Analiza SWOT, wizja, misja i strategia rozwoju obszarów wiejskich regionu Puszczy Białowieskiej.

ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH REGIONU PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ (praca w załączniku)

Tabela - Analiza SWOT

MOCNE STRONY:

-> Unikatowe walory przyrodnicze i kulturowe

Walory przyrodnicze
Największym naturalnym bogactwem regionu jest Puszcza Białowieska ? ostatnia ostoja naturalnych lasów kontynentu europejskiego. Jej bogactwo przyrodnicze i pierwotny charakter to rezultat wielowiekowej ochrony, jaką otaczali ją władcy wschodniej części Europy. Różnorodność biologiczna Puszczy to niespotykane w innych miejscach bogactwo gatunków roślin, zwierząt i grzybów, często reliktowych. Najcenniejszym pod względem przyrodniczym obiektem polskiej części puszczy jest Białowieski Park Narodowy - najstarszy park narodowy w Polsce ( powstał w 1921 roku).

Fauna
Puszcza Białowieska stanowi środowisko życia dla ogromnej jak na naszą strefę klimatyczną liczby gatunków zwierząt (do tej pory stwierdzono w Puszczy występowanie ponad 12 tysięcy gatunków zwierząt, dla porównania w całej Polsce jest ich około 35-40 tysięcy).
O wartości i unikatowości Puszczy stanowi jednak nie liczba, ale jakość występujących w niej gatunków zwierząt. Stosunkowo mało jest tu gatunków związanych ze środowiskiem przekształconym przez człowieka, a bardzo dużo charakterystycznych dla naturalnych lasów. Specyficzne jest również to, że gatunki często występują w małych zagęszczeniach osobników, przy równoczesnym wysokim zróżnicowaniu na danym obszarze.
Spośród tutejszej fauny najbardziej znany jest żubr. W ścisłym rezerwacie występują także jelenie, sarny, dziki i łosie. Z drapieżników żyją tu: wilki, rysie, lisy, z mniejszych: kuny leśne, łasice, gronostaje, tchórze, jenoty i borsuki. Uwagę przyciąga rzadka ornitofauna: orlik krzykliwy, żuraw, bocian czarny, jarząbek, kobuz, jastrząb, 8 gatunków dzięciołów. Szczególnie bogatą grupą są bezkręgowce, a zwłaszcza owady.

Flora
Dzięki wielowiekowej ochronie Puszczy Białowieskiej zachowały się ostatnie w Europie fragmenty lasów o charakterze pierwotnym. Wiele pospolitych gatunków roślin przybiera w tym masywie leśnym osobliwe formy i rozmiary, w szczególności pod tym względem wyróżniają się drzewa: świerki, jesiony, dęby, lipy.
Oprócz pojedynczych gatunków roślin ocalały również rzadkie zespoły roślinne np. świerczyna na torfie ? niezwykle rzadko spotykane zbiorowisko leśne.
Przetrwało tu wiele gatunków mszaków i porostów - występują tylko tam, gdzie las zachował swoją pierwotność. Większość z nich jest związana z martwym drewnem lub z pniami, korą i konarami starych drzew. Ich obecność stanowi o unikatowości Puszczy, będąc równocześnie miernikiem stopnia zachowania jej naturalnych zasobów.

-> Walory kulturowe
Region Puszczy Białowieskiej charakteryzuje się wielokulturowością. Rezultatem wzajemnego przenikania się wzorów kulturowych jest obecność obiektów łączących cechy różnych kultur i tradycji.
Na tym terenie od stuleci sąsiadują ze sobą różne narodowości i wyznania. Żyją tu zgodnie Polacy, Białorusini, Ukraińcy; prawosławni, katolicy, muzułmanie i wyznawcy innych religii. Ta mieszanka etniczna tworzy swoisty folklor regionu. Język, jakiego dziś używają mieszkańcy to (poza polskim) zbiór gwar białoruskich i ukraińskich. Wśród innych zjawisk językowych można wyróżnić wciąż żywą tradycję używania nazw własnych dla pól, części wsi, itp. Zachowały się też ślady w postaci nazw własnych na tereny wydzielone, czyli na tzw. uroczyska.
Region Puszczy jest płaszczyzną stykania się chrześcijaństwa wschodniego i zachodniego, toteż skupiła się tu pełna reprezentacja typów budownictwa sakralnego: od zabytkowych cerkwi i kościołów po świątynie zbudowane według nowoczesnych projektów.
Wiele wsi zachowało tradycyjną drewnianą architekturę domów i zabytkowe rozplanowanie zagród. Spotyka się tam bogactwo drewnianych ornamentów: m.in. ażurowe ozdoby okien, naroży ścian i ganków, rzeźbione okiennice, ozdobnie wycinane deski w szczytach domów układane w mozaiki. Powszechnie występującym elementem krajobrazu są drewniane krzyże i kapliczki stojące samotnie lub w grupach. Bogato reprezentowana jest też inna mała architektura: żurawie, drewniane płoty. Wiele gospodarstw na tym terenie używa drewnianych narzędzi i sprzętów uchodzących za archaiczne w zachodniej czy centralnej Polsce.

