Zróżnicowanie religijne ludności

Ogromna rolę w dziejach ludzkości spełniały i spełniają religie. Kształtowały one i nadal kształtują świadomość ludzi oraz ich postawy życiowe. Religie dzielą się na monoteistyczne (jednobóstwo) i politeistyczne (wielobóstwo). Różnią się także ilością wyznawców i wielkością pełnionej przez siebie roli. Do najważniejszych religii wyznawanych we współczesnym świecie należą: chrześcijaństwo, hinduizm, judaizm, buddyzm, konfucjonizm i islam.
CHRZEŚCIJAŃSTWO (katolicyzm, protestantyzm i prawosławie) jest jedną z najliczniej wyznawanych religii świata. Początek chrześcijaństwa dał Jezus Chrystus, a idee głoszone przez jego uczniów wywarły wielki wpływ na społeczeństwo i zaczęły zdobywać coraz więcej wyznawców. W ciągu wieków nastąpił podział chrześcijaństwa w wyniku oddziaływania odmiennych cywilizacji i różnego rozumienia zasad wiary. Doprowadziło to do powstania jego odłamów: katolicyzmu, protestantyzmu, prawosławia i ukształtowania się ich kościołów.
Katolicyzm jest jedną z najliczniejszych odmian chrześcijaństwa. Jego nazwa pochodzi od greckiego słowa katholikos, co znaczy powszechny. Różni się od innych wyznań chrześcijańskich dogmatami (zasady wiary), rozbudowaną organizacją kościoła, liturgią i ustawodawstwem, tj. prawem kanonicznym. Pierwotnie był on luźnym związkiem gmin rządzonych przez biskupów, a z czasem, w IV w., kiedy stał się religia panującą, ustaliła się jego organizacja, polegająca na hierarchicznej strukturze z papieżem na czele. Jego autorytet wzrósł po uniezależnieniu się od wpływu cesarzy w Konstantynopolu, po tak zwanej schizmie w 1054r., kiedy doszło do wyodrębnienia się chrześcijaństwa wschodniego. W następnych wiekach katolicyzm wywierał ogromny wpływ na życie polityczne, społeczne i kulturalne na całym świecie. W czasach współczesnych do umocnienia kościoła katolickiego, upowszechniania jego nauk przyczynia się pontyfikat obecnego Papieża Polaka, Jana Pawła II, wybranego w 1978 r., Papieża-Pielgrzyma. Obszary wyznawców: na wszystkich kontynentach, w tym najwięcej wyznawców w Europie, Azji Centralnej, w USA, Meksyku, w krajach Ameryki Środkowej, na Karaibach i w Ameryce Południowej- z wyjątkiem jej obszarów centralnych, a także w południowo-wschodniej Australii i w Nowej Zelandii.
Protestantyzm nazwą tą obejmuje się współcześnie wszystkie ewangelickie kościoły i wyznania chrześcijańskie, takie jak: luteranizm, kalwinizm, anglikanizm oraz inne odłamy religijne powstałe w wyniku reformacji w XVI i XVII wieku, a także protestów przeciw oficjalnym zakazom reformowania kościoła katolickiego i jego założeń doktrynalnych. Ruchy te kształtowały się również pod hasłem powrotu do pierwotnych zasad Ewangelii, a z czasem wyłoniły dalsze ugrupowania religijne, jak np. purytanie, kwakrzy, metodyści, adwentyści, opozycyjne wobec kościołów macierzystych. Wyznawców protestantyzmu w 1960 r. Było 210 mln, z czego 1/3 stanowili luteranie, zamieszkali w Niemczech, Szwajcarii i innych krajach Europy Zachodniej i Ameryki Północnej.
Obszary wyznawców: Niemcy, Szwecja, Norwegia, Wielka Brytania, Szwajcaria, USA, Kanada
Prawosławie to nazwa, którą określa się kościół wschodni, bizantyjski, który oderwał się od kościoła zachodniego w wyniku długotrwałych sporów doktrynalnych. W ramach prawosławia istnieją niezależne od siebie administracyjnie i hierarchicznie wspólnoty chrześcijańskie, których zasięg terytorialny na ogół pokrywa się z granicami państw. Ma ono licznych wyznawców w Rosji, w byłych republikach ZSRR, gdzie dziesiątki lat był prześladowany i ograniczany w swej działalności, w republikach dawnej Jugosławii, Grecji, Rumunii i Bułgarii. Wspólnoty zaliczane do tej religii znajdują się także na Bliskim Wschodzie, w Ameryce Północnej w skupiskach emigracji rosyjskiej, białoruskiej i ukraińskiej oraz w Polsce.
JUDAIZM jest religia monoteistyczną, wyznawaną przez Żydów. Wywodzi się ona z wierzeń koczowniczych plemion izraelskich-wierzących w jednego Boga. Judaizm nie ma dogmatów, ale ma wiele zasad normujących życie. Są one spisane w Torze, księdze uznanej za świętą, znana też jako Pięcioksiąg (pięć ksiąg Starego Testamentu). Podstawą judaizmu jest wiara w jednego Boga, niepodzielnego, będącego bytem niematerialnym, bezcielesnym i wieczny, wymagającym czci. Człowiek jest dziełem Boga, który dał mu wolną wolę, a jego postępowaniem kieruje nagroda lub kara za popełnione czyny, która nastąpi w życiu pozaziemskim. Codzienne życie Żydów podporządkowane jest Talmudowi, który stanowi kodeks religijno-prawny. Głównymi nakazami religijnymi Żydów są m.in.: obrzezanie, przestrzeganie szabatu i siódmego dnia tygodnia, postów i przepisów żywieniowych. We współczesnym judaizmie wyróżnia się kilka odłamów o odmiennych praktykach liturgicznych i interpretacjach Biblii oraz Talmudu. Do nich należą: judaizm ortodoksyjny, konserwatywny, reformowalny i liberalny. Judaizm jest rozpowszechniony na całym świecie, ale obecnie największe ośrodki znajdują się w Izraelu i w USA.
