Ekorozwój

Spis Treści
Ekorozwój Geneza
Ekorozwój
Euroregion Sprewa-Nysa-Bóbr
Świat
Perspektywy Pracy
Bibliografia

Ekorozwój Geneza
Rozwój nie zagrażający środowisku naturalnemu, harmonijne włączanie człowieka w świat przyrody; proekologiczne działania i próba stworzenia ładu ekologicznego. W 1973 ONZ powołała wyspecjalizowaną organizację Program Środowiskowy Narodów Zjednoczonych (UNEP), która zajęła się upowszechnianiem nowoczesnych technologii ochrony środowiska, inicjowaniem regionalnych konferencji i organizowaniem międzynarodowego systemu informacji.

W 1987 raport światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju przedstawił założenia “nowej polityki zrównoważonego harmonijnego wzrostu” (sustainable development), która polegać miała na uwzględnianiu interesów i sytuacji krajów zamożnych i biednych, tak by te drugie mogły również spełnić wymogi ekologicznego rozwoju.

Wspólnota Europejska swą politykę ekol. realizuje w kolejnych programach, np. Piąty Program Działania z 1993 “O trwały i nieszkodliwy dla środowiska rozwój”. Jednak skuteczność przeciwdziałania np. powstawaniu dziury ozonowej czy efektowi cieplarnianemu jest dalekie od doskonałości. Trudno też przychodzi realizacja postanowień w skali całego świata, np. zawartych w Deklaracji Szczytu w Rio de Janeiro, Agendzie 21 i w wielu uchwalonych tam konwencji.


Ekorozwój
Euroregion Sprewa-Nysa-Bóbr
Wśród kluczowych problemów, przed którymi stanie Polska w nadchodzących latach jest kwestia restrukturyzacji wielu sektorów gospodarki zależnej od kompleksowo rozumianej polityki strukturalnej. Obecne trudności we współpracy Polski z Unią Europejską wynikają w znacznej części ze słabości polityki strukturalnej i powolności restrukturyzacji polskiej gospodarki. perspektywa przyszłej integracji Polski z UE skłania do szerokiego korzystania z doświadczeń krajów członkowskich Unii w zakresie prowadzenia polityki strukturalnej. Istotną rzeczą jest tutaj dostosowanie tempa i kierunków przemian w tym zakresie do zmian zachodzących w krajach członkowskich UE. W celu realizacji tych zamierzeń polski rząd, działając we współpracy z partnerami zagranicznymi, powołuje Zespół Ekspertów ds. Polityki Strukturalnej w Polsce mający stanowić forum dla przeprowadzenia analizy obecnie podejmowanych działań restrukturyzacyjnych, wyznaczenia przyszłych kierunków polityki strukturalnej w Polsce oraz rozważenia wspomagającej roli instytucji europejskich i polskich partnerów na poziomie lokalnym, regionalnych i w sektorze pozarządowym.

Rada Ministrów w dniu 10 września 1996 roku zaakceptowała rekomendacje dla rządu przygotowane przez Zespół zadaniowy ds. Rozwoju Regionalnego w Polsce. Zespół Zadaniowy zaproponował przygotowanie i wdrożenie 4 pilotażowych zintegrowanych programów rozwoju regionalnego oraz przeznaczenie 10% funduszy Phare w latach 1997-1999 na ich realizację. Przygotowanie konkretnych projektów 4 programów pilotażowych jest zadaniem Grupy Roboczej nr 5 „Zintegrowane Programy Rozwoju Regionalnego” Zespołu Zadaniowego ds. Polityki

Strukturalnej w Polsce.
Zespół w którym działają przedstawiciele rządów Polski i krajów Unii Europejskiej, samorządowcy i przedsiębiorcy zadecydował o realizacji czterech regionalnych programów pilotażowych mających na celu poprawę współpracy z Unią Europejską poprzez rozwój polityki regionalnej. Jednym z projektów pilotażowych jest Program Ekorozwoju w Euroregionie "Sprewa - Nysa - Bóbr”, inne to: Małopolski Program Wsi i Rolnictwa, Program Przeciwdziałania Bezrobociu w Województwach Polski Północnej, Program Rozwoju Województwa Katowickiego Oznacza to priorytetową realizację inwestycji ekologicznych takich jak: budowę polsko-niemieckiej oczyszczalni ścieków Gubin/Guben, budowę oczyszczalni w Żarach, Zielonej Górze, Nowej Soli oraz inwestycje gospodarki odpadami. Przedsięwzięcia te uzyskają pierwszeństwo w finansowaniu z funduszu Phare. W tym celu na lata 1997-99 przeznacza się 10% środków będących stałą pulą dla projektów pilotażowych.

