poisz początki  teatru  greckiego ???

1 Początki teatru greckiego datuje się na VI w. p.n.e. Słowo ”teatr” pochodzi od greckich wyrazów teatos – dostrzegalny, teates – widz i teatron – miejsce dramatycznych przedstawień. Prawdziwy początek teatru ma jednak swój początek w czasach prehistorycznych i wywodzi się od obrzędowych tańców ówczesnej ludności. Teatr grecki  wyrósł z religijnych obrzędów ku czci boga Dionizosa, miał więc w związku z tym charakter sakralny. Dionizos (Bachus) – syn Zeusa i Semele, córki króla Teb. Przed urodzeniem dziecka Semele-  za namową zazdrosnej Hery – poprosiła Zeusa, żeby ukazał się jej w swym boskim majestacie. Porażona blaskiem majestatu ojca bogów i ludzi spłonęła, wydając na świat syna. Dionizos był bogiem winnej latorośli i mistycznego szału. Ogarnięty szaleństwem zesłanym, przez mściwą Herę przejechał na rydwanie zaprzęgniętym w tygrysy Azję, Trację i Grecję, Nauczył ludzi picia wina i ”bakchicznego”, radosnego życia. Dionizosowi towarzyszył orszak hałaśliwych, nadużywających wina satyrów i sylenów – bóstw niższego rzędu o postaci ludzkiej, z koźlimi uszami, nogami i ogonem, centaurów ora bakchantek-menad, które rozszarpywały wrogów kultu Dionizosa cechowały orgiastyczne, wesołe pochody, których miejscem były zazwyczaj góry i inne trudno dostępne miejsca. Obrzędy odbywały się wśród Tańców, okrzyków, przy akompaniamencie hałaśliwej muzyki i bicia w bębny wprawiające uczestników w stan ekstazy. Dionizje – święto w starożytnej Grecji, na cześć Dionizosa, dzielące się na : Dionizje Wielkie i Dionizje Małe Dionizje Wielkie, czyli Miejskie, obchodzono w dniach 8-13 miesiąca Elafebolionu (marzec-kwiecień). W pierwszym dniu procesja przenosiła posąg Dionizosa ze świątyni na soku Akropolu do gaju herosa Akademosa, tu zaś składano hołd bogu i biesiadowano. Następne dni były porą największego współzawodnictwa dramatycznego, wystawiania tragedii i komedii. Dionizje Małe, czyli Wiejskie, obchodzono w miesiącu Posejdonie (koniec grudnia – początek stycznia). Była to pora otwierania naczyń z młodym winem