Literackie portrety zakochanych. Omów na podstawie wybranych przykładów.

Tematem mojej prezentacji są literackie portrety zakochanych. Według Słownika Języka Polskiego, ?zakochany? to ktoś darzący uczuciem inną osobę, kochający ją. W dzisiejszym świecie nie ma chyba osoby która nie byłaby zakochana. Miłość w naszym życiu istniała od zawsze i pewnie istnieć będzie jeszcze przez długi czas. Podobnie jest w literaturze. Sylwetki zakochanych autorzy ukazywali nam już od starożytności. W niektórych postaciach możemy dostrzec pewne podobieństwo, inne z kolei bardzo się różnią. Jednak z każdym z nich wiąże się historia pewnej miłości dwojga ludzi, co postaram przedstawić się w mojej prezentacji.
Jedną z bardziej znanych historii zakochanych, pochodzącą ze starożytności, jest historia Orfeusza i Eurydyki. Orfeusz był przystojnym, młodym królem Tracji, wspaniale grał na lutni i śpiewał. Jego żoną była Eurydyka ? piękna nifa drzewna, w której zakochał się Aristajos. Uciekając przed zalotnikiem Eurydykę ukąsiła żmija, co stało się przyczyną śmierci nimfy. Orfeusz tęsknił i nie potrafił pogodzić się z odejściem żony. Kochał ją tak bardzo, iż zdecydował się pójść do Królestwa Podziemi po ukochaną. Pięknym śpiewem doprowadził do płaczu Erynie, Charon przewiózł go przez Styks za darmo, a Hades zgodził się oddać mu żonę. Postawił tylko jeden warunek ? Orfeusz nie mógł odwrócić się i spojrzeć na Eurydykę, gdy będą opuszczać królestwo Hadesa. Król Tracji tak bardzo pragnął ujrzeć swoją ukochaną, iż nie posłuchał króla Podziemi. Odwrócił się by choć na chwilę móc spojrzeć na żonę. W tym momencie utracił Eurydykę na zawsze ? została w podziemiu. Król powrócił do Tracji. Orszak bakchiczny i menady poćwiartowały jego ciało. Mimo śmierci usta wciąż powtarzały imię żony.
Przeszkodą dla wspólnego szczęścia Orfeusza i Eurydyki stała się śmierć nimfy. Król Tracji tak bardzo tęsknił za żoną, że odważył się zejść do podziemi, by ją odzyskać. Gdy mu się to udało, nie potrafił spełnić warunku, który postawił mu Hades. Jego tęsknota doprowadziła do tego, iż utracił ukochaną na zawsze. Mimo to, nigdy nie przestał jej kochać. Uczucie okazało się silniejsze niż śmierć, o czym świadczy odcięta głowa Orfeusza stale wypowiadająca imię żony. Ów mitologiczny bohater to przykład zakochanego, który dla miłości gotów jest do największych poświęceń, a jego uczucie jest prawdziwe, szczere i nawet śmierć nie stanowi dla niego przeszkody.
Przykładem zakochanego pochodzącego z baroku, jest podmiot liryczny w wierszu Morsztyna pt. ?Do panny?. Utwór pochodzi z cyklu ?Lutnia? wyd. 1844. Podmiotem lirycznym jest zakochany mężczyzna, który zwraca się do pewnej kobiety. "Ja" liryczne mówi o uczuci łączącym ich dwoje posługując się porównaniami - jak to jest bez jego ukochanej, a jak z nią. Ich miłość wydaje się być szczęśliwa, spędzają ze sobą dużo czasu, który mija im wtedy bardzo szybko. Niestety nie mogą być ze sobą ciągle. Zdarza się iż niektóre dni muszą spędzać osobno. Wtedy - jak mówi podmiot liryczny - czas dłuży się niemiłosiernie. Gdy obok niego nie ma ukochanej cały świat staje na głowie - mrok zapada w południe, jeden dzień dłuży się jak gdyby trwał rok, lato mimo słońca zdaje się być mroźną zimą. Podobne cuda dzieją się gdy kobieta jest z podmiotem lirycznym - czas szybciej mija, mroźna zima wydaje się być pięknym i gorącym latem, a słońce wschodzi nawet o północy. Utwór pokazuje, że kobieta może z zakochanym mężczyzną zrobić wszystko. Potwierdza to nawet sam podmiot liryczny słowami "O jaką masz nade mną władzą i rządzenie". Szczęśliwy zakochany zmienia dla kobiety cały otaczający go świat, przyrodę podporządkowuje swoim uczuciom, by jak najlepiej wyrazić i zobrazować ukochanej to, co czuje. Utwór pokazuje, że gdy człowiek jest zakochany nic dla niego nie jest ważne - wytrzyma wszystko, byle tylko mieć obok siebie tę drugą połówkę.
