub zmienionych nowotworowo.
- limfocyty T pomocnicze przez wytwarzanie cytokin aktywują inne leukocyty do działania.
- leukocyty T supresorowe- wytwarzając cytokiny hamują odpowiedz immunologiczną.
Klasyfikacja odporności ze wzglądu na swoistość działania:
a) odporność nieswoista (wrodzona)- mechanizmy obronne istnieją od urodzenia. Nie są skierowane przeciwko konkretnemu zagrożeniu ale całemu ogółowi zagrożeń.
Nieswoiste mechanizmy obronne to:
- skóra i jej wydzieliny ( pot i łój)
- śluzówka układu pokarmowego i oddechowego
- lizozym ( zawarty w ślinie i łzach) uszkadza ściany większości komórek bakteryjnych
- kaszel, kichanie , biegunka
- granulocyty limfocyty cytotoksyczne
- makrofagi
b) odporność swoista- działa wyłącznie na niego. Zachodzi produkcja przeciwciał.
Typy odporności:
a) komórkowa- ten typ odporności warunkowany jest przez leukocyty zdolne do pochłaniania i trawienie obcych ( granulocyty, makrofagi) oraz te które mają zdolność do naturalnego usuwania obcych (limfocyty cytotoksyczne)
b) humoralna- organizm do obrony wykorzystuje przeciwciała wytwarzane przez zaktywowane limfocyty B
Rodzaje odporności immunologicznej
a) pierwotna odpowiedz na miejsce przy pierwszym kontakcie z antygenem wówczas produkcja przeciwciał może trwać nawet kilkadziesiąt dni. Często zanim przeciwciała powstaną rozwija się stan zapalny i towarzyszą mu objawy chorobowe
b) wtórna ma miejsce przy kolejnym kontakcie z tym samym antygenem ten rodzaj odpowiedzi następuje szybko dzięki obecności komórek pamięci które przechowują obraz intruza. Nie następują objawy chorobowe.
Odporność czynna wiąże się z wytwarzaniem własnych przeciwciał z komórek pamięci z partnerem intruza. Odporność ta ma charakter długotrwały.
Odporność bierna- organizm nie wytwarza sam przeciwciał nie posiada też komórek pamięci taki typ odporności jest skuteczny ale krótkotrwały.
Szczepionka to osłabione bakterie wirusy lub ich metabolity wstrzykiwane człowiekowi w celu uodpornienia na dane schorzenie.
Surowica to preparat zawierający gotowe przeciwciała wstrzykuje się go człowiekowi w celu neutralizacji śmiertelnego działania toksyn.
Podstawowe wiadomości o AIDS ( zespół nabytego upośledzenia odporności). AIDS wywoływany jest przez wirusa HIV. HIV atakuje przede wszystkim limfocyty T pomocnicze ale również makrofagi. Początkowo choroba przebiega bezobjawowo jednak z biegiem czasu układ odporności słabnie bo zwalcza sam siebie, następnie dochodzi do zupełnego załamania odporności, wówczas człowiek zapada na coraz częstsze infekcje. Śmierć u chorych na AIDS mogą spowodować nietypowe zapalenie płuc, grzybice ustrojowe, nowotwory.
Budowa układu wydalniczego
a) właściwy narząd wydalniczy- nerka
b) drogi odprowadzające mocz
- moczowody
- pęcherz moczowy (zbiornik moczu)
- cewka moczowa

Nerka to parzysty narząd, kształtem przypomina ziarno fasoli, w miąższu nerki wyróżniamy:
a) Kora- warstwa powierzchniowa zbudowana z ciałek nerkowych i naczyń krwionośnych
b) rdzeń- zbudowany z piramid nerkowych, podstawą zwrócony do kory. Jeden z brzegów nerki jest wklęsły tworzy wnekę nerkową do której wnika tętnica nerkowa i nerwy a wychodzi żyła nerkowa i naczynia limfatyczne.
Mocz powstający w nerce odprowadzany jest kielichami nerkowymi do miedniczki nerkowej a następnie do moczowodu.
Rola układu wydalniczego
- usuwanie zbędnych produktów przemiany materii (głównie azotowych) które powstają z degradacji aminokwasów i kwasów nukleinowych
- osmoregulacja- regulacja zawartości wody i elektrolitów w organizmie
Szkodliwe produkty przemiany materii:
- mocznik- azotowy produkt przemiany materii wytwarzany w wątrobie z amoniaku i dwutlenku węgla.
- kwas moczowy- pochodzi z przemiany kwasów nukleinowych, mniej toksyczny niż mocznik.