Rękodzieło prezentuje różnorodność form przy zachowaniu dawnych technik pracy, można znaleźć tu pięknie wyszywane i haftowane materiały oraz charakterystyczne dla całego Podlasia tkaniny artystyczne.
Na terenie regionu odbywa się szereg imprez folklorystycznych i kulturalnych różnej rangi, które w dużej mierze są związane z kulturą mniejszości narodowych. Do ciekawszych należą: Międzynarodowy Festiwal ?Dni Muzyki Cerkiewnej?, który odbywa się w maju w Soborze Św. Trójcy w Hajnówce, impreza folklorystyczna ?Noc Kupały? (w Narwi - młodych Białorusinów, w Białowieży starszych Białorusinów), ?Spotkania Folkowe? w Czeremsze.

-> Stosunkowo dobrze rozwinięta baza noclegowa turystyki
Kolejnym atutem opisywanego obszaru jest rozwinięta baza noclegowa o zróżnicowanym standardzie, mimo że jej obiekty są rozmieszczone nierównomiernie. Najważniejszym, wyróżniającym się na tle regionu (a nawet całego województwa podlaskiego) ośrodkiem skupienia bazy noclegowej jest Białowieża, w której znajdują się trzy hotele o wysokim standardzie, dom wycieczkowy PTTK, kilka pensjonatów, kilkadziesiąt kwater prywatnych oraz dwa pola namiotowe ? łącznie 1294 miejsc noclegowych co stanowi niemalże połowę ogółu w regionie (stan na 2005 r.). Ośrodkami, w których także znajdują się obiekty bazy noclegowej typu hotelowego są Hajnówka i Narew. Rejon Zalewu Siemianówka stanowi miejsce skupienia indywidualnego budownictwa letniskowego, które jest niedostępne dla turystów z zewnątrz. Największą liczbę obiektów bazy noclegowej tworzą jednak kwatery prywatne (w tym agroturystyczne). Miejscowości, gdzie jest ich najwięcej to: Białowieża (45), Narewka (27), Hajnówka (13), Dubicze Cerkiewne (11).

-> Atrakcyjne szlaki turystyczne
Istniejąca sieć szlaków pieszych (320 km) i rowerowych (280 km) jest rozmieszona stosunkowo nierównomiernie, jednakże unikatowe walory przyrodnicze i kulturowe regionu czynią je niezwykle atrakcyjnymi (np. szlaki piesze na terenie rezerwatu ścisłego Białowieskiego Parku Narodowego - wszystkie trasy można zwiedzać tylko z przewodnikiem, a część jedynie za zgodą Dyrektora BPN). Szlaki oznakowane są w terenie i znajdują się pod stałą opieką oddziałów w PTTK w Hajnówce, Białowieży i Białymstoku.
W regionie występują również ścieżki przyrodnicze i edukacyjne, które są dodatkową atrakcją. Są one zazwyczaj krótsze od szlaków turystycznych, a ich zadaniem jest podnoszenie świadomości turystów o wartości poznawanego terenu.

-> Wysoka rozpoznawalność marek związanych z regionem
Marka ?Puszcza Białowieska? ma ogromną rozpoznawalność nie tylko wśród Polaków, ale także wśród obywateli innych krajów (nie tylko europejskich). Jest ona jednoznacznie kojarzona się z najstarszym rezerwatem pokazowym żubrów oraz prastarą puszczą, jakiej nie ma w pozostałej części Europy, co przyciąga rzesze turystów, w tym zagranicznych.
Oprócz tej koronnej ?Puszczy Białowieskiej? rozpoznawalne także są (chociaż nie w tak wysokim stopniu) takie marki jak ?Żubrówka? czy ?Hotel Białowieski? będący miejscem spotkań polityków, głów Kościołów, noblistów.

