MAM DWIE WERSJE ZADANIA, OTO ONE: 1) Nie poznalibyśmy dobrze krajobrazu Bieszczadów, gdybyśmy nie zapoznali się z warunkami hydrograficznymi tego obszaru. Sieć wodną tworzy San i jego dopływ Osława z Osławicą, Hoczewka, Solinka z Wetlinką, Nasiczniański Potok i Wołosaty wraz z niezliczoną ilością mniejszych i większych potoków. Potoki te cechuje niezwykła krętość biegu i malowniczość otoczenia, gdyż prawie wszystkie mają charakter potoków przełamujących się przez zawiłą rzeźbę grzbietów i bocznych ramion. Szczególną atrakcyjnością pod tym względem odznaczają się, idąc z zachodu na wschód, przełomy Osławy (między Wysoczanami a Mokrem, między Jasieniową a stokami Chryszczatej ), Solinki (między Żubraczami a Cisną i koło Terki), Wetlinki (koło Zawoju), Wołosatego (poniżej Bereżek) i Sanu (miedzy Tworylnem a Rajskiem). Nie są to jedyne przełomy, wody Bieszczadów spływając z północnych stoków wododziału karpackiego wykorzystują najpierw równoleżnikowe rozległe obniżenia między tym wododziałem a równoległymi do nich pasmami, a następnie przedzierają się niezliczonymi zakrętami ku północy, żłobiąc sobie drogę przez ciągnące się w poprzek wały górskie. Potoki te płyną często wśród oberwanych ścian osuwisk, spadając wodospadzikami i szypotami poprzez bloki i progi skalne. Obfityją w nie zwłaszcza śródgórskie potoki jak np. Potok Hylaty, spadający spod Połoniny Wetlińskiej, który tworzy przepiękny kilkumetrowy wodospad. Pięknymi progami i basenami wyróżnia się także Osława, Hoczewka, Solinka, Nasiczniański Potok i Wołosaty. Są to górskie wody o wspaniałej scenerii, odznaczające się kapryśną zmiennością. W czasie suchego lata nikłe i niepozorne, na wiosnę lub po większych opadach stają się burzliwe i groźne. San - najdłuższa rzeka Bieszczadów, sięgająca swoimi źródłami Przełęczy Użockiej i Opołonka w głównym grzbiecie Karpat. Długość biegu Sanu wynosi ok. 444 km, w tym od źródeł do Leska ok. 150 km.W górnym biegu San ma bardzo ostry spadek. Spadek rzeki od Leska do Dynowa wynosi ok. 1,08%, tj. na 1 km różnica spadku wynosi 1,08 m. Przebieg Sanu jest bardzo malowniczy. Niepozorny z początku zbiera po drodze liczne strumienie spływające z gniazda Halicza, otacza to gniazdo od wschodu i północy i żłobi sobie drogę, szczególnie krętą pomiedzy Tarnawą Niżną, Dźwiniaczem Górnym i Smolnikiem. W tej okolicy tworzy on piękne zakola omijające Kiczerę Dydiowską (799m) i szczyty Pod Czereszną (813m) oraz Czereszenkę (771m). Osława - jest drugą pod względem wielkości rzeką w Bieszczadach, długość jej biegu wynosi ok. 55 km. Źródła tej pięknej rzeki znajdują się na wysokości 900m n.p.m., na południowych zboczach Matragony, którą okrąża ona od zachodu po czym osiągnąwszy Obniżenie Woli Michowej przybiera kierunek zachodni, a następnie od Smolnika skręca na północ. Ciasnymi przesmykami (najładniejszy pomiędzy Jasieniową a masywem Chryszczatej ) nieustannie wije się wśród wzgórz, wzbogacona o wody Osławicy i Kalniczki, oraz innych potoków i uchodzi do Sanu na północ od Zagórza. Solinka - jest kolejną pod względem długości bieszczadzką rzeką, długość jej wynosi ok. 45 km, jest ona lewobrzeżnym dopływem Sanu. Wypływa z południowych stoków Hyrlatej i Rosochy na wysokości ok. 1000m n.p.m. oraz z północnych stoków granicznego Strybu. Solinka okrąża masyw Hyrlatej od południa, zachodu i północy, a swym dopływem Roztokiem również od wschodu i przedziera się ku północy uroczymi przełomami, kolejno miedzy Matragoną i Hyrlatą, Osiną i Hyrlatą, masywem Łopiennika a Falową, Korbanią i Połomą, aby niezliczonymi zakrętami dotrzeć do Zalewu Solińskiego w Bukowcu. Wołosaty - ma już nieco inny charakter od w/w., w górnym biegu zwany jest Wołosatką. Źródła tego potoku znajdują się na wysokości 1200m n.p.m. w kotle między Tarnicą, Krzemieniem i Haliczem. Wchłonąwszy liczne strumienie z południowych stoków Tarnicy, Szerokiego Wierchu i głównego grzbietu karpackiego, Wołosatka płynie