HINDUIZM jest religią politeistyczną, która ukształtowała się w ciągu wieków głównie w Indiach. Religia ta uznaje wiele podmiotów czci i środków zapewniających zbawienie człowieka. Opiera się na metafizycznych, etycznych i społecznych poglądach spisanych w księgach Mahabharaty i Ramajany- manu i puranów, tj. staroindyjskich tekstach dotyczących m.in. obrzędów, wieszczów i miejsc pielgrzymek. Według tej religii, wieczność świata polega na jego odnawianiu się w kolejno po sobie następujących cyklach. Każdy człowiek w swoich kolejnych wcieleniach może stopniowo doskonalić karman (suma uczynków człowieka, decydująca o charakterze następnego wcielenia), aby ostatecznie wyzwolić się z uczynków złych i uzyskać zbawienie. Podstawową księgą tej religii jest Bhagawadgita. Wyznawcy: głównie w Indiach.
BUDDYZM jest uważany często za ruch religijny. Jego twórcą był Gautama z rodu Siaków. Buddyzm głosi idee tolerancji dla odmiennych poglądów i wierzeń (uznając je za różne sposoby głoszenia tej samej prawy o człowieku), równości społeczeństw i potępia kastowość. Znalazł wielu wyznawców wśród ludów żyjących w surowych warunkach przyrodniczych i społecznych. OD swoich wyznawców wymaga wyrzeczenia się uciech, czystości serca, życzliwości dla wszelkich form życia, a przede wszystkim dla cierpiących. Językiem buddyzmu jest język jego wyznawców. Kolebką buddyzmu są Indie. Obszary wyznawców: Południowo-Wschodnia i Wschodnia Azja, w tym Indie, Birma, Sri Lanka, Indochiny i Archipelag Malajski, Tybet, Korea i Japonia.
KONFUCJONIZM to religia powstała w Chinach i tam znajduje najliczniejszych wyznawców. Jej twórcą był Konfucjusz. Z czasem religia ta uległa ewolucji, a w okresie Chin feudalnych stała się religią państwową. Głosząc m.in. zależność syna od ojca, młodszego brata od starszego, a podwładnego od panującego, religia ta określała miejsce ludzi w hierarchii społecznej i zasady tzw. społeczeństwa współpracującego. Konfucjonizm, będąc religią bez boga, skupia się na regulacji współżycia ludzi, wychowaniu i kulturze, doskonaleniu osobowości i mentalności człowieka. Wyznawcy w Chinach i Japonii.
ISLAM należy do najbardziej rozpowszechnionych religii na świecie. Jego nazwa w języku arabskim oznacza całkowite oddanie się woli Boga. Religia ta powstała w Arabii na początku VII w.n.e., a jej twórcą był Mahomet, uznany za proroka. Jego ideologia ukształtowała się pod wpływem różnych religii połączonych arabskimi tradycjami i obyczajami, które zaakceptował i głosił Mahomet w Mekce, ośrodku politycznym i religijnym Arabów. Erę rozwoju islamu zapoczątkowała ucieczka Mahometa przed przeciwnikami jego poglądów w 622 r. Do Medyny. Tam znalazł wielu zwolenników, z którymi zorganizował gminę muzułmańską, zalążek państwa arabskiego.
Religia islamska głosi m.in. jedność Boga, równość wiernych, a jej zasady i etyka opierają się na przepisach zawartych w Koranie i obowiązujących tradycjach, spisanych w Sunnie, drugim źródle wiedzy religijnej, będącym podstawą prawa muzułmańskiego, zwanego szaratem. Każdy, kto przestrzega przepisów i tradycji zapewnia sobie pomyślność na tym świecie i zbawienie w przyszłym życiu. Dla muzułmanina islam jest religią Boga, Allaha. Wyznawcy: kraje arabskie, Indie, Indonezja, Turcja, kraje Afryki, rep. Dawnej Jugosławii.

Geografia religii jest bardzo zróżnicowana. Nie ogranicza się ona do regionów lub krajów, w których te religie wzięły swój początek, gdyż rozprzestrzeniły się one w ciągu wieków nawet na odległe kontynenty. Niektóre z nich stały się religiami światowymi, uniwersalnymi, ponieważ nie ograniczają się do jednej grupy etnicznej lub narodu, ale obejmują różne kraje czy też części kontynentu.
Chrześcijaństwo upowszechniło się w Europie, Ameryce, ale również na Bliskim Wschodzie. Dzięki działalności misyjnej ma swych wyznawców w Azji i Afryce.
Judaizm ma wyznawców na całym świecie, co wiąże się z żydowską diasporą. Większość z nich jednak zamieszkuje w Izraelu.
Ekspansywną religią jest islam, który swoimi wpływami obejmuje Bliski Wschód, Afrykę, zamieszkałą przez ludność arabską, Środkową Azję, a także Pakistan i Indonezję.
Religie wywierały i wywierają wielki wpływ na rozwój malarstwa, rzeźby, architektury, literatury i muzyki. Wspaniałymi przykładami tego są m.in. budowle sakralne: bazyliki, kościoły, synagogi, meczety, klasztory i zgromadzone w nich obrazy, rzeźby i inne dzieła sztuki, będące trwałym dorobkiem kultury ludzkiej. Są one również wyrazem poziomu życia materialnego i rozwoju gospodarczego wielu pokoleń w ciągu minionych wieków.