-> Sprzyjające warunki do produkcji żywności ekologicznej
Region Puszczy Białowieskiej charakteryzuje nieskażone środowisko naturalne i tradycyjne rolnictwo. Przeważają tu małe i średnie gospodarstwa rolne o powierzchni do 10 ha, które w znacznej większości nie są wyspecjalizowane w określonej produkcji, a ludność zamieszkała na omawianym terenie zajmuje się głównie rolnictwem, pracą w lesie oraz agroturystyką. Są to więc bardzo dogodne warunki do podjęcia produkcji żywności ekologicznej.

SŁABE STRONY:

-> Brak strategii zarządzania ruchem turystycznym
Poważnym mankamentem regionu Puszczy Białowieskiej jest brak zintegrowanej oferty turystycznej i współpracy pomiędzy poszczególnymi podmiotami świadczącymi usługi turystyczne. Brakuje lokalnych centrów obsługi turystów przygotowujących atrakcyjne i zróżnicowane oferty pobytów turystów na cały rok (nie tylko w sezonie turystycznym), które działają sprawnie w wielu krajach w Europie i na świecie.
Swoistą cechą ruchu turystycznego w rejonie Puszczy Białowieskiej jest krótkotrwałość pobytu turystów, którzy najczęściej spędzają tu zaledwie kilka dni. Oferta turystyki w tym regionie pomimo ogromnego bogactwa przyrodniczego jest uboga (nie wliczając nielicznych hoteli i pensjonatów) i ogranicza się prawie wyłącznie do zwiedzania rezerwatu ścisłego Białowieskiego Parku Narodowego i rezerwatu pokazowego żubrów. Ponadto jest trochę propozycji dla ornitologów. Natomiast zdecydowanie za mało jest produktów turystycznych i ofert dla turystów zainteresowanych zwiedzaniem innych obszarów regionu odznaczających się wysokimi walorami kulturowymi, a także skrajów puszczy, które są również atrakcyjne pod względem przyrodniczym. Problem ten dotyczy także kwater agroturystycznych, gdzie turystom praktycznie nie proponuje się ofert spędzenia wolnego czasu.
Nie istnieje również ściślej sprecyzowany plan na wypadek nadmiernej koncentracji ruchu turystycznego na cennych przyrodniczo obszarach (dotyczy to głównie Puszczy Białowieskiej), który zakładałby kierowanie go do mniej spopularyzowanych rejonów sąsiednich, co mogłoby zapobiec zniszczeniu unikalnych walorów przyrodniczych.

-> Niewystarczająca promocja regionu
Mimo wypromowanej marki ?Puszcza Białowieska? tak naprawdę nieliczni potencjalni zwiedzający zdają sobie sprawę z unikatowości regionu, z zwłaszcza jego walorów kulturowych. W odczuciu przeciętnego turysty z innych regionów Polski, ale także z Podlasia, jedyną wartą uwagi atrakcją turystyczną jest Białowieski Park Narodowy. Ponadto przekonanie to, jako utarty od lat stereotyp, podziela również znaczna część mieszkańców regionu.
Brak jest odpowiedniej promocji, co przyciągnęłoby więcej turystów na te tereny (np. odsetek turystów zagranicznych pozostaje od kilku lat na względnie stałym poziomie - około 10%).