najpierw ze wschodu na zachód obniżeniem między tymi grzbietami, po czym koło Ustrzyk Górnych zmienia kierunek na północny i przełamując się miedzy masywem Połoniny Caryńskiej a Kiczerą (977m n.p.m.) i Widełkami (1014m n.p.m.) osiąga Bereżki. Zaraz za nimi pieknym zakretem omija lesiste i strome stoki Magury Stuposiańskiej i za Stuposianami uchodzi do Sanu. Różnica wzniesień między źródłami a ujściem do Sanu wynosi ok.660 m. Hoczewka - zwana w górnym biegu Jabłonką, ma ok. 25 km długości. Wypływa ona z masywu Wołosania, zbiera liczne strumienie spod Jawornego, Chryszczatej oraz Łopiennika i Durnej i jako spory już potok górski mija Baligród. Odtąd wśród łagodniejszych wzgórz zdąża w kierunku północnym, aż do ujścia do Sanu niedaleko Bachlawy. Wetlina - składa się w górnej części z dwóch źródłowych odgałęzień. Jedno to Wetlinka, zbierająca strumienie z południowych stków Połoniny Wetlińskiej i Działu ( 1084m n.p.m.) , druga to Solinka, zwana też Górną Solinką (nie należy jej mylić z opisywaną wcześniej Solinką!), odwadniająca rozległy kocioł leśny, tzw. Puszczę Bukową, zamknięty grzbietami Wielkiej Rawki, Rabiej Skały i Paportnej. Oba te odgałęzienia łączą się koło wsi Wetlina i noszą nazwę Solinki, ale poniżej Smereka ustaliła się dla dużej już tutaj rzeki nazwa Wetlina i jako Wetlina wpada do Solinki. Od Kalnicy, gdzie rzeka zmienia kierunek z równoleżnikowego na południkowy, zmienia się również charakter doliny. Z szerokiej staje się ona coraz węższa biegnąc miedzy północnym ramieniem Smereka i grzbietem Falowej, a za Jaworcem i Zawojem zmienia się na przepiękną dolinę przełomową. Rzeka natrafia tu na strome lesiste zbocza Szczyciska (629m n.p.m.), Połomy (775m n.p.m.) z prawej strony i stoki Pereszliby z lewej. Przełom ten uchodzi za jeden z najpiękniejszych w Bieszczadach. Nasiczniański Potok - jest równie piękny, choć nie tak kręty jak Wetlina. Potok ten odwadnia zbocza otaczające Berehy Górne, po czym - zwany tu Prowczą - wlewa się w wąski przełom miedzy Połoniną Wetlińską a Caryńską i mija wieś Nasiczne (przybierając tu od niej nazwę) i wreszcie znów jako Dwernik wpada do Sanu koło miejscowości Dwernik. 2) Cały opisywany obszar leży w dorzeczu górnego Sanu, mającego swe źródła w Bieszczadach Zachodnich, w rejonie przełęczy Użockiej, na wysokości 843 m.n.p.m., wschodnich stoków Piniaszkowego (878 m.n.p.m). Górny odcinek Sanu o długości 55 km, do wielkiego zakola w okolicy Smolnika stanowi granice państwa. Na odcinku bieszczadzkim San ma dorzecze rozwinięte wybitnie asymetrycznie, z przewagą dopływów lewych- południowych. Największe z nich to kolejno: Halicz, Roztoki, Muczny, Wołosaty, Nasiczański, Hulski . Jedynym większym dopływem prawobrzeżnym jest Czarny. Rzeka płynie kretą doliną o charakterze przełomu górskiego. Po przyjęciu licznych dopływów górskich potoków staje się rzeką szeroką, ale płytką o skalistym dnie, z prześwitującymi płytami i progami skalnymi. Mało przepuszczalne podłoże zlewni górnego Sanu, w większości skalne, posiada niewielką zdolność retencjonowania opadów. W wąskiej dolinie Sanu i Solinki powstały dwa sztuczne zbiorniki wodne Solina i Myczkowce. W dalszym biegu San przepływa przez obszar Gór Sanocko - Turczańskich gdzie zbiera wody Olszanicy i jej dopływów oraz przez Pogórze Przemyskie odwadniane przez Wiar. Granica dorzecza górnego Sanu stanowi jednocześnie część głównego europejskiego działu wód, oddzielającego zlewiska Bałtyku i Morza Czarnego. Dział ten biegnie całą długością pasma granicznego, a od Przełęczy Użockiej skręca na północ, przez Siańskie i Garb Wiliwski ( Ukraina), Pasma Ostrego, Jaworników i Łukowa. Ewenementem są tu dwie rzeki należące do zlewiska Morza Czarnego są to Strwiąż i Mszanka, z dopływami niosące swe wody do górnego Dniestru. Rzeki na obszarze powiatu maja charakter górski i posiadają znaczne zasoby wodne. Ich reżim charakteryzuje duża zmienność. Intensywne opady atmosferyczne