Koszty wdrożenia w Polsce kilku ekologicznych dyrektyw Unii Europejskiej w ciągu dwudziestu lat to około 30 mld euro, ale też perspektywa stworzenia 347 tys. miejsc pracy - powiedział prezes Instytutu na rzecz Ekorozwoju Andrzej Kassenberg podczas zakończonej w Warszawie debaty "Zazielenianie lokalnych rynków pracy".


Świat
Wiele krajów zaczęło dostrzegać konieczność ochrony swego dziedzictwa przyrodniczego i przeznacza duże nieraz tereny na wyłączny użytek dzikich gatunków. Na całej kuli ziemskiej mamy ponad 3000 parków narodowych, sanktuariów, chronionych lasów i innych obszarów objętych jakąś formą ochrony. Niektóre z tych terenów zostały specjalnie przeznaczone do ochrony konkretnego gatunku zagrożonego ekstynkcją. Pierwszy taki rezerwat ścisły powstał w 1903 r. Na Florydzie dla ochrony pelikana brunatnego, Obecnie w Stanach Zjednoczonych w skład krajowego systemu terenów chronionych wchodzi ponad 400 ścisłych rezerwatów, z tym, że większość z nich znajduje się na Alasce.

Funkcja ochronna bywa nieraz łączona z innymi formami użytkowania terenu, Parki narodowe często spełniają równocześnie funkcje rekreacyjne. W pewnych kategoriach lasów chronionych dopuszcza się ograniczony wyrąb, wypas bydła i inne praktyki rolnicze. Bywa i tak, że prawa do eksploatacji zasobów mineralnych znajdujących się na terenie chronionym są w prywatnych rękach; i czasem się zdarza, że teren chroniony jest równocześnie eksploatowany górniczo. Na przykład w rezerwacie D’Arbonne w Luizjanie, stanowiącym sanktuarium dla 145 gatunków ptaków, woda i gleba są silnie zanieczyszczone ropą naftową wypływającą z odwiertów. W USA na ponad połowie terenów chronionych dozwolone są polowania, a na znacznej części także ćwiczenia wojskowe. Na przykład nad rezerwatem Prieta w Arizonie, założonym dla ochrony wielkorogiej owcy kanadyjskiej, lotnictwo regularnie prowadzi ćwiczenia polegające, m.in. na niskopułapowych lotach odrzutowców i na intensywnym strzelaniu.

W pewnych rejonach świata obszarów chronionych jest jednak o wiele za mało. Znacznie więcej terenów powinno zostać objętych ochroną w strefie lasów tropikalnych i w tropikalnych ekosystemach trawiastych, na sawannach Brazylii i Australii, a także w różnych typach lasów rozrzuconych po całej kuli ziemskiej. Niemal całkowicie nie jest objęta ochroną przyroda gorących pustyń w północnej Afryce i Argentynie; również wiele wysp i jezior powinno znaleźć się pod ochroną.

Naukowcy potrafią przywrócić na zniszczonym terenie wysoki poziom różnorodności biologicznej. Jednym z najsławniejszych przykładów takich działań jest rekultywacja prowadzona od 1934 r. Przez uniwersytet w Wisconsin – Arboretum Madisona. Pojęte zabiegi rekultywacyjne miały na celu przywrócenie na bardzo zniszczonych terenach porolnych kilku typów naturalnych biocenoz. Odtworzono m.in. zbiorowiska prerii wysokiej i prerii suchej oraz kilka rodzajów lasów iglastych i liściastych. W procesie rekultywacji wraz z roślinnością regeneruje się glebę zniszczoną przez zabiegi rolnicze lub kopalnictwo. Największym mankamentem rekultywacji jest ogromna ilość czasu i pieniędzy, jakich wymagają te zabiegi, zanim przyniosą efekt, Niemniej tę dziedzinę ekologii stosowanej należy uznać za ważnego sojusznika ochrony przyrody.

