Różne wizje zaświatów. Portret dziecka i innych bohaterów w Trenie X Jana Kochanowskiego i wierszu „Urszula Kochanowska” Bolesława Leśmiana.

Temat śmierci był obecny w literaturze od wieków. W każdej epoce powstawały różne wizje zaświatów. Poeci w swoich utworach starali się odgadnąć, co dzieje się z człowiekiem po odejściu z tego świata. Przykładami takich utworów są: Tren X Jana Kochanowskiego oraz wiersz ?Urszula Kochanowska? Bolesława Leśmiana.
W Trenie X podmiotem lirycznym jest Jan Kochanowski ? ojciec rozpaczający po śmierci córki. Pierwszy wers utworu będący apostrofą, wskazuje na to, że adresatem jest Urszulka. Kochanowski wykorzystał w swoim utworze topos ubi sunt. Prowadzi rozważania nad tym, co stało się z jego zmarłą córką. Zastanawia się czy jest w niebie: ?Czyś ty nad wszytki nieba wysoko wzniesiona(?)?? oraz czy jest szczęśliwa: ?Czyliś na szczęśliwe wyspy zaprowadzona?? Podmiot liryczny kocha Urszulkę i chce, aby po śmierci było jej dobrze. Postrzega ją jako wdzięczną, niewinną i niezastąpioną córkę. W dalszej części wiersza zastanawia się, czy wie ona o jego smutku: ?(?)że ty nie wiesz nic o płaczu mojem?? Chciałby wiedzieć, co robi i jak wygląda. Kochanowski prosi córkę o pocieszenie: ?(?)lituj mej żałości?, ?pociesz mię? Pragnie ponownie ją ujrzeć pod jakąkolwiek postacią: ?(?)a staw się przede mną lubo snem, lubo cieniem, lub marą nikczemną? Poeta w Trenie X wykazuje znajomość różnych systemów wierzeń. W jego pytaniach pojawiają się elementy zarówno religii chrześcijańskiej jak i mitologii. Kochanowski po stracie dziecka zaczyna wątpić w życie pozagrobowe. Autor zastosował w utworze dużą ilość środków stylistycznych: epitety, pytania retoryczne, zdrobnienia oraz metafory. Poprzez ich użycie wyraża emocje i uczucia, które są w jego sercu ? tęsknotę, żal, miłość oraz nadzieję. Tworzą one charakterystyczny nastrój smutku, rozczarowania utratą córki i cierpienia.
Nieco inny portret dziecka ukazany jest w wierszu Bolesława Leśmiana ?Urszula Kochanowska? Podmiotem lirycznym utworu jest Urszula, która po śmierci znalazła się w niebie. Autor opisał w swoim dziele uczucia, jakie towarzyszą dziewczynce w zaświatach. Wiersz ma charakter dialogu między Urszulą a Bogiem. W utworze tym Bóg został przedstawiony jako dobry, troskliwy ojciec. Pragnie on szczęścia i uśmiechu dziewczynki oraz jest przekonany, że może jej to zapewnić: ?Zrobię dla cię, co zechcesz, byś była szczęśliwa? Urszula prosi Boga o to, żeby wszystko w niebie było tak, jak w jej rodzinnym Czarnolesie. Dzieje się tak, ponieważ tęskni ona do miejsca, które jest dla niej najbliższe. Dziewczynka po swojej prośbie obawia się reakcji Boga: ?I umilkłam zlękniona, i oczy unoszę? Okazuje się jednak, że Bóg spełnia jej oczekiwania. Wszystko wokoło wygląda dokładnie tak, jak na ziemi. Urszula otrzymuje od Pana obietnicę, że wkrótce zjawią się jej rodzice. Dlatego też dziewczynka pełna nadziei przygotowuje się na ich przybycie. Jako gospodyni domu krząta się, nakrywa do stołu, zamiata podłogę i zakłada najładniejszą sukienkę. Odpędza sen, aby nie przegapić nadejścia bliskich: ?I sen wieczny odpędzam ? i czuwam ? i czekam?? O świcie słychać kroki i pukanie drzwi, lecz okazuje się, że zamiast rodziców odwiedza ja Bóg: ?Serce w piersi zamiera? Nie! To ? Bóg, nie oni!? Ogarnia ją rozczarowanie, rozgoryczenie i zawód, bo czekała przecież na swoich najbliższych, którzy są dla niej najważniejsi. Dziewczynka czuje do nich ogromną miłość i bardzo za nimi tęskni. Łatwo zauważyć, że Urszula nie pojmuje wielkości Boga, nie cieszy się z Jego przybycia, jest On dla niej osobą obcą. Leśmian w swoim utworze wykorzystuje epitety, wykrzyknienia, pytania retoryczne, wyliczenia. Służą one wytworzeniu atmosfery smutku, lęku i tęsknoty ? podobnie jak w Trenie X.
Oba utwory pokazują nam, jak różne są wizje zaświatów, w zależności od sytuacji opisujących je osób. Kochanowski w Trenie X zadaje pytania, zastanawia się nad losem córki, natomiast Leśmian mówi, co się z nią stało, odpowiada na pytania cierpiącego ojca. Przedstawia także emocje Urszuli wobec jej rodziców. Zarówno Leśmian jak i Kochanowski pokazują, że śmierć zawsze łączy się z rozłąką, rozstaniem z kimś bliskim, a więc z żalem i cierpieniem.