W romantyzmie jednym z bardziej znanych zakochanych był Werter. Uczucie jego początkowo było dla niego siłą napędową, dzięki miłości do Lotty chciało mi się żyć. Swoją ukochaną poznał na zabawie. Była to miłość od pierwszego wejrzenia, jednakże platoniczna. Lotta miała narzeczonego. Werterowi to nie przeszkadzało, uważał że będzie potrafił jakoś z tym żyć. Po zabawie wciąż myślał o Lottcie. Codziennie ją odwiedzał. Jako zakochany był wytrwały w swoich uczuciach. Jeździł do Lotty codziennie, by być jak najbliżej niej. Kochał ją bezgranicznie. W końcu jednak miłość ta zaczęła go opętywać. Wyobrażał sobie iż Lotta też go kocha. Przełomowym wydarzeniem dla jego uczuć był powrót Alberta. Wyjechał wtedy jak najdalej od Lotty. Tak samo wstrząsnęła nim wiadomość od ślubie Alberta i Lotty. Źle czuł się zdala od ukochanej. Postanowił wrócić. To, iż Lotta była ze swoim narzeczonym nie przeszkadało mu, aby z nią przebywać.
Werter jako zakochany był naiwny. Wierzył w to, że Lotta go kocha. Był też opętany miłością. Całymi dniami myślał o Lotcie, próbował narysować jej portret, wykorzystywał każdą sytuację by być blisko niej (nawet po powrocie Alberta). Idealizował swoją ukochaną. Z czasem jednak miłość, która była jego siłą napędową, zaczęła przeradzać się w uczucie destrukcyjne, niosące cierpienie. Gdy wrócił Albert Werter postanowił wyjechać z miasteczka. Można więc powiedzieć, iż był honorowy. Nie chciał stawać na przeszkodzie ukochanym. A może raczej egoistyczny i nie chciał cierpieć patrząc na szczęśliwych zakochanych...? Jedno jest pewne ? długa rozłąka z wybranką nie zmieniła jego uczuć do niej. Werter więc to zakochany który jest stały w uczuciach, nawet tych nieodwzajemnionych. Miłość Wertera zaczęła go niszczyć. Z czasem uczucie zaczęło przeradzać się w pożądanie i namiętność, aż w końcu doprowadziło go do samobójstwa.
Jako przykład zakochanego z ?Granicy? wybrałam Justynę Bogutównę. Była ona córką kucharki (Karoliny Bogutowej) i nieznanego mężczyzny. W romans z Zenoem Ziembiewiczem uwikłała się mając 19 lat. Była naiwną dziewczyną, która wierzyła, że ten mężczyzna będzie z nią, że jej nie porzuci i że kocha ją naprawdę. Nie zdawała sobie sprawy z tego, że dla Zenona jest grzechem, czymś czego się wstydzi i o czym chce zapomnieć. Gdy Justyna dowiedziała się, że będzie miała dziecko z Ziembiewiczem, cieszyła się. Jednak gdy od Zenona dostała pieniądze, zdecydowała się wbrew własnej woli na usunięcie ciąży. To wydarzenie miało bardzo duży wpływ na jej dalsze życie. Początkowo potulna, cicha, skryta Justyna, która uważała że sama poradzi sobie ze wszystkim, zaczęła żądać od Zenona coraz więcej. Prosiła go o pomoc w znalezieniu pracy ? w sklepie Torucińskiego, w cukierni. Zaczęła nieustannie pisać do Zenona listy. Lekarz potwierdził u niej początki choroby ? schizofrenii. Zaczęło śnić jej się zabite dziecko, w snach słyszała głosy każące zabić jej Ziembiewicza. Wszystkie traumatyczne przeżycia, których źródłem był Zenon, doprowadziły do tego, iż chciała popełnić samobójstwo. Została w porę odratowana. W końcu wdarła się do gabinetu Zenona i oblała mu twarz kwasem ? za wszystkie krzywdy których doświadczyła przez niego. Sama chciała wyskoczyć przez okno, jednak w porę powstrzymał ją przed tym woźny.
Justyna, to przykład zakochanego doświadczającego miłości nieszczęśliwej, tragicznej. Zbyt łatwo potrafiła zaufać ludziom, co doprowadziło do jej osobistej tragedii. Bogutówna chciała być jedynie szczęśliwą kobietą, mieć obok siebie kogoś bliskiego. Chciała spełnić swoje marzenie o domu, którego w dzieciństwie nie miała.