-> Słabo rozwinięta infrastruktura techniczna (drogi, kanalizacja, infrastruktura teleinformatyczna)
Sieć komunikacyjną Puszczy Białowieskiej i terenów do niej przyległych tworzą drogi publiczne i koleje. Jednak stan i ilość dróg nie jest zadawalający zważywszy na turystyczny charakter regionu. Tylko 42, 2% dróg to drogi o nawierzchni bitumicznej, a znaczna ich część wymaga generalnego remontu. Na stosunkowo słabo rozwiniętą sieć dróg publicznych ma wpływ głównie niski stopień zainwestowania terenu i wysoka lesistość.
Podobnie kształtuje się sytuacja w przypadku sieci kanalizacyjnej. Mimo, iż wyposażenie mieszkań w ten element infrastruktury komunalnej wzrasta dość dynamicznie, jednak nie jest to poziom wystarczający w stosunku do potrzeb mieszkańców i przybywających tu turystów. Tylko 15,6% mieszkań regionu jest podłączona do sieci kanalizacyjnej, dla porównania w województwie podlaskim wskaźnik ten wynosi 61,1% (stan na 2002 r.).
Jeśli chodzi o infrastrukturę teleinformatyczną to sytuacja jest również niezadowalająca. Tylko 17 na 1000 mieszkańców ma dostęp do sieci Internet (stan na 2005 r.). Barierą są tu zapewne zbyt niskie dochody mieszkańców i nieznajomość najnowszych technologii teleinformatycznych. Niewystarczająca jest również ilość komputerów podłączonych do sieci Internet w placówkach oświatowych i innych instytucjach.

-> Niekorzystna struktura demograficzna
Region Puszczy Białowieskiej nie posiada zadowalającego potencjału ludnościowego. Prawie 33% mieszkańców to ludność w wieku poprodukcyjnym (dla porównania w podlaskim ludność w wieku poprodukcyjnym stanowi 16,4% mieszkańców), natomiast ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowi zaledwie 16,3% ogółu mieszkańców regionu.

->Niski poziom wykształcenia ludności
Poziom wykształcenia ludności (w wieku 13 lat i więcej) przedstawia poniższa tabela:
Wyższe 3,7%
Policealne 1,7%
Średnie 18,4%
Zasadnicze zawodowe 16,6%
Podstawowe 38,9%
Niepełne podstawowe i bez wykształcenia 20,7%

Tylko 3,7% mieszkańców regionu zdobyło wyższe wykształcenie, a ponad 60% posiada wykształcenie podstawowe i niepełne podstawowe oraz w ogóle nie zdobyło żadnego wykształcenia. Wynika to poniekąd ze struktury demograficznej ? stosunkowo dużej liczby ludności w wieku poprodukcyjnym. Znaczna ich część przerwała edukację (bądź jej nie rozpoczęła) z powodu rozpoczęcia działań wojennych w 1939 roku, dodatkowym czynnikiem utrudniającym zdobycie wykształcenia była bardzo trudna sytuacja materialna - również po II wojnie światowej. Poza tymi barierami przed rokiem 1939 nie egzekwowano skutecznie powszechnego obowiązku szkolnego.
W obecnych czasach wciąż najpoważniejszą barierą edukacyjną dla sporej części mieszkańców regionu jest osiąganie zbyt niskich dochodów. Dużej liczby rodzin nie stać na wysłanie dziecka (tym bardziej większej liczby dzieci) na studia, a nawet do szkoły średniej do innej miejscowości. Niekorzystną sytuację potęguje również uboga oferta edukacyjna w regionie (zwłaszcza na poziomie ponadgimnazjalnym).

-> Uboga oferta edukacyjna, brak placówek oświatowych kształcących w zakresie obsługi turystycznej
W regionie znajduje się tylko jedna placówka oświatowa kształcąca na poziomie ponadgimnazjalnym. Wydaje się, że zadaniem wykształcenia młodzieży na poziomie średnim i wyższym zostały obarczone większe miejscowości i miasta spoza regionu ? głównie Białystok. Dodatkowo brakuje placówek kształcących młode pokolenie w zakresie obsługi turystycznej. Mimo, że w regionie panuje stosunkowo wysoki poziom bezrobocia stale występuje niedobór odpowiednio wykwalifikowanej kadry do obsługi ruchu turystycznego.

-> Bardzo niski poziom prywatnych i samorządowych środków inwestycyjnych
Inwestycje są podstawowym motorem rozkwitu społeczno ? gospodarczego każdego obszaru, jednakże region Puszczy Białowieskiej nie ma możliwości dynamicznego rozwoju ze względu na zbyt niski poziom prywatnych i samorządowych środków inwestycyjnych. Głównym źródłem utrzymania prawie 60% tutejszej ludności są emerytury i renty, także więcej osób korzysta ze środków uzyskanych z pomocy społecznej w porównaniu do całego województwa podlaskiego. Jeśli chodzi o niewystarczający poziom środków samorządowych to jest on rezultatem niskiej płynności finansowej lokalnych gmin, które dodatkowo borykają się z problemem gorszego stanu miejscowej infrastruktury technicznej (drogi, kanalizacja) w porównaniu do innych nieco bogatszych gmin województwa podlaskiego. Wydatki inwestycyjne na 1 mieszkańca regionu wynoszą średnio 231 złotych (w województwie podlaskim 293 zł/mieszk.).