Ochrona in situ polega przede wszystkim na zakładaniu parków narodowych i rezerwatów, a jej celem jest zachowanie różnorodności biologicznej w warunkach naturalnych. Ważnym zadaniem tego kierunku działań konserwatorskich jest wyszukiwanie terenów bogatych przyrodniczo i otaczanie ich szczególną opieka. Jednak stale rosnąca presja człowieka na coraz to nowe obszary sprawia, że ta forma ochrony nie jest w stanie zapewnić zachowania różnorodności biologicznej na wszystkich jej poziomach. Ochrona ex situ polega na zachowaniu pewnych elementów różnorodności biologicznej w warunkach sztucznych, kontrolowanych przez człowieka. Przykładem tego typu działania jest rozmnażanie rzadkich dzikich gatunków w ogrodach zoologicznych oraz tworzenie banków nasion różnych odmian genetycznych roślin uprawnych.

Jak już wcześniej zasygnalizowano społeczeństwo i poszczególni ludzie chcieliby żyć w czystym środowisku, korzystać z jego zasobów - przyrody, krajobrazu, czystych gór, żywych i zdrowych lasów, czystych jezior, potoków i rzek pełnych ryb i innych zwierząt. Czasami ze względu na złą sytuację materialną te potrzeby schodzą na drugi plan. Wtedy priorytetem jest szybki rozwój gospodarczy zapewniający wzrost produkcji dóbr materialnych, dający nowe miejsca pracy - likwidujący bezrobocie. Niesie to za sobą zniszczenie środowiska i związane z tym uciążliwości dla życia.

Nikogo nie trzeba przekonywać o potrzebie przeciwdziałania degradacji środowiska. Powstaje jednak pytanie kto i z jakich środków finansowych ma to zrobić9 oraz czy ochronie środowiska podporządkować (tzn. ograniczyć rozwój gospodarczy? Odpowiedź intuicyjną na te pytania większość naszego społeczeństwa udzieli taką, że należy nie dopuszczać do niszczenia środowiska, ale że również należy zapewnić niezbędny postęp gospodarczy.

Takie postępowanie jest przewidziane zarówno w Konstytucji RP oraz jest przyjęte jako podstawa rozwoju gospodarczego, społecznego i przestrzennego w zapisach ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska oraz ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym. Taki rozwój nazywany jest przez społeczeństwa świata zrównoważonym ( lub trwałym) rozwojem, a w Polsce często ekorozwojem.

"Rozwój zrównoważony" lub inaczej "ekorozwój" to polski odpowiednik angielskiego terminu "sustainable development", który można zdefiniować jako: "...gospodarowanie wykorzystywaniem przez człowieka biosfery w taki sposób, aby osiągnąć możliwie największe,trwałe korzyści z bieżącej produkcji i zbiorów - utrzymując potencjał (zdolności produkcyjne) biosfery dla zaspokojenia potrzeb i aspiracji przyszłych pokoleń".

W ustawie o ochronie i kształtowaniu środowiska (art. 3 ust. 3a) zawarta jest poniższa definicja zrównoważonego rozwoju, przez który rozumie się "taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym w celu równoważenia szans dostępu do środowiska poszczególnych społeczeństw lub ich obywateli - zarówno współczesnego, jak i przyszłych pokoleń - następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych".

Ekorozwój nie ma nic wspólnego z kontestowaniem wszelkiej działalności rozwojowej w przemyśle, rolnictwie, wykorzystaniu bogactw naturalnych i innych przejawów aktywności gospodarczej. Ekologiczny fundamentalizm nawołujący do "powrotu do natury", lub w łagodniejszej postaci do "zerowego wzrostu" (czyli praktycznie do konserwacji stanu aktualnego, który nikogo na ogół nie zadawala) jest utopią. Zrównoważony rozwój jest czystym pragmatyzmem. Wychodząc z oczywistego pewnika, że ludzie będą dążyli do poprawy materialnego poziomu życia swojego i swoich dzieci, zwolennicy ekorozwoju starają się nie dopuścić by rozwój zmienił się w regres i zagładę. Zagrożenie takie jest realne i każdy, niezależnie od orientacji światopoglądowej, musi w swoich działaniach traktować zasady zrównoważonego rozwoju z największą powagą.

Podporządkowaniu rozwoju przestrzennego zasadom ekorozwoju towarzyszyć musi wdrożenie tych zasad w działalności gospodarczej, a w szczególności w różnych formach planowania lub stymulowania rozwoju gospodarczego.