Czasem w literaturze pojawiała się też miłość z elementami fantastyki. Takim przykładem jest uczucie łączące Mistrza i Małgorzatę z powieści Bułhakowa. Poznali się przypadkiem, na jednej z moskiewskich uliczek. Początkowa zwykła znajomość z czasem przerodziła się w uczucie. Widywali się potajemnie w suterenie Mistrza, Małgorzata została potajemną żoną Mistrza, recenzowała jego powieść, którą w tamtym czasie pisał. Wydarzeniem, które miało duży wpływ na ich uczucie, były bardzo niepochlebne recenzje krytyków, aż w końcu odrzucenie dzieła. Mistrz załamał się, chorował, odczuwał lęki. Mistrz trafił do szpitala psychiatrycznego na dwa lata. Małgorzata wciąż o nim pamiętała, kochała go. Aby odzyskać ukochanego zaprzedała duszę diabłu, zgodziła się zostać królową na szatańskim balu Wolanda. W nagrodę szatan pomógł Małgorzacie odzyskać Mistrza i cieszyć się wspólnym szczęściem w innym wymiarze.
Małgorzata to przykład zakochanej, która potrafi walczyć o prawdziwą miłość. Dla uczucia, które żywiła do Mistrza zdecydowała się porzucić męża i dotychczasowe dostatnie życie. Pamiętała o nim, przez te dwa lata nieobecności. Była jego podporą w trudnych chwilach. Także dla niego i uczucia ich łączącego zdecydowała się wziąć udział w balu szatana! Była walecznym typem zakochanej ? jako wiedźma odegrała się na krytykach piszących niepochlebne recenzje powieści jej Mistrza.
We współczesnej literaturze także możemy odnaleźć wiele przykładów portretów zakochanych. Jako jeden z nich wybrałam podmiot liryczny z wiersza Poświatowskiej. Utwór pochodzi z tomu "Jeszcze jedno wspomnienie". Nie wiadomo czy podmiotem lirycznym jest mężczyzna czy kobieta. Z cała pewnością można stwierdzić że jest to osoba zakochana, która zwraca się do swojej drugiej połowy. Być może spotykają się po długiej rozłące, ja liryczne chce się upewnić, że jej ukochany/ukochana naprawdę jest obok. Chce tą osobę stale dotykać, całować, spoglądać w oczy, słuchać jej głosu, czuć zapach. Chce aby wszystkie zmysły cieszyły się bliskością jej partnera/partnerki.Możliwe też że ja liryczne wcale nie rozstawało się z ukochanym, ale uświadomiło sobie jakim szczęściem jest znalezienie miłości swojego życia. Świadczyć o tym może to, iż zasypywana pocałunkami i czułymi gestami osoba ze zdumieniem spogląda na podmiot liryczny. Sytuacja ta ukazuje nam jak ważna w życiu ludzi jest miłość i bliskość drugiej osoby. Być może zabiegani i zapracowani nie zawsze to dostrzegamy. Prawdopodobnie w takim położeniu znalazł się nasz liryczny bohater. Nagle uświadomił sobie jak bardzo zależy mu na tej drugiej osobie. Wszystko stało się nowe, nieznane. Wiersz pokazuje, że po wielu latach miłość wcale nie musi być nudna. Że wciąż można być zakochanym. Na nowo odkrywać i poznawać drugą osobę. Dostrzegać to, co dla reszty jest nieznaczące lub powszechne, jak zapach, spojrzenie czy głos ukochanego. Zakochany przedstawiony w tym wierszu to osoba, która potrafi oderwać się od codzienności, przystanąć i okazać swoje uczucia, co w dzisiejszym świecie rzadko się zdarza...
Podsumowując: każdy z zakochanych inaczej przeżywa swoje uczucie. Nie ma dwóch identycznych przypadków. Można zauważyć jednak pewne podobieństwa w przedstawionych przeze mnie postaciach. Zarówno Orfeusz jak i Małgorzata kochali drugą osobę mimo długiej rozłąki lub śmierci ukochanej. Uczucie czasem również doprowadza zakochanych do radykalnego działania, czynów, jak było to w przypadku Justyny Bogutówny (która zemściła się na Zenonie oblewając go kwasem) oraz Wertera, który popełnił samobójstwo. Zakochany w literaturze często był też przedstawiany jako osoba zdolna do poświęceń ? Małgorzata, która zrezygnowała z dotychczasowego życia i zgodziła się być gospodynią na Balu Szatana oraz Orfeusz, który wiele ryzykował wybierając się po Eurydykę do Podziemi.Tych dwoje bohaterów walczyło również o swoje uczucie ? ukochany pięknej mitologicznej nimfy leśnej walczył o nią pomimo iż ta zmarła, chciał ją odzyskać. Małgorzata natomiast nie poddała się, cały czas pamiętała o mistrzu i zemściła się na krytykach, którzy pisali niepochlebne recenzje o jego powieści. Przeciwieństwem Małgorzaty i Orfeusza jest Werter, który kochał Lottę, jednakże nie podejmował żadnych działań, aby zdobyć jej serce, najczęściej uciekał na łono przyrody lub wyjechał z miasta.