-> Niska świadomość społeczna odnośnie posiadanych zasobów i ich ochrony
Bezcenne walory przyrodnicze regionu Puszczy Białowieskiej są powszechnie znane, ale z niezwykłej rangi kulturowych walorów sprawę zdają sobie jedynie nieliczni mieszkańcy puszczańskich wsi. Często nie wiedzą, że ich stare chaty mają jakąkolwiek wartość. Trzeba im to uświadomić i pokazać, że zwarte zespoły drewnianej zabudowy to w dzisiejszej Polsce coś niespotykanego. Ta stara architektura jest czymś co może stanowić atrakcję turystyczną i przyciągnąć turystów, a co łatwo może zniszczyć nawet jeden nowoczesny dom nie pasujący do całości i wcale nie chodzi o to, aby miejscowe społeczeństwo mieszkało w ?żywym skansenie?.
Ponadto wśród mieszkańców istnieje słaba świadomość ekologiczna. Oprócz terenu BPN występuje słaba gospodarka zagospodarowania odpadów. Tylko 32% miejscowości jest wyposażona w kontenery na śmieci, segregacja odpadów występuje sporadycznie. Taki stan wpływa niekorzystnie na środowisko naturalne i atrakcyjność turystyczną regionu.

-> Niechęć do zrzeszania się na rzecz rozwoju regionu ? zarówno usługodawców, jak i samych mieszkańców (również rolników)
W dzisiejszych czasach nadal pokutuje pogląd, że wszelkie rodzaje spółdzielczości są wymuszoną i nieefektywną formą działalności. Prywatni przedsiębiorcy uwzględniają prawie wyłącznie własne korzyści i dążą do zdobycia maksymalnego zysku nie interesując się rozwojem regionu jako całości. Dodatkowym mankamentem jest mała aktywność społeczności lokalnych (w tym rolników, którzy mogliby tworzyć grupy producentów żywności ekologicznej). Wynika to być może z braku środków finansowych, ale wydaje się raczej, że jest to kwestią zwykłego lenistwa i braku zainteresowania sprawami regionu. Ważne jest także przekonanie przedstawicieli lokalnych społeczności do podjęcia wspólnych działań na rzecz rozwijania nowych form turystyki w miejscach i regionach uważanych dotąd za ?nieturystyczne?.

SZANSE:

-> Moda na turystykę przyrodniczą, kulturową, również na agroturystykę
Podstawowymi formami turystyki typowymi dla regionu Puszczy Białowieskiej, na których rozwój należy postawić, jest przede wszystkim agroturystyka, turystyka przyrodnicza i turystyka kulturowa.
Cenne i unikatowe, niespotykane na innych terenach walory przyrodnicze i kulturowe sprawiają, że turystyka przyrodnicza i kulturowa powoli staje się jedną z dominujących form w regionie. Turystyka przyrodnicza rozwija się przede wszystkim na obszarach chronionych. Wszędzie tam istnieją wspomagające ją elementy infrastruktury w postaci muzeów, sal wystawowych, ścieżek edukacyjnych. Ta forma turystyki uprawiana jest zarówno przez turystów indywidualnych, którzy pragną aktywnie spędzać czas, jak i przez zorganizowane grupy obsługiwane przez wyspecjalizowane biura turystyki przyrodniczej.
Szczególnie korzystne warunki rozwoju ma agroturystyka, która ostatnio stała się szczególnie modna. Stworzenie systemu niedrogich kwater agroturystycznych w tradycyjnych drewnianych domach mogłoby stanowić alternatywę dla nowoczesnych hoteli, a jednocześnie przyczyniłoby się do uratowania cennych zabytków budownictwa wiejskiego. Możliwość noclegu w autentycznej wiejskiej chacie, atrakcyjnie położonej na skraju słynnej puszczy byłaby sama w sobie niezwykłą atrakcją turystyczną, którą można byłoby skutecznie promować. Atrakcyjność takiej oferty można zwiększyć przez stworzenie w kwaterach możliwości degustacji regionalnych potraw oraz kupienia miejscowych pamiątek.

