Zatoka Pucka, Półwysep Helski, typy wybrzeży, Nadmorski Park Krajobrazowy

Typy wybrzeży

Klif, czyli faleza powstaje w strefie brzegowej wysoko wzniesionych obszarów lądowych na skutek erozji morskie (abrazji). Niszczenie brzegów morskich odbywa się przy współdziałaniu procesów mechanicznych (rozsadzanie skał wybrzeży powodowane ciśnieniem wody uderzającej o brzeg, sprężeniem powietrza w szczelinach skalnych), chemicznych (rozpuszczanie) i biologicznych (drążenie skał przez organizmy, szczególnie małże zwane skałotoczami).
W wyniku działania tych procesów podstawa stoku traci swą spoistość i nie może unieść ciężaru wyższych warstw skalnych. Dochodzi wtedy do ruchów masowych w postaci obrywania bądź osuwania. Materiał, który się znalazł na platformie abrazyjnej, ulega przemyciu i przesortowaniu przez falujące wody. Najdrobniejsze części ilaste i piaszczyste zostają odprowadzone do morza. Na platformie abrazyjnej pozostają najgrubsze fragmenty skał, które po pewnym czasie ulegają zaokrągleniu. Zwykle u podstawy klifu brzeg jest wąską i kamienistą plażą Polsce klify powstają najczęściej w wyniku niszczenia wzniesień morenowych, zbudowanych głównie z gliny zwałowej. Dlatego też platforma abrazyjna zasłana jest głazami polodowcowymi.
Wybrzeże klifowe występuje między innymi między Chłapowem a Jastrzębią Górą. Jest to tzw. Klif Rozewski, który w drugiej połowie XIX wieku należał do najbardziej aktywnych klifów w Polsce. Wtedy jego prędkość cofania wynosiła około 2m/rok. Powodem przystąpienia na początku XX wieku do zabezpieczania brzegu było prawdopodobnie zagrożenie latarni morskiej. U podnóża klifu wybudowano opaskę betonową o długości 1 km, a od strony morza rozrzucono kamienie. W ten sposób uniemożliwiano dotarcie falom morskim do brzegu klifowego i nastąpił samoczynny proces likwidacji zjawisk osuwiskowych. Klif stopniowo zamierał i stał się martwy, pozostając w tej formie do dzisiaj.

Brzegi wydmowe – powstają w wyniku akumulacyjnej działalności morza. Prądy płynące z zachodu przenoszą zwały piasku nanoszone przez rzeki lub pochodzące z rozbitych klifów. Fale wznoszą wały piasku, które z czasem wypychane są z wody. Wiatr osusza piasek i tak powstają brzegi wydmowe. W pobliżu brzegu tworzą się płaskie wały o przebiegu równoległym w stosunku do brzegu, zwane rewami. Czasami można dostrzec zespół nawet kilku rew. Czasami na plaży widoczny jest wał powstały w wyniku większego zasięgu linii brzegowej w czasie sztormów, zwany wałem burzowym. Stąd też powstające wzdłuż brzegu wydmy nadmorskie zbudowane są z piasków o mniejszej granulacji niż piaski plażowe. Ze względu na drobny i dobrze obtoczony piasek wydmy są bardzo niestabilne i wiatr łatwo je przemieszcza. Pierwszy szereg wydm nazywa się białymi; wydmy od strony morza są strome, a od strony lądu łagodne; stoki są nagie i jasne.
Brzegi wydmowe są najbardziej rozpowszechnionym typem brzegowym w Polsce. Występują na całej długości płw. Helskiego aż do Chłapowa. Na końcu półwyspu znajdują się jedyne w Polsce plaże o układzie południkowym.


Brzegi zalewowe – są terenami bagnistymi, okresowo zalewanymi, przez co dostęp do brzegu jest często bardzo utrudniony. Podmokłe, niskie, zasolone brzegi morskie posiadają bardzo wartościowe pod względem przyrodniczym zbiorowiska halofilne. Występuje tam bardzo rzadko spotykana w Polsce Mannica Odstająca i Muchotrzew Solniskowy. W miejscu tym dominuje Sit Gerarda. Z innych roślin halofilnych rosną tu między innymi mlecznik nadmorski, babka nadmorska, ostrzew rudy, koniczyna rozdęta i centuria nadbrzeżna.
Brzegi zalewowe występują u nasady płw. Helskiego od strony Zatoki Puckiej.