Zakochani od zawsze obecni byli w literaturze. Wielu z nas czytając utwory utożsamia się z bohaterami, odnajduje w nich swoje cechy. Powinniśmy ? tak jak podmiot w utworu Poświatowskiej ? przystanąć w codziennym życiu, dostrzec to, co jest najważniejsze, czyli bliskość i miłość drugiego człowieka. Ważne jest by nie bać się tego uczucia i czerpać z niego siłę.


PLAN WYPOWIEDZI:
1. Wstęp ? definicja słowa ?zakochany?, postawienie tezy ? zakochani: podobieństwa i różnice między nimi, historia miłosna dwojga ludzi.
2. Przedstawienie literackich portretów zakochanych:
a). Orfeusz:
- krótka historia jego miłości
- odwaga, uczucie silniejsze od śmierci, zdolność do poświęceń
b). podmiot liryczny z utworu Morsztyna:
- ?Lutnia? wyd. 1844r.
- szczęśliwy zakochany, który swoje uczucia porównuje do przyrody, miłość jako najważniejsze uczucie w jego życiu
c). Werter:
- Werter i Lotta ? historia ich znajomości
- miłość najważniejszym uczuciem, Werter opętany miłością, zakochany ubóstwiający swoją wybrankę, wiara w odwzajemnienie uczucia
- przełomowe wydarzenie ? powrót Alberta
- cierpienie, udręka, myśli samobójcze ? uczucia towarzyszące zakochanemu
d). Justyna Bogutówna:
- bezgranicznie zakochana w Zenonie
- przełomowe wydarzenie ? aborcja
- wpływ nieodwzajemnionego uczucia na stan zakochanej
e). Małgorzata:
- historia miłości Mistrza i Małgorzaty
- poświęcenie dotychczasowego życia, aby być z ukochanym
- dażyła Mistrza szczerym uczuciem, które wytrzymało długą rozłąkę
- potrafiła wykorzystać szansę na odzyskanie ukochanego
f). podmiot liryczny w utworze Poświatowskiej:
- ?Jeszcze jedno wspomnienie? wyd. 1967r.
- przedstawienie sytuacji opisanej w wierszu
- zakochany okazujący swe uczucia po wielu latach
- potrafi dostrzegać miłość i bliskość drugiej osoby w codziennym życiu
3. Wnioski, podsumowanie:
a). każdy zakochany inaczej przeżywa swoje uczucie
b). zdolność do poświęceń, zmiana dotychczasowego życia dla ukochanej osoby
c). śmierć lub długa rozłąka nie stanowią przeszkody dla uczuć zakochanego
d). zakochany ? walczy o uczucie
e). porównanie przedstawionych postaci ? Orfeusz i Małgorzata, Justyna i Werter, różnice ? Werter i Orfeusz.

BIBLIOGRAFIA PODMIOTU:
1. Bułhakow M., Mistrz i Małgorzata, Warszawa 1997
2. Goethe J. W., Cierpienia młodego Wertera, Warszawa 1993
3. Morsztyn J. A., Do panny (Bez ciebie, moje dziewczę, tak leniwym krokiem) [w:] Wybór poezji, Warszawa 1952
4. Nałkowska Z., Granica, Warszawa 1978
5. Parandowski J., Orfeusz i Eurydyka [w:] Mitologia, Poznań 1987
6. Poświatowska H., *** (więc jesteś jesteś jesteś), Kraków 2006

BIBLIOGRAFIA PRZEDMIOTU:
1. Blednicka D., Justyna Bogutówna ? charakterystyka [na:] http://gr.ostatnidzwonek.pl/a-6.html
2. Blednicka D., Obraz tragicznej miłości i przemiany wewnętrznej bohatera [na:] http://cmw.ostatnidzwonek.pl/a-106.html
3. Petniak E., Historia miłości mistrza i Małgorzaty [na:] http://mim.ostatnidzwonek.pl/a-916.html
4. Polańczyk D., Mistrz i Małgorzata Michała Bułhakowa, Lublin 1997
5. Zakochany [w:] Słownik języka polskiego, pod red. Mirosława Bańko, Warszawa 2007
6. Zaworska H., Granica Zofii Nałkowskiej, Warszawa 1991
7. Żuliński L., Granica, Warszawa 1990