-> Rozwój turystyki wpłynie na zmniejszenie bezrobocia i zwiększenie dochodów ludności
Rozwój wspomnianych wyżej form turystyki przyrodniczej, kulturowej i agroturystyki stanowi realną możliwość poprawy sytuacji gospodarczej regionu. Zwiększą się dochody miejscowej ludności, a tym samym zwiększą się również prywatne środki na nowe inwestycje oraz uatrakcyjnienie i rozbudowę infrastruktury turystycznej. Te działania mogą spowodować zmniejszenie bezrobocia, ponieważ mieszkańcy znaleźliby zatrudnienie przy budowie nowo powstających ośrodków, ale również mogliby w nich znaleźć pracę po ukończeniu prac budowlanych.

-> Możliwość pozyskania środków pomocowych z programów rolno - środowiskowych i z tytułu położenia przygranicznego
Realizacja rozwoju społeczno ? gospodarczego regionu Puszczy Białowieskiej wymaga zaangażowania znacznych środków finansowych, które będą musiały pochodzić z różnorodnych źródeł: budżetowych, prywatnych i z różnego rodzaju funduszy oraz środków pomocowych. Obszar ten ze względu na swoje specyficzne walory ma możliwość ubiegania się o przyznanie środków pomocowych z funduszy pomocowych UE i Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR), jak również z funduszy rolno ? środowiskowych i programu Natura 2000 (obszar Puszczy Białowieskiej spełnia kryteria wymagane do programu Natura 2000), które będą wspierać finansowo mieszkańców regionu.
Opisywany obszar dodatkowo posiada możliwość pozyskania środków z tytułu położenia przygranicznego i współpracy transgranicznej z Białorusią. Ma to na celu łagodzenie niekorzystnych skutków istnienia granicy dla poprawy warunków życia mieszkańców regionu. Przygotowany przez BPN w 2004 roku plan polsko - białoruskiej współpracy transgranicznej ( zaakceptowany przez Ministerstwo Środowiska ) w dalszym ciągu jest wdrażany. Projekty są finansowane ze środków europejskich w ramach funduszy INTERREG i UNDP. Jeden z projektów wspiera również zachowanie dziedzictwa kulturowego transgranicznego obiektu dziedzictwa światowego UNESCO, co pozwoli uchronić cenne zasoby regionu.

-> Wzrost zainteresowania żywnością ekologiczną miejscowych producentów
Mocną stroną regionu są warunki sprzyjające produkcji żywności ekologicznej (czyste środowisko i tradycyjne rolnictwo). Należałoby więc wykorzystać tą przewagę, ponieważ wielu odwiedzających oczekuje zdrowej, ekologicznej żywności, co zresztą jest spójne (i tak być powinno) z wizerunkiem czystego, dziewiczego regionu Puszczy Białowieskiej. Bardzo dużo rolników na rozpatrywanym obszarze prowadzi produkcję na własne potrzeby, bądź wcale nie zajmuje się produkcją rolniczą. Właśnie dla tych gospodarzy rozpoczęcie produkcji ekologicznej pomogłoby polepszyć sytuację materialną (chociaż gospodarstwa produkujące na rynek też mogą przekwalifikować się w tym kierunku), ponieważ popyt na żywność ekologiczną będzie sukcesywnie wzrastał.
Promocja regionu poprzez turystów spowoduje przyciągnięcie innych ? w tym zagranicznych
Im bardziej zwiedzający jest zadowolony z oferty turystycznej regionu, tym częściej będzie tu powracał oraz przekaże pozytywne wrażenia z pobytu dla znajomych i rodziny (przysłowiowa ?poczta pantoflowa?). Jest to bezpłatna forma promocji regionu, a przy tym niezwykle skuteczna. Powoli to na przyciągnięcie większej liczby turystów (w tym zagranicznych) i wypromuje region Puszczy Białowieskiej (nie tylko pod względem walorów przyrodniczych) w całej Europie.


