Konfederacja barska - (1768-1772) – zbrojny związek szlachty polskiej utworzony w Barze na Podolu 29 lutego 1768 roku, z zaprzysiężeniem aktu założycielskiego w obronie wiary katolickiej i niepodległości Rzeczypospolitej, skierowany przeciwko: kurateli Rosji, królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu i popierającym go wojskom rosyjskim. Celem konfederacji było zniesienie ustaw narzuconych przez Rosję, a zwłaszcza dających równouprawnienie dysydentom. Przez niektórych historyków uważana jest za pierwsze polskie powstanie narodowe.
Przyczyny
- Okupacja Rzeczypospolitej przez wojska Rosyjskie
- Narzucenie przez Katarzynę II na króla Rzeczypospolitej własnej kreatury Stanisława Poniatowskiego
- Jawna kolaboracja części elit w tym dworu królewskiego z okupantem
- Porwanie i wywiezienie do Rosji przez ambasadora Moskwy przy współudziale króla Poniatowskiego, senatorów Rzeczypospolitej na sejmie 1767 roku
- Obawa kół patriotycznych przed całkowitym podporządkowaniem ojczyzny wschodniemu sąsiadowi
- Chęć utrzymania unii polsko – saskiej wyrażana przez część magnaterii, widzącą w tym tak własne korzyści jak i wsparcie przeciw zakusom Rosji i Prus
- ośmieszenie przez Rosjan uczestników konfederacji Radomskiej
- Oburzenie jakie wśród kręgów katolickich wywołała ingerencja w sprawy religijne
Skutki
- klęska w wojnie barskiej, oznaczała dalsze podporządkowanie kraju obcym mocarstwom, emigrację część elementów patriotycznych, a także I Rozbiór kraju
- skutkiem pozytywnym był wzrost nastrojów patriotycznych w społeczeństwie i przekonanie o konieczności zreformowania armii i skarbu jeśli się nie chce przegrać kolejnej wojny