Choroby nerek i układu wydalniczego:
a) infekcje i stany zapalne nerek i dróg moczowych powodowane przez czynniki chorobotwórcze np. bakterie
Objawem stanu zapalnego mogą być:
- parcie na pęcherz
- skąpomocz- oddawanie niewielkiej ilości moczu
- ropomocz- obecność w moczu dużej liczby limfocytów
- krwiomocz- obecność w moczu krwinek czerwonych
- białkomocz- obecność w moczu niewielkiej liczby białek
b) Kamica nerkowa- spowodowana wytrącaniem z moczu składników mineralnych lub organicznych. Wytwarzane kryształki zlepiają się i mogą tworzyć kamienie różnej wielkości. Małe kamienie (piasek) są wydalane z moczem, większe zalegają w drogach moczowych utrudniając oddawanie moczu.
c) Moczówka prosta- choroba objawia się nadmiernym wydalaniem moczu, nie zachodzi zwrotna resorpcja wody z kanalika do krwi. W efekcie może dojść do odwodnienia organizmu. Choroba spowodowana jest niedostatecznym wydzielaniem hormonu wazopresyny ( ADH) przez przysadkę mózgową.
d) Nowotwory nerek i pęcherza moczowego. Pierwszym objawem jest krwiomocz dlatego ważne są profilaktyczne badania moczu. Często choroba rozwija się bezobjawowo a za późne rozpoznanie kończy się zgonem.
Dializa potrzebna gdy dojdzie do nieodwracalnego uszkodzenia nerek, do oczyszczenia krwi stosuje się urządzenia zastępcze aparat dializacyjny( sztuczną nerkę). Dializa musi odbywać się co 1-3 dni, krew przewodami przepływa do wnętrza aparatu gdzie styka się z płynem dializacyjnym i ulega oczyszczeniu. Toksyny przechodzą na drodze dyfuzji do płynu dializującego.
Higiena układu wydalniczego
- właściwa dieta
- regularne oddawanie moczu ( bez przetrzymywania)
- spożywanie dużej ilości napojów
- nie nadużywania alkoholu
- leczenie wszystkich infekcji układu wydalniczego
- wykonywanie badań moczu i konsultacja wyników z lekarzem.
- w chłodne dni ubieramy się ciepło aby zapobiec wychłodzeniu nerek.
Nefron jest podstawową jednostką funkcjonalną i strukturalną nerki. Zbudowana jest z ciałka nerkowego i kanalika nerkowego.
Budowa nefronu
a) ciałko nerkowe
- torebka nefronu- ściany jej są cienkie, wykazują dużą przepuszczalność dla wody, jonów i substancji drobno cząsteczkowych.
- kłębuszek naczyniowy- to rozbudowana sieć naczyń włosowatych. Zachodzi w niej filtracja. System naczyń włosowatych określony jest siecią dziwną ponieważ znajduje się między naczyniami tętniczymi: tętniczką doprowadzającą i tętniczką odprowadzającą.
b) kanalik nerkowy
- kanalik kręty bliższy
- pętla nefronu
- kanalik kręty dalszy.
Etapy powstawania moczu:
a) filtracja- przebiega w ciałku nerkowym między kłębuszkiem naczyniowym a torebką kłębuszka. Krew przez sieć naczyń kłębuszka przepływa pod wysokim ciśnieniem. Jest to spowodowane różnicą średnicy tętniczki doprowadzającej ( średnica większa) i tętniczki odprowadzającej ( średnica mniejsza). W efekcie powstaje mocz pierwotny, który ma skład zbliżony do osocza pozbawionego białek
b) resorpcja- odbywa się w kanaliku krętym bliższym, polega na zwrotnym wchłanianiu z kanalika do krwi substancji potrzebnych organizmowi, takich jak woda, jony, glukoza, aminokwasy, witaminy.
c) zagęszczanie- zachodzi w pętli nefronu, wówczas z kanalika do krwi wchłaniana jest woda i jony sodu. W efekcie objętość moczu się zmniejsza.
d) Sekrecja - proces przebiega w kanaliku krętym dalszym, wówczas do światła kanalika są wydzielane pozostałości po zażywanych lekach, jony H , barwniki. W wyniku procesów zachodzących w kanaliku nerkowym powstaje mocz ostateczny
Skład moczu
a) mocz pierwotny
- mocznik
- kwas moczowy
- aminokwasy
- glukoza
- jony ( sodu, potasu, magnezu, wapnia)
- witaminy
- duża ilość wody
b) mocz ostateczny
- mocznik
- kwas moczowy
- kreatynina
- barwniki
- jony
- woda
- dodatkowo mogą być metabolity leków