-> Rewaloryzacja architektury drewnianej i podniesienie estetyki innych obiektów uatrakcyjni ofertę turystyczną
Obecnie istnieje wiele obiektów architektury drewnianej, które wymagają remontu bądź odbudowy, ponieważ uległy zniszczeniu wskutek upływu czasu lub pożarów. Odnowienie starych budynków pozwoli utrzymać jak najdłużej ich walory i niezmiennie będzie przyciągać rzesze turystów. Jeśli chodzi o bardziej nowoczesne obiekty to należałoby stylizować je na starsze obiekty, a nie np. obijać sidingiem, aby nie zakłócić tradycyjnego krajobrazu puszczańskiej wsi i nie zubożyć oferty turystycznej.

-> Rozwój usług na rzecz środowiska
Rozwój usług na rzecz środowiska naturalnego pozwoli na zachowanie walorów regionu i uchroni go od stopniowej degradacji. Przykładowymi działaniami nie wymagającymi wysokich nakładów finansowych, jakie mogą zostać podjęte przez gminy i mieszkańców są: budowa przyzagrodowych oczyszczalni ścieków, nie wymagająca środków finansowych (a tylko chęci) segregacja odpadów przez mieszkańców. Na większe inwestycje np. oczyszczalnie ścieków i spełniające standardy wysypiska śmieci można pozyskać środki z funduszy europejskich. Inwestycje te mogą również zmniejszyć bezrobocie wśród miejscowej społeczności i będą jej służyć przez długie lata.

-> Wykorzystanie nieeksploatowanych linii kolejowych wpłynie na rozwój regionu bez jego degradacji
W celu uatrakcyjnienia pobytu turystów w regionie można wznowić ruch pasażerski (choćby tylko w sezonie letnim) na nieeksploatownej sieci linii kolejowych (zwłaszcza, że sieć kolejowa ma dogodnie położenie i jest stosunkowo mocno rozbudowana). Przejazd koleją przez puszczę jest sam w sobie niezwykłą atrakcją, która skutecznie przyciągnie turystów. Ponadto możliwość dojazdu kolejowego do często uczęszczanych miejsc pozwoliłaby na pewne ograniczenie stale rosnącego ruchu drogowego oraz odciążenie zniszczonych dróg regionu. Byłoby to również korzystne dla środowiska naturalnego.
Duże możliwości tworzenia interesujących ofert i produktów turystycznych łączą się z wykorzystaniem istniejącej sieci wąskotorowych kolejek leśnych w Puszczy Białowieskiej. Niemałą atrakcją mogłoby być wydłużenie istniejącej obecnie istniejących tras, a ewentualny powrót mógłby się odbywać pieszo lub rowerem.

ZAGROŻENIA:

-> Zmniejszająca się liczba ludności
Region Puszczy Białowieskiej ulega stopniowemu wyludnieniu. Liczba ludności zmniejszyła się niemalże o 20% w 2003 roku w stosunku do 1991 roku. Obszar ten charakteryzuje się wyjątkowo wysokim ujemnym przyrostem naturalnym w skali województwa, można też zaobserwować ujemne saldo emigracji. Taka tendencja może doprowadzić w przyszłości do drastycznego spadku potencjału ludnościowego w tym regionie.

-> Migracja młodych i wykształconych ludzi
Szczególnie dotkliwa jest emigracja młodych i wykształconych ludzi, którzy po ukończeniu wyższych uczelni nie znajdując perspektyw do dalszego rozwoju stosownie do posiadanych kwalifikacji, pozostają w większych miastach. Powoduje to permanentny brak odpowiedniej kadry kierowniczej do sprawnego zarządzania ruchem turystycznym w regionie. Kadra ta miałaby przewagę w znajomości tutejszych walorów i problemów regionalnych.

-> Zagrożenie dla środowiska naturalnego w wyniku niekontrolowanego rozwoju turystyki
Region Puszczy Białowieskiej ze względu na to, że jest jednym z najbardziej znanych miejsc na Podlasiu, znajduje się pod silną presją turystyczną. Większość odwiedzających Puszczę osób porusza się po odpowiednio przygotowanych i wyznaczonych szlakach turystycznych. Natomiast większe szkody są wyrządzane przez osoby nie przestrzegające obowiązujących nakazów i zakazów np. wyrzucanie śmieci z samochodów, wjazdu do lasu samochodami i biwakowanie w miejscach niedozwolonych. Wynikiem tego jest zaśmiecanie cennych obszarów, płoszenie zwierząt leśnych i niebezpieczeństwo lokalnych pożarów. Jeśli nie poczyni się odpowiednio wcześnie działań pozwalających na kontrolę ruchu turystycznego na tym terenie gwałtownie rosnąca liczba turystów może spotęgować te niekorzystne skutki i spowodować degradację środowiska naturalnego, a tym samym dotkliwe zubożenie oferty turystycznej.