Podstawowym założeniem rozwoju zrównoważonego jest przyjmowanie takich kierunków rozwoju gospodarki by:

- jakąkolwiek działalność produkcyjną prowadzić przy możliwie małym zużyciu naturalnych zasobów, zwłaszcza nieodnawialnych (surowców i energii) oraz przy jak najmniejszym oddziaływaniu na środowisko,

- produkowane wyroby były trwałe, wartościowe i zaspokajały rzeczywiste a nie wynikające z nieracjonalnych przesłanek mody i konsumpcyjnego stylu -życia, potrzeby egzystencjalne pojedynczych obywateli i całego społeczeństwa.

Oprócz zapewnienia realizacji zrównoważonego rozwoju kraju dla ochrony środowiska istotne znaczenie ma przeciwdziałanie niszczeniu środowiska, które następuje w wyniku popełniania przez poszczególnych ludzi wykroczeń, a nawet przestępstw przeciwko środowisku.

Słońce, wiatr, wody geotermalne i energia pływów morskich- są odnawialnymi źródłami energii, którego znaczenie- jak do tej pory- jest niewielkie w ogólnym bilansie energetycznym. Duże trudności sprawia wykorzystanie energii słonecznej, a powodem tego jest mała częstotliwość emitowanej przez Słońce energii i brak ciągłości w jej dopływie. Jednak widoczny jest stały postęp, coraz więcej jest gospodarstw rolnych instalujących urządzenia do wykorzystywania siły wiatru, Słońca i cieków wodnych. Energia ta jest wykorzystywana lokalnie do ogrzewania i klimatyzowania pomieszczeń, ogrzewania wody używanej w gospodarstwach domowych- za pomocą kolektorów montowanych na dachach domów- lub ogrzewania ścian. Wykorzystuje się ją także do kalkulatorów kieszonkowych, uruchamianych przez baterie słoneczne. Obecnie jak się oblicza, energia pochodząca ze źródeł odnawialnych stanowi 18% ogólnie zużywanej energii na świecie, a do 2050 zwiększyć się może do 25-35%. Na konferencji w Harare przedstawiono projekty wyposażenia wsi afrykańskich a kuchnie na energię słoneczną, instalacje solarne do odsalania wody morskiej, oraz inne instalacje domowe umożliwiające wykorzystanie naturalnej energii Słońca, wiatru, ciepła Ziemi. W Europie powstał już rynek producentów kolektorów słonecznych, na którym dominują: Grecja, Niemcy i Wielka Brytania, gdzie został zarejestrowany pierwszy patent na produkcję tych urządzeń.

W krajach Europy Zachodniej rozwija się również produkcja wiatraków prądotwórczych. W państwach, gdzie występuje częste i silne wiatry, mogą stać się one poważnym źródłem elektryczności. Na przykład Dania, zainstalowała w ciągu kilkunastu lat, wiatraki o łącznej mocy 500 MW. W Unii Europejskiej 1996 r. Zbudowano tych urządzeń na sumę 1,5 mld ECU, co stanowi jeszcze jeden dowód na to, że w różnych krajach są podejmowane wielostronne działania, mające na celu opracowanie technologii wytwarzania czystej, odnawialnej energii, alternatywnej dla źródeł tradycyjnych. Większość państw dąży do zapewnienia sobie bezpieczeństwa energetycznego, nie tylko przez opracowywanie konkretnych programów, ale również przez odpowiednią politykę gospodarczą i kształtowanie mechanizmów rynkowych, wymuszających realne ceny nośników energii. One bowiem zapewniają racjonalne ich wykorzystanie, zapobiegają marnotrawstwu i zwiększeniu energochłonności produkowanych dóbr. Takie przedsięwzięcia przynoszą zwykle po pewnym czasie obniżenie cen, poprawę funkcjonowania całej gospodarki i zwiększają jej konkurencyjność w handlu międzynarodowym.

Hydroenergia, czyli energia spadku masy wody- już od dawna jest wykorzystywana przez człowieka. Dawniej siła spadku wody poruszała młyny, warsztaty sukiennicze i garbarnie, z czasem również elektrownie wodne. Do jej pozyskiwania wykorzystywana jest energia wody również dzisiaj. Energia wodna, należąca do zasobów odnawialnych, umożliwia rozwój transportu wodnego, uprzemysłowienie krajów pozbawionych surowców energetycznych i nawadnianie terenów rolniczych.

Jest ona opłacalna w krajach, dysponujących odpowiednimi warunkami terenowymi, czyli wystarczająco dużymi różnicami wzniesień.