Brzegi mierzejowe – cały Płw. Helski, cypel Rewski



Nadmorski Park Krajobrazowy

Nadmorski Park Krajobrazowy obejmuje granicami pas wybrzeża od Białogóry na zachodzie po Półwysep Helski, Zatokę Pucką wraz z jej zachodnimi wybrzeżami, oraz Rewę i Mechelinki na południu. Park położony jest w strefie Pobrzeża Południowo- Bałtyckiego w obrębie Pobrzeża Kaszubskiego. Cechuje się znacznym zróżnicowaniem krajobrazów i szaty roślinnej.

Nadmorski Park Krajobrazowy został utworzony jako jeden z pierwszych Parków Krajobrazowych w Polsce. Obejmuje unikalne nie tylko na skalę kraju, tereny o wybitnych wartościach przyrodniczych i kulturowych oraz o bardzo wysokich wartościach rekreacyjnych.

Nadmorski Park Krajobrazowy w całości części lądowej położony jest w strefie nadmorskiej, poddanej oddziaływaniu morza na środowisko przyrodnicze lądu. Obejmuje swym zasięgiem: Mierzeję Helską, cześć Mierzei Kaszubskiej po Bialogórę, przymorskie fragmenty Kępy Swarzewskiej i Puckiej oraz pradolin Płutnicy I Kaszubskiej, a także tzw. Zatokę Pucką Wewnętrzną.

Na styku lądu i morza ma miejsce szczególnie duża dynamika procesów przyrodniczych i geomorfologicznych jak: procesy eoliczne: akumulacja i przeważająca na terenach Parku erozja - szczególnie intensywna w zachodniej części Półwyspu Helskiego (gdzie możliwe jest jego przerwanie) i na klifach w sąsiedztwie Jastrzębiej Góry. W Nadmorskim Parku Krajobrazowym występują wszystkie typy wybrzeża charakterystyczne dla południowego Bałtyku to jest: klifowe, wydmowe, mierzejowe i zalewowe. Brzegi klifowe występują w miejscach styku Kępy Swarzewskiej i Puckiej z morzem. Ciągnące się wzdłuż morza brzegi wydmowe są najczęściej spotykana forma brzegowa w Nadmorskim Parku Krajobrazowym. Na styku z morzem pradolin Redy-Leby, Płutnicy i Kaszubskiej spotykamy płaskie brzegi zalewowe pozbawione wydm i plaży. Formami typu mierzei jest oczywiście Mierzeja Helska oraz Cypel Rewski zwany także kosa Rewską. Na Półwyspie Helskim znajdują się jedyne w Polsce plaże o ekspozycji południowej.

Nadmorską specyfikę Parku podkreśla także charakter ekosystemów lądowych ukształtowanych w strefie styku lądu i morza. Są to: zbiorowiska inicjalne plaż, zbiorowiska wydm białych I szarych, wydmowy bór sosnowy i bór bażynowy. W ujściach pradolin ukształtowały się łąki halofilne i szuwary oczeretowe półhalofilne. Charakterystyczne są także zbiorowiska naklifowe oraz torfowiska w tym najbardziej wysunięte na wschód w Europie torfowiska wysokie typu atlantyckiego.

Lasy stanowią 47% powierzchni lądowej Parku. Na terenie Nadmorskiego Parku Krajobrazowego lasy pełnią funkcje ochronną gleby, spełniają rolę umocnienia wydm oraz klifów. Zaliczane są do grupy borów. Dominującym gatunkiem jest sosna z domieszką brzozy, olchy i dębu. Bór suchy rośnie przede wszystkim w zachodniej części Parku na zachód od Dębek, po obu stronach ujścia rzeki Czarna Wda oraz na Mierzei Hel. Bór świeży przeważa na Półwyspie Helskim oraz tworzy niewielkie kompleksy w pasie nadbrzeżnym miedzy Piaśnicą a Jastrzębią Górą. W okolicy Rozewia występuje płat lasu bukowego, który ze względu na swoje walory został uznany za rezerwat przyrody.

