"Pan Tadeusz" to utwór romantyczny.
Romantyzm to prąd ideowy, literacki i artystyczny w Europie rozwinięty w pierwszej połowie XIX wieku.
Romantyzm cechuje dążenie do pełnego i nieskrępowanego rozwoju ludzkiej osobowości, kult uczucia i fantazji, zainteresowanie motywami ludowymi oraz tradycją narodową.
W Polsce romantyzm rozwinął się podobnie jak w całej Europie na fali ruchów narodowowyzwoleńczych (powstanie listopadowe, krakowskie wielkopolskie, styczniowe).Obioł swoim zasięgiem niemalże wszystkie dziedziny ludzkiego myślenia i twórczości. Przejawiał się w sztuce, polityce, modzie, obyczajach. Jednym z utworów polskiego romantyzmu jest “Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza.
“Pan Tadeusz” to dzieło będące polską epopeją narodową powstałą w latach 1832-1834.
Poemat opisuje życie i obyczaje szlachty w schyłkowym okresie Rzeczpospolitej szlacheckiej. W “Panu Tadeuszu”, oprócz szlachty średniej, pojawiają się również przedstawiciele arystokracji oraz drobnej szlachty zaściankowej. Głównym celem Mickiewicza było, oprócz ucieczki od kłótni i swarów emigracji polistopadowej, ukazanie i obudzenie w narodzie polskim na emigracji uczuć patriotycznych i nadziei na zachowanie autonomiczności narodowej mimo upadku powstania. Z tego właśnie powodu w “Panu Tadeuszu” pojawiają się liczne nawiązania do walk narodowowyzwoleńczych, do okresu świetności Rzeczypospolitej, do zwrócenia uwagi na konieczność natychmiastowych reform społecznych i państwowych. Wydaje mi się, iż nie bez przyczyny tłem historycznym utworu są wojny napoleońskie, wyraźny kult Bonapartego, z którym Polska wiązała nadzieję na odzyskanie wolności. Moim zdaniem świadczy to o romantycznym pochodzeniu utworu.
“Pan Tadeusz” jest dziełem wielowątkowym. Bez problemu można wyróżnić trzy wątki: pierwszy z nich to wątek dojrzewającej miłości między Tadeuszem a Zosią, drugi to spór o zamek między Sędzią a Hrabią i trzeci to emisaryczna działalność księdza Robaka przygotowywującego wszystkie warstwy społeczne na Litwie do powstania.
Wśród wielu pierwszo- i drugo planowych bohaterów osoba księdza Robaka wydaje się być najważniejszą. Jest to bowiem bohater, którego charakter i osobowość jest zupełnie nowa dla dzieł Mickiewicza, można nawet powiedzieć, że dla całego polskiego romantyzmu. Posiada on wiele cech typowych dla bohaterów romantycznych (takich jak: Giaur, Konrad Wallenrod czy Konrad z III cz. “Dziadów”) lecz posiada również nowe cechy, świadczące o wewnętrznej ewolucji postaci. Soplicę cechuje nieprzeciętność, wyróżnia się z tłumu, ma szansę osiągnąć więcej niż inni ludzie, jest osobą działającą samotnie. Podobnie jak jego literaccy poprzednicy działa motywowany wysokimi pobudkami, wielką romantyczną miłością, która pchnęła go do zabójstwa Stolnika. Po zbrodni jest skłócony ze światem i z samym sobą, to kolejna cecha “tradycyjnego” bohatera romantycznego.
Nowością jest iż po wewnętrznej przemianie, już jako ksiądz Robak, Jacek przestaje działać samotnie w pojedynkę, staje się częścią ogromnego przedsięwzięcia idei odzyskania niepodległości przez Polskę.
Wydaje mi się iż wszystkie powyższe stwierdzenia dowodzą, że “Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza jest dziełem romantycznym. Świadczy o tym powiązanie sprawy wolności i niepodległości narodu, nowy model patriotyzmu, okres powstania (romantyzm w Polsce i w Europie), bohater zbiorowy i indywidualny jakim jest Jacek Soplica. O romantyczności “Pana Tadeusza” świadczy również: tło historyczne wydarzeń, synkretyzm gatunkowy, bogactwo języka, mistrzowskie opisy przyrody, przedmiotów i ludzi, wielowątkowość fabuły.