Energia wodna, umożliwia rozwój transportu wodnego, uprzemysłowienie państw pozbawionych surowców energetycznych, nawodnienie terenów rolniczych. Jej wykorzystanie wymaga dużych nakładów finansowych na budowę kosztownych zapór wodnych, hydroelektrowni i linii przemysłowych wysokiego napięcia.

Rolę hydroenergetyki ograniczają nie tylko wysokie koszty, ale również zagrożenie, jakie stwarza ona dla środowiska naturalnego. Spiętrzanie wód czy zmiana nurtu rzek wpływa często niekorzystnie na strukturę gleby i klimat w danym regionie, powoduje utratę gruntów rolnych i przesiedlanie ludności. Hydroenergetyka rozwinęła się po II wojnie światowej, wraz z budową wielkich tam w Egipcie na Nilu, w Ameryce Północnej i Południowej i w krajach b. ZSRR. Obecnie zbudowana jest ogromna tama na rzece Jangcy w Chinach, która zapobiegnie powodziom i umożliwi zwiększenie produkcji energii elektrycznej.

Elektrownie słoneczne: Grecja, Francja, USA, Japonia, Izrael, Włochy Elektrownie wiatrowe: Dania, Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Szwecja, Polska (Kwilcz k/Poznania) Elektrownie pływowe: Francji, (La Rance),- 240 MW, Kanada (zat. Fundy)- 20 MW, Rosja (płw. Kolski)
Wiele krajów zaczęło dostrzegać konieczność ochrony swego dziedzictwa przyrodniczego i przeznacza duże nieraz tereny na wyłączny użytek dzikich gatunków. Na całej kuli ziemskiej mamy ponad 3000 parków narodowych, sanktuariów, chronionych lasów i innych obszarów objętych jakąś formą ochrony. Niektóre z tych terenów zostały specjalnie przeznaczone do ochrony konkretnego gatunku zagrożonego ekstynkcją. Pierwszy taki rezerwat ścisły powstał w 1903 r. Na Florydzie dla ochrony pelikana brunatnego, Obecnie w Stanach Zjednoczonych w skład krajowego systemu terenów chronionych wchodzi ponad 400 ścisłych rezerwatów, z tym, że większość z nich znajduje się na Alasce.

Funkcja ochronna bywa nieraz łączona z innymi formami użytkowania terenu, Parki narodowe często spełniają równocześnie funkcje rekreacyjne. W pewnych kategoriach lasów chronionych dopuszcza się ograniczony wyrąb, wypas bydła i inne praktyki rolnicze. Bywa i tak, że prawa do eksploatacji zasobów mineralnych znajdujących się na terenie chronionym są w prywatnych rękach; i czasem się zdarza, że teren chroniony jest równocześnie eksploatowany górniczo. Na przykład w rezerwacie D’Arbonne w Luizjanie, stanowiącym sanktuarium dla 145 gatunków ptaków, woda i gleba są silnie zanieczyszczone ropą naftową wypływającą z odwiertów. W USA na ponad połowie terenów chronionych dozwolone są polowania, a na znacznej części także ćwiczenia wojskowe. Na przykład nad rezerwatem Prieta w Arizonie, założonym dla ochrony wielkorogiej owcy kanadyjskiej, lotnictwo regularnie prowadzi ćwiczenia polegające, m.in. na niskopułapowych lotach odrzutowców i na intensywnym strzelaniu.

W pewnych rejonach świata obszarów chronionych jest jednak o wiele za mało. Znacznie więcej terenów powinno zostać objętych ochroną w strefie lasów tropikalnych i w tropikalnych ekosystemach trawiastych, na sawannach Brazylii i Australii, a także w różnych typach lasów rozrzuconych po całej kuli ziemskiej. Niemal całkowicie nie jest objęta ochroną przyroda gorących pustyń w północnej Afryce i Argentynie; również wiele wysp i jezior powinno znaleźć się pod ochroną.

Naukowcy potrafią przywrócić na zniszczonym terenie wysoki poziom różnorodności biologicznej. Jednym z najsławniejszych przykładów takich działań jest rekultywacja prowadzona od 1934 r. Przez uniwersytet w Wisconsin – Arboretum Madisona. Pojęte zabiegi rekultywacyjne miały na celu przywrócenie na bardzo zniszczonych terenach porolnych kilku typów naturalnych biocenoz. Odtworzono m.in. zbiorowiska prerii wysokiej i prerii suchej oraz kilka rodzajów lasów iglastych i liściastych. W procesie rekultywacji wraz z roślinnością regeneruje się glebę zniszczoną przez zabiegi rolnicze lub kopalnictwo. Największym mankamentem rekultywacji jest ogromna ilość czasu i pieniędzy, jakich wymagają te zabiegi, zanim przyniosą efekt, Niemniej tę dziedzinę ekologii stosowanej należy uznać za ważnego sojusznika ochrony przyrody.