przy znacznych spadkach rzek stwarzają dobre warunki szybkiego odpływu. Z uwagi na mało przepuszczalne podłoże spływ odbywa się w znacznym stopniu powierzchniowo, wskutek czego w okresach suszy występują bardzo małe przepływy, a w okresach deszczowych gwałtowne i wielkie wezbrania. Jako podstawowy wskaźnik zasobów powierzchniowych przyjmowane są średnie roczne przepływy, które dla Sanu w Zatwarnicy wynoszą, 11, 5 m3/ s, w Olchowcu 37, 6 m3/s natomiast dla rzeki Strwiąż w Krościenku 2, 96 m3/ s. Przepływy średnie rzek karpackich są dużo wyższe od przepływów rzek płynących w innych regionach kraju. W południowo wschodniej części powiatu występują wysokie wartości spływu jednostkowego, osiągające dla rzek bieszczadzkich wartości powyżej 20 m3/s km2. W ciągu roku maksymalny odpływ w rzekach regionu występuje w miesiącach marzec- kwiecień, natomiast minimum odpływu obserwowane jest najczęściej we wrześniu. Występują dwa rodzaje wezbrań: roztopowe i opadowe. Przyczyną wiosennych wezbrań roztopowych jest gwałtowne topnienie pokrywy śnieżnej. Wezbrania te w odróżnieniu od wezbrań opadowych charakteryzuje niższa kulminacja fal powodziowych i dłuższy czas trwania. Wezbrania opadowe powstają na skutek trwających przez kilka kolejnych dni rozlewnych deszczów. Obserwuje się wówczas szybko przesuwające wysokie kulminacje fal powodziowych. (T. Winnicki, B. Zemanek; 2003) Istotne znaczenie dla gospodarki wodnej regionu mają zbiorniki retencyjne: Solina i Myczkowce. Zmienność odpływu powierzchniowego, charakterystyczna dla rzek karpackich, jest przyczyną licznych podtopień szczególnie w okresach odpływów ekstremalnie wysokich. Podstawowymi zadaniami zbiorników jest redukcja kulminacji fal powodziowych i ochrona terenów leżących poniżej zbiorników. Spośród potoków spływających z północnych stoków Krzemienia (1331m.n.p.m.) i Bukowego Berda (1325m.n.p.m.) największe są Roztoki (8,7 km długości, 13,7 km2 dorzecza) i Muczny (odpowiednio 10,5 km, 22,7 km2). Masywy Tarnicy (1346m.n.p.m.) i Wielkiej Rawki(1321m.n.p.m) odwadnia Wołosaty (27,8 km, 119,1 km2). Obniżenie Berehów Górnych należy do zlewni Bereżanki (w niższym biegu noszącej nazwy Nasiczański i Dwernik; 14 km, 54,2 km2). W części zachodniej największą rzeką jest Wetlina (32,3 km, 160,6 km2). Jej lewe dopływy (Górna Solinka, Smerek, Bystry) są dłuższe, natomiast prawe odznaczają się dużymi spadkami. (T. Winnicki, B. Zemanek; 2003) Doliny potoków mają typowy dla Bieszczadów układ kratowy - złożony z odcinków podłużnych (równoległych do grzbietów) i prostopadłych do nich odcinków poprzecznych (przełomowych). Najciekawsze przełomy tworzą Górna Solinka między Działem (756m.n.p.m.) a Jawornikiem (787m.n.p.m.) oraz Bereżanka między Połoniną Wetlińską (1256m.n.p.m.) a Połoniną Caryńską (1297m.n.p.m.). Wyjątkowo interesujący jest również przełom Wetliny pod Zawojem. Na kilku potokach występują efektowne wodospady, np. w Starym Siole na Słowiańskim Żwirze, pod Kobylskiem (786m.n.p.m.) i na Hylatym. Liczne progi skalne można oglądać na Wetlinie koło Zawoja. Stan czystości wód płynących powiatu bieszczadzkiego jest zróżnicowany. O jakości wód Sanu decydują nieczyszczone ścieki komunalne z Leska i Sanoka oraz spływy powierzchniowe. W górnej części zlewni zagrożenie dla wód Sanu stanowi niekontrolowany ruch turystyczny oraz związana z tym gospodarka ściekowa i gospodarka odpadami. Analizy stanu zanieczyszczenia wykazuję, że rzeka w górnym biegu, na dopływie do zbiornika Solina spełnia wymagania I klasy czystości wód, na pozostałym odcinku zanieczyszczenie wzrasta do poziomu klasy III. Decydujący wpływ na jakość wody Strwiąża mają zanieczyszczenia dopływające z Ustrzyk Dolnych. Kontrola wód w przekroju zlokalizowanym przy granicy Polski i Ukrainy wskazuje na utrzymywanie się pozaklasowej jakości i nadmierne zanieczyszczenia bakteriologiczne. Ocena według kryterium fizykochemicznego wskazuje na III klasę czystości wód.
