Wędrówka, podróżnicy, tułacze, pielgrzymi.

Wędrówka jest jednym z najczęstszych i najbardziej nośnych motywów pojawiających się w literaturze. W tekstach właściwie wszystkich epok wędrówka traktowana jest na ogół w sposób dwojaki. Jest więc wędrówka po prostu podróżą, przestrzennym przemieszczaniem się dzięki, któremu bohater zdobywa doświadczenie, uczy się – ma wymiar konkretny, podróżniczo – edukacyjny. Bohater dąży w trakcie takiej podróży do celu, ale można przypuszczać, że twórcą, którzy wykorzystywali w swoich dziełach motyw wędrowania, mniej chodziło o ten właśnie konkretny wymiar. W wielu przypadkach literackich wędrówka staje się oczywista parabolą życia ludzkiego.

W antyku motyw wędrówki jest bardzo wyraźnie obecny. Wprowadzają go już mity greckie, w których bohaterowie podejmują rozmaite wędrówki, które stanowią nieodłączny element ich życia – wędruje Edyp uciekając przed przeznaczeniem, wędruje Herakles mający wykonać swoich 12 prac.

Tekstem antycznym, który nadaje przestrzennej wędrówce niezwykłego wymiaru symbolicznego jest „Odyseja” Homera. Odyseusz stał się archetypem wędrowcy, który nie zważając na przeciwności losu konsekwentnie dąży do celu swej podróży. Również w „Boskiej komedii” Dantego wizja wędrówki jest ukazana. Wędrówka rozpoczyna się od piekła – miejsca smutku, poprzez czyściec a kończy się w niebie.

Wizja wędrówki w dziele Dantego może być odczytywana jako symboliczne przechodzenie kolejnych etapów życia, niezbędnych do poznania egzystencji ludzkiej. Poznanie piekła, czyśćca i nieba pozwala na ogarnięcie istoty człowieczeństwa. Ta podróż jest sposobem dostania do Boga.

Motyw wędrówki pojawia się w epoce oświecenia. Wędrówka staje się niezbędnym elementem osiemnastowiecznej powieści. Podróżujący bohaterowie stawiani są w różnych sytuacjach i muszą z nich wybrnąć – zmusza się ich w ten sposób do weryfikowania poglądów, które okazują się w wielu momentach nieprzystające do rzeczywistości. Właściwie we wszystkich najważniejszych powieściach tego okresu bohaterowie podejmują podróż, w której ich wyobrażenia o świecie zostają „zderzone” z rzeczywistością i w której zdobywają życiowe doświadczenie. Wędrówka zajmuje znaczące miejsce w życiu Kandyda – bohatera „Kandyda” Woltera.

Niezwykle ważne w epoce romantyzmu było wędrowanie. Wędrówka w epoce romantyzmu zajmuje bardzo ważne miejsce. A obowiązkową dla romantyków była podróż na Wschód, gdzie docierano do źródeł religii i mitów. W romantyzmie mamy do czynienia z podróżą w góry, głównie w Alpy – Mont Blanc i tam Kordian uświadamia sobie swoją nicość, których ogrom i tajemniczość umożliwiały romantykom zetknięcie się z wzniosłością. Te mistyczne podróże, z których przeżycia odnajdujemy w rozmaitych tekstach literackich epoki, pogłębiają w człowieku poczucie osamotnienia, kruchości jego życia, uświadamiają mu ogrom świata, w którym on sam jest tylko prochem. Opis egzotycznej przyrody ukazany jest w „Sonetach krymskich” Adama Mickiewicza. W polskiej literaturze romantycznej kontakt z inną kultura stał się także powodem do zastanowienia się nad Polską i jej miejscem w tradycji kultury np.: „Grób Agamemnona”. W polskiej literaturze romantycznej człowiek skazany na wędrówkę nazywa się pielgrzymem, tułaczem, wiecznym wędrowcem, przyjmuje los wygnańca ze smutną rezygnacją i świadomością, że nie ma swojego miejsca na ziemi. W „Kordianie” Juliusza Słowackiego” – bohater wędruje: najpierw widzimy go w Londynie, następnym etapem podróży są Włochy, gdzie Kordian dzięki pięknej Wioletcie dowiaduje się, że miłość można kupić, ale najważniejsza z podróży to pobyt w Watykanie w czasie którego papież Grzegorz mówi: „na pobitych Polaków pierwszy klątwę rzucę...”, tym samym pokazując Kordianowi, że nie cały świat interesuje się walką niepodległościową jego kraju i, że nie wszyscy uważają odzyskanie wolności Polski za najpilniejszą sprawę na świecie. Kordian jest przerażony tym co powiedział mu papież. Tak więc widać, że w czasie podróży świat pozbawia młodego Kordiana złudzeń. Bohater zaczyna rozumieć, że dzieją się rzeczy, o których nie śniło się filozofom.

Romantyczna wędrówka to przede wszystkim podróż do wewnątrz duszy, duszy oczywiście romantycznej.
W nowatorski i specyficzny sposób Kafka potraktował kwestie wędrówki w „Procesie”. Główny bohater „Procesu” Józef K. dowiaduje się, że wytoczono mu proces. Zaskoczony, nie rozumiejąc sytuacji, próbuje zorientować się nie tyle o co jest oskarżony, ile kto i dlaczego wniósł przeciw niemu oskarżenie. Od tego momentu Józef K. pozornie wiedzie życie podobne do dotychczasowego, wykonuje sumienie swoją pracę, ale coraz bardziej zajmuje się swoim procesem. Te działania nie dają jednak rezultatu i po roku Józef K. musi poddać się wyrokowi. W „Procesie” można dostrzec portret człowieka zdominowanego przez rzeczywistość, nie umiejącego sobie z nią poradzić, pełnego lęku i poczucia winy wobec świata. Dobitnym argumentem na to jest wędrówka Józefa K., po niekończących się sądowych korytarzach, która przywodzi na myśl bezradne miotanie się w labiryncie.

Ale ta wędrówka w „Procesie” Kafki odgrywa ważne znaczenie dla głównego bohatera – Józefa K., który odkrywa swoją tożsamość.
Wędrówka zawsze, poza znaczeniem konkretnym, przestrzennym, nabiera wymiaru symbolicznego. Autorzy traktują ją jako pretekst do refleksji o losie ludzkim, o kondycji człowieka w świecie, o odwiecznym dążeniu do celu, którym może być miłość, śmierć, dotarcie do siebie samego, lub po prostu zdobycie kolejnego doświadczenia.