Ochrona in situ polega przede wszystkim na zakładaniu parków narodowych i rezerwatów, a jej celem jest zachowanie różnorodności biologicznej w warunkach naturalnych. Ważnym zadaniem tego kierunku działań konserwatorskich jest wyszukiwanie terenów bogatych przyrodniczo i otaczanie ich szczególną opieka. Jednak stale rosnąca presja człowieka na coraz to nowe obszary sprawia, że ta forma ochrony nie jest w stanie zapewnić zachowania różnorodności biologicznej na wszystkich jej poziomach. Ochrona ex situ polega na zachowaniu pewnych elementów różnorodności biologicznej w warunkach sztucznych, kontrolowanych przez człowieka. Przykładem tego typu działania jest rozmnażanie rzadkich dzikich gatunków w ogrodach zoologicznych oraz tworzenie banków nasion różnych odmian genetycznych roślin uprawnych.

Jak już wcześniej zasygnalizowano społeczeństwo i poszczególni ludzie chcieliby żyć w czystym środowisku, korzystać z jego zasobów - przyrody, krajobrazu, czystych gór, żywych i zdrowych lasów, czystych jezior, potoków i rzek pełnych ryb i innych zwierząt. Czasami ze względu na złą sytuację materialną te potrzeby schodzą na drugi plan. Wtedy priorytetem jest szybki rozwój gospodarczy zapewniający wzrost produkcji dóbr materialnych, dający nowe miejsca pracy - likwidujący bezrobocie. Niesie to za sobą zniszczenie środowiska i związane z tym uciążliwości dla życia.

Nikogo nie trzeba przekonywać o potrzebie przeciwdziałania degradacji środowiska. Powstaje jednak pytanie kto i z jakich środków finansowych ma to zrobić oraz czy ochronie środowiska podporządkować (tzn. ograniczyć rozwój gospodarczy? Odpowiedź intuicyjną na te pytania większość naszego społeczeństwa udzieli taką, że należy nie dopuszczać do niszczenia środowiska, ale że również należy zapewnić niezbędny postęp gospodarczy.

Takie postępowanie jest przewidziane zarówno w Konstytucji RP oraz jest przyjęte jako podstawa rozwoju gospodarczego, społecznego i przestrzennego w zapisach ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska oraz ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym. Taki rozwój nazywany jest przez społeczeństwa świata zrównoważonym ( lub trwałym) rozwojem, a w Polsce często ekorozwojem.

"Rozwój zrównoważony" lub inaczej "ekorozwój" to polski odpowiednik angielskiego terminu "sustainable development", który można zdefiniować jako: "...gospodarowanie wykorzystywaniem przez człowieka biosfery w taki sposób, aby osiągnąć możliwie największe,trwałe korzyści z bieżącej produkcji i zbiorów - utrzymując potencjał (zdolności produkcyjne) biosfery dla zaspokojenia potrzeb i aspiracji przyszłych pokoleń".

W ustawie o ochronie i kształtowaniu środowiska (art. 3 ust. 3a) zawarta jest poniższa definicja zrównoważonego rozwoju, przez który rozumie się "taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym w celu równoważenia szans dostępu do środowiska poszczególnych społeczeństw lub ich obywateli - zarówno współczesnego, jak i przyszłych pokoleń - następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych".

Ekorozwój nie ma nic wspólnego z kontestowaniem wszelkiej działalności rozwojowej w przemyśle, rolnictwie, wykorzystaniu bogactw naturalnych i innych przejawów aktywności gospodarczej. Ekologiczny fundamentalizm nawołujący do "powrotu do natury", lub w łagodniejszej postaci do "zerowego wzrostu" (czyli praktycznie do konserwacji stanu aktualnego, który nikogo na ogół nie zadawala) jest utopią. Zrównoważony rozwój jest czystym pragmatyzmem. Wychodząc z oczywistego pewnika, że ludzie będą dążyli do poprawy materialnego poziomu życia swojego i swoich dzieci, zwolennicy ekorozwoju starają się nie dopuścić by rozwój zmienił się w regres i zagładę. Zagrożenie takie jest realne i każdy, niezależnie od orientacji światopoglądowej, musi w swoich działaniach traktować zasady zrównoważonego rozwoju z największą powagą.

Podporządkowaniu rozwoju przestrzennego zasadom ekorozwoju towarzyszyć musi wdrożenie tych zasad w działalności gospodarczej, a w szczególności w różnych formach planowania lub stymulowania rozwoju gospodarczego.

Podstawowym założeniem rozwoju zrównoważonego jest przyjmowanie takich kierunków rozwoju gospodarki by:

- jakąkolwiek działalność produkcyjną prowadzić przy możliwie małym zużyciu naturalnych zasobów, zwłaszcza nieodnawialnych (surowców i energii) oraz przy jak najmniejszym oddziaływaniu na środowisko,

- produkowane wyroby były trwałe, wartościowe i zaspokajały rzeczywiste a nie wynikające z nieracjonalnych przesłanek mody i konsumpcyjnego stylu -życia, potrzeby egzystencjalne pojedynczych obywateli i całego społeczeństwa.

Oprócz zapewnienia realizacji zrównoważonego rozwoju kraju dla ochrony środowiska istotne znaczenie ma przeciwdziałanie niszczeniu środowiska, które następuje w wyniku popełniania przez poszczególnych ludzi wykroczeń, a nawet przestępstw przeciwko środowisku.

Słońce, wiatr, wody geotermalne i energia pływów morskich- są odnawialnymi źródłami energii, którego znaczenie- jak do tej pory- jest niewielkie w ogólnym bilansie energetycznym. Duże trudności sprawia wykorzystanie energii słonecznej, a powodem tego jest mała częstotliwość emitowanej przez Słońce energii i brak ciągłości w jej dopływie. Jednak widoczny jest stały postęp, coraz więcej jest gospodarstw rolnych instalujących urządzenia do wykorzystywania siły wiatru, Słońca i cieków wodnych. Energia ta jest wykorzystywana lokalnie do ogrzewania i klimatyzowania pomieszczeń, ogrzewania wody używanej w gospodarstwach domowych- za pomocą kolektorów montowanych na dachach domów- lub ogrzewania ścian. Wykorzystuje się ją także do kalkulatorów kieszonkowych, uruchamianych przez baterie słoneczne. Obecnie jak się oblicza, energia pochodząca ze źródeł odnawialnych stanowi 18% ogólnie zużywanej energii na świecie, a do 2050 zwiększyć się może do 25-35%. Na konferencji w Harare przedstawiono projekty wyposażenia wsi afrykańskich a kuchnie na energię słoneczną, instalacje solarne do odsalania wody morskiej, oraz inne instalacje domowe umożliwiające wykorzystanie naturalnej energii Słońca, wiatru, ciepła Ziemi. W Europie powstał już rynek producentów kolektorów słonecznych, na którym dominują: Grecja, Niemcy i Wielka Brytania, gdzie został zarejestrowany pierwszy patent na produkcję tych urządzeń.

W krajach Europy Zachodniej rozwija się również produkcja wiatraków prądotwórczych. W państwach, gdzie występuje częste i silne wiatry, mogą stać się one poważnym źródłem elektryczności. Na przykład Dania, zainstalowała w ciągu kilkunastu lat, wiatraki o łącznej mocy 500 MW. W Unii Europejskiej 1996 r. Zbudowano tych urządzeń na sumę 1,5 mld ECU, co stanowi jeszcze jeden dowód na to, że w różnych krajach są podejmowane wielostronne działania, mające na celu opracowanie technologii wytwarzania czystej, odnawialnej energii, alternatywnej dla źródeł tradycyjnych. Większość państw dąży do zapewnienia sobie bezpieczeństwa energetycznego, nie tylko przez opracowywanie konkretnych programów, ale również przez odpowiednią politykę gospodarczą i kształtowanie mechanizmów rynkowych, wymuszających realne ceny nośników energii. One bowiem zapewniają racjonalne ich wykorzystanie, zapobiegają marnotrawstwu i zwiększeniu energochłonności produkowanych dóbr. Takie przedsięwzięcia przynoszą zwykle po pewnym czasie obniżenie cen, poprawę funkcjonowania całej gospodarki i zwiększają jej konkurencyjność w handlu międzynarodowym.