Z roślinności zielnej do gatunków bardziej rozpowszechnionych należą: turzyca piaskowa dominująca na siedliskach świeżych suchych oraz piaskownica zwyczajna - na wydmach. Na szczególną uwagę zasługuje chroniony mikołajek nadmorski i groszek nadmorski. Osobliwością Nadmorskiego Parku Krajobrazowego są gatunki występujące na wschodnich krańcach swego europejskiego zasięgu oraz szereg roślin siedlisk specyficznych np.: siedlisk nieustabilizowanych, skrajnie ubogich i solniskowych. We florze Parku spotykamy dużą grupę gatunków rzadkich w skali kraju oraz reliktowych. Należy do nich: babka nadmorska, jarnik solankowy, bagienny, woskownica europejska, malina moroszka, ponikło wielołodygowe, bażyna czarna, kosaciec syberyjski i mieczyk dachówkowaty.

Bogata i zróżnicowana jest fauna, co jest efektem dużego zróżnicowania nisz ekologicznych. Bogata i ciekawa jest ornitofauna. Stwierdzono tu występowanie stu kilkudziesięciu gatunków ptaków. Występują tu myszołowy, krogulce, bataliony, brodźce, cyranki i inne. Liczna jest grupa mew, rybitw. Ich wielorakość jest związana ze zróżnicowaniem biocenotycznym Parku. Szczególnie masowe są wiosenne i jesienne przeloty ptaków wzdłuż Półwyspu Helskiego, który leży na trasie południowo bałtyckiego szlaku wędrówek ptaków. Na, wodach Zatoki Puckiej przez cały rok przebywa wiele gatunków ptaków wodnych i błotnych. Jesienią zlatują się tutaj gromadnie miedzy innymi łabędzie i dzikie kaczki, aby tutaj spędzić zimę.

Wody Zatoki Puckiej, ich znaczne zasolenie i duża przezroczystość stwarzają jedyne w swoim rodzaju warunki środowiskowe. Roślinność i świat zwierzęcy składa się z gatunków morskich słonawo i słodkowodnych. Z roślin typowych dla wód słonawych, płytkich i dob2e prześwietlonych należy wymienić: ramienicę bałtycką, szorstką i włochatą. Z roślin kwiatowych trawę morską i zamętnice błotną. Ponadto występują tu zespoły glonów-zielenic, brunatnic i krasnorostów. W Zatoce Puckiej żyją bogate i różnorodne zespoły organizmów zwierzęcych. W skład ich wchodzi wiele gatunków nie notowanych w pozostałych wodach Polski. Występujący tu świat zwierzęcy jest mozaiką form morskich słonawo i słodkowodnych. Fauna morska jest reprezentowana, miedzy innymi, przez: skorupiaki -dlużlik, stulik, kiełże, małża sercówkę drobna oraz wiele innych; fauna słodkowodna to miedzy innymi: pijawka rybia, ośliczka, ślimaki, błotniarka, zawójka, zagrzebka. Występuje wiele gatunków ryb (np. ciernik, płoć, szczupak, okoń, węgorz, łosoś, sieja i śledź).

Zatoka Pucka jest jedynym w swoim rodzaju akwenem na całym wybrzeżu o niepowtarzalnym charakterze. Pojawiają się tutaj) sporadycznie foki szare i morświny.

Specyficzne I bogate są biocenozy podwodne pozostałych wód otaczających Nadmorski Park Krajobrazowy. Akweny te zostały umieszczone na liście Bałtyckiego Systemu Obszarów chronionych.