-> Dysproporcje w rozwoju regionu w wyniku koncentracji turystyki na jednym obszarze (Puszcza Białowieska)
Puszcza Białowieska jest głównym miejscem skupienia turystyki w regionie. Rodzi to niebezpieczeństwo pominięcia innych, także atrakcyjnych turystycznie obszarów. Może to doprowadzić do zmniejszenia zainteresowania tymi terenami potencjalnych inwestorów, którzy będą preferować wypromowane miejsca do inwestowania. Tym samym dysproporcje w rozwoju społeczno ? gospodarczym będą się pogłębiać.

-> Niedostateczna dostępność środków zewnętrznych jako hamulec rozwoju inwestycji w turystyce
W wyniku nikłego zainteresowania pochodzących spoza regionu inwestorów, brak środków finansowych uniemożliwia rozbudowę bazy turystycznej i rozszerzenie oferty produktów turystycznych. Zewnętrzni inwestorzy zwracają szczególnie uwagę na istniejącą infrastrukturę techniczną, która nie jest zadowalająca. Mieszkańcy regionu wprawdzie rozwijają gospodarstwa agroturystyczne lecz ich możliwości są ograniczone. Również trudno jest pozyskać środki w postaci długoterminowych kredytów bankowych, ponieważ osoby zamieszkujące na tym terenie nie są w stanie przedstawić odpowiedniego zabezpieczenia (dotyczy to także gmin).

->Brak opieki nad zabytkami może spowodować ich zniszczenie i zubożenie oferty turystycznej
W regionie Puszczy Białowieskiej przeważają zabytki drewniane (lub nawet kryte strzechą), które wymagają częstej i regularnej konserwacji. Wprawdzie obecnie starania dla ich zachowania są wystarczające jednak otoczenie ich odpowiednią dbałością w przyszłości (zarówno w tej najbliżej jak i tej dalszej) będzie wymagać odpowiednich nakładów finansowych oraz zainteresowania się tym problemem. Zniszczenie, bądź też uszkodzenia cennych zabytków nieodwracalnie obniżą wartość turystyczną regionu i spowodują odpływ tych grup turystów, którzy specjalnie przyjadą po to, aby je podziwiać.

WIZJA

Jeden z najbardziej atrakcyjnych regionów turystycznych w Europie pod względem unikalnych walorów środowiska naturalnego i kulturowego oraz wysokiej jakości życia jego mieszkańców.

MISJA
Promocja regionu w Europie oraz atrakcyjna oferta inwestycyjna, które pozwolą na zrównoważony rozwój społeczny i gospodarczy obszaru Puszczy Białowieskiej
i jej okolic.

STRATEGIA REGIONU

1) Cel strategiczny: Ochrona zasobów przyrodniczych
- opracowanie i wdrożenie zasad działań gospodarczych na cennych przyrodniczo terenach
- wykorzystanie odpowiednich środków finansowych (z dotacji unijnych, budżetu państwa)
- dążenie do uświadomienia mieszkańcom posiadanych walorów środowiskowych
2) Cel strategiczny: Rozwój gospodarczy regionu
- stworzenie profesjonalnej oferty dla inwestorów krajowych i zagranicznych
- poprawa infrastruktury technicznej i społecznej
- szeroka promocja unikalnych marek regionalnych (Białowieża, Puszcza Białowieska)
- poprawa oferty turystycznej regionu
- rozwój ekologicznej produkcji rolniczej
3) Cel strategiczny: Rozwój społeczny regionu
- edukacja nastawiona na potrzeby regionu
- poprawa warunków mieszkaniowych społeczności lokalnej
- rozwój instytucji kulturalnych służących zarówno mieszkańcom jak i turystom
- uświadomienie mieszkańcom korzyści ze wspólnego działania na rzecz regionu

Ekonomika i organizacja działalności rolniczej: 2005/2006