Hydroenergia, czyli energia spadku masy wody- już od dawna jest wykorzystywana przez człowieka. Dawniej siła spadku wody poruszała młyny, warsztaty sukiennicze i garbarnie, z czasem również elektrownie wodne. Do jej pozyskiwania wykorzystywana jest energia wody również dzisiaj. Energia wodna, należąca do zasobów odnawialnych, umożliwia rozwój transportu wodnego, uprzemysłowienie krajów pozbawionych surowców energetycznych i nawadnianie terenów rolniczych.

Jest ona opłacalna w krajach, dysponujących odpowiednimi warunkami terenowymi, czyli wystarczająco dużymi różnicami wzniesień.

Energia wodna, umożliwia rozwój transportu wodnego, uprzemysłowienie państw pozbawionych surowców energetycznych, nawodnienie terenów rolniczych. Jej wykorzystanie wymaga dużych nakładów finansowych na budowę kosztownych zapór wodnych, hydroelektrowni i linii przemysłowych wysokiego napięcia.

Rolę hydroenergetyki ograniczają nie tylko wysokie koszty, ale również zagrożenie, jakie stwarza ona dla środowiska naturalnego. Spiętrzanie wód czy zmiana nurtu rzek wpływa często niekorzystnie na strukturę gleby i klimat w danym regionie, powoduje utratę gruntów rolnych i przesiedlanie ludności. Hydroenergetyka rozwinęła się po II wojnie światowej, wraz z budową wielkich tam w Egipcie na Nilu, w Ameryce Północnej i Południowej i w krajach b. ZSRR. Obecnie zbudowana jest ogromna tama na rzece Jangcy w Chinach, która zapobiegnie powodziom i umożliwi zwiększenie produkcji energii elektrycznej.

Elektrownie słoneczne: Grecja, Francja, USA, Japonia, Izrael, Włochy Elektrownie wiatrowe: Dania, Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Szwecja, Polska (Kwilcz k/Poznania) Elektrownie pływowe: Francji, (La Rance),- 240 MW, Kanada (zat. Fundy)- 20 MW, Rosja (płw. Kolski)

Perspektywy Pracy

Projekt "Zazielenianie lokalnych rynków pracy w Polsce - wykorzystanie doświadczeń UE" jest koordynowany przez polski Instytut oraz Europejskie Biuro Środowiskowe z siedzibą w Brukseli.

Główną przesłanką projektu jest pomoc społecznościom lokalnym na terenach o szczególnie wysokim bezrobociu w aktywizacji lokalnych rynków pracy, w oparciu o rozwiązania proekologiczne.

Podczas debaty twórcy projektu prezentowali przykłady rozwiązywania problemów lokalnych rynków pracy w krajach UE. Dowodzili, że działalność służąca ochronie środowiska kreowała tam jednocześnie nowe, stałe miejsca pracy.

Na przykład 13 lat temu w Austrii grupa lokalnych zapaleńców ożywiła mało atrakcyjny alpejski rolniczy region Bregenzerwald. Postawili na jego walory przyrodnicze i lokalny produkt - rzemieślniczo wytwarzany ser. "Serowa Droga" to nazwa produktu markowego funkcjonującego tam od 1998 roku. Dzięki merytorycznemu wsparciu austriackiej Regionalnej Agencji Rozwoju udało się zintegrować lokalną społeczność, powstrzymać ucieczkę mieszkańców regionu, stworzyć kilkaset atrakcyjnych miejsc pracy przy obsłudze ruchu turystycznego i zwiększonej produkcji sera.

Wejście Polski do Unii Europejskiej i konieczność wypełniania unijnych dyrektyw stwarza możliwość finansowania przedsięwzięć podobnego typu u nas. "Efektywność wykorzystania tych pieniędzy, także w zakresie tworzenia miejsc pracy, zależeć będzie jednak głównie od administracji rządowej i lokalnej" - podkreślił Kassenberg.

Autorzy projektu "Zazielenianie lokalnych rynków pracy w Polsce" wydają serię dziewięciu broszur "Przyjazne środowisku miejsca pracy". Trzy już się ukazały. Prezentują one dane i konkretne przykłady wdrażania proekologicznych rozwiązań generujących nowe miejsca pracy. Komplet broszur dostaną wszystkie gminy w Polsce.

Bibliografia
Rolnictwo ekologiczne od teorii do praktyki
Zagadnienia Doradztwa Rolniczego Nr 1/01