Fokarium

Obiekt "Fokarium" przy Stacji Morskiej Instytutu Oceanografii UG istnieje od 1999 roku, choć działalność na rzecz ochrony fok podjęta została już w momencie pojawienia się w 1992 roku pierwszego podopiecznego - Balbina. Z założenia jest to placówka hodowlana, dzięki której w przyszłości foki znów zasiedlą południową część Bałtyku, a jednocześnie ośrodek rehabilitacji chorych i osłabionych fok.
Obecnie w Fokarium mieszka siedem fok: 2 samce i 5 samic:

Balbin przyszedł na świat w 1992 roku na estońskiej wysepce Innarahu w pobliżu Saaremy.
Joel urodził się na tej samej wyspie w 1997 roku.
Unda Marina (z łaciny: Fala Morska) urodziła się w 1994 roku w Estonii.
Agata, Anna, Ewa przyszły na świat w 1998 roku na estońskiej wyspie Allirahu. Krystyna (1998-2001) pochodziła z tej samej wyspy, przeżyła w helskim Fokarium 3 lata 39 dni, zabiły ją monety wrzucane do basenu przez turystów "na szczęście".
Foka szara żyje na wolności 30 – 40 lat, natomiast w niewoli jeszcze dłużej. W naturze foki polują na ryby, czasem jedzą małże, skorupiaki albo głowonogi. W fokarium karmione są śledziami, dziennie jedna foka zjada 5 – 9 kg ryb dziennie, w zależności np. od pory roku. Młode foczęta w okresie karmienia tłustym mlekiem matki (40-50% tłuszczu) przybierają na wadze około 2 kg dziennie. Dorosłe samce mogą osiągać ciężar do 300 kg przy długości ciała do 3 m, dorosłe samice są mniejsze (do 2,5 m) i ważą maks. do 180 kg.




Stacja Morska Uniwersytetu Gdańskiego w Helu

Stacja Morska UG w Helu powołana została w 1992 roku po przekształceniu się z Morskiego Laboratorium Terenowego (1977) i wybudowaniu nowego budynku laboratoryjno - socjalnego, w którym znalazła swoją siedzibę. Jest stacją terenową w strukturze organizacyjnej Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego na Wydziale Biologii, Geografii i Oceanologii.
Ponieważ Stacja Morska UG jest jedyną tego typu placówką w Polsce. Zgodnie z naturą badań przyrodniczych, stacja jest dostępna 24 godziny na dobę, każdego dnia roku.
Położenie placówki w centralnym punkcie Zatoki Gdańskiej stwarza możliwości wykonywania badań w obrębie morza otwartego oraz jego strefy przybrzeżnej. Pozwala na śledzenie regionalnych procesów fizyko-chemicznych, biologicznych i geologicznych w strefie kontaktu wody z dnem, lądem i atmosferą oraz zjawisk zachodzących w toni morskiej.
Tworząc Stację Morską kierowano się głównie potrzebami badawczymi, jakie powstały w wyniku antropogenicznego procesu degradacji naturalnego środowiska rejonu Zatok: Gdańskiej i Puckiej oraz przybrzeżnej strefy morza. Wiele z koncepcji naukowych, dotyczących podstaw funkcjonowania i ochrony środowiska biologicznego morza, do tej pory nie mogło być zrealizowanych z uwagi na brak tego typu warsztatu badawczego i jego specjalistycznych narzędzi.
Lokalizacja stacji oraz warunki ekologiczne południowego Bałtyku wzbudzają zainteresowanie wielu zagranicznych eksperymentatorów wykonaniem porównawczych doświadczeń na organizmach, dla których rejon ten stanowi granice ich zasięgu zoogeograficznego. Dotyczy to szczególnie form reliktowych - arktycznych i borealnych - ciepłowodnych. Prowadzone długoterminowo serie obserwacji biologicznych w rejonach Zatoki Puckiej i Gdańskiej pozwalają na śledzenie zmian w bioróżnorodności tych akwenów. Dlatego też Stacja Morska w Helu, w marcu 1994 roku została włączona do Europejskiej Sieci Morskich - Biologicznych Stacji Badawczych (MARS - Network) i będzie uczestniczyła w cyklu projektów badawczych tej struktury.
Problematyka badawcza zespołu Stacji Morskiej koncentruje się na:
biologii bałtyckich ssaków morskich,
biologii i ekologii ryb strefy przybrzeżnej Bałtyku,
ochronie rzadkich gatunków i biotopów Bałtyku
biologii i ekologii ryb antarktycznych.

Stacja stanowi krajowe centrum badań ssaków morskich, występujących w polskiej części Bałtyku. Zebrane dane na temat ich występowania pozwalają obecnie na rozpoczęcie przygotowań do eksperymentu hodowli i reintrodukcji foki szarej do Zatoki Gdańskiej. Badaniami ssaków bałtyckich placówka wypełnia polskie zobowiązania wobec postanowień Konwencji Helsińskiej oraz Konwencji Bońskiej - w ramach Porozumienia o Ochronie Małych Waleni Morza Północnego i Bałtyku (ASCOBANS)
Warto dodać, że placówka specjalizuje się także w kontroli stanu zasobów ryb antarktycznych. Na bazie polskich i międzynarodowych wypraw antarktycznych (pracownicy placówki brali udział w sześciu z nich) założono muzealną kolekcję ryb antarktycznych. Zawiera ona szereg unikalnych gatunków i jest największą w kraju i jedną z największych na świecie.







Budownictwo kaszubskie

Taki dom był przeznaczony z reguły dla dwóch rodzin, jednak zamieszkiwały go często cztery. W XVIII na kaszubskiej wsi pojawiła się trwająca kilkadziesiąt lat moda na podcienie dobudowywane do szczytu chałup od strony drogi. Podcień był elementem zapożyczonym z miejskich domów kupieckich, gdzie pełnił role kramnicy (miejsca na kupiecki kram) Na wsi był miejscem wypoczynku i sąsiedzkich spotkań. Chata z podcieniem była oznaką prestiżu. Od strony podcienia znajdowało się wejście do chałupy, z którego korzystano z okazji świąt, lub ważnego święta rodzinnego. Na co dzień używano wejścia od strony podwórza. W latach 60. XIX wieku w kaszubskich wsiach pojawił się nowy element dekoracyjny – wnęka wejściowa. Domy z wnęką były charakterystyczne dla budownictwa zrębowego. Oczep występujący nad wnęką podpierały, pełniące funkcję dekoracyjną, kolumny. Innym detalem zdobiącym wnękę były balustradki.
Do budowy wiejskich chałup używano łatwo dostępnych materiałów: kamieni, drewna, trzciny, lub słomy, oraz gliny. Domy budowane przy użyciu tych materiałów miały drewniany szkielet a ściany boczne były wykonane z krzyżujących się elementów drewnianych.
Bez względu na konstrukcję, cechą charakterystyczną kaszubskich chat była bardzo mała liczba i niewielkie rozmiary okien. Od zewnątrz były one wyposażone w okiennice z ozdobnymi wziernikami o różnych kształtach. Również ważnym elementem w budownictwie były ciemne konstrukcje szkieletowe (widziane z zewnątrz) i białe wypełnienia elewacji. Dla chłopów równie ważne, co budulec, było ich nastawienie do budowanego domu i obrzędy towarzyszące budowie np. sposób zawiązania belki przez majstra mógł przynieść śmierć, lub nieszczęście (i odwrotnie) mieszkańcom budowanego domu.




Elektrownia wiatrowa w Swarzewie

W 1991 roku w Swarzewie powstała, jedna z pierwszych w Polsce, elektrownia wiatrowa. Był to wiatrak wykonany przez firmę „Folkecenter” i użytkowany przez „Energia – Gdańsk”. Jego moc wynosi 95 kW
W 1997 roku powstały dwa następne, większe wiatraki. Ich wykonawcą została firma „Tacke” a użytkownikiem prywatna firma „WestWind Poland”. Moc farmy wynosi 2 x 600 kW, wiatraki są na 4 miejscu w Polsce pod względem uzyskanej mocy.
Swarzewo to miejsce wybitnie korzystne dla pozyskiwania energii z wiatru. Średnia roczna prędkość wiatru wynosi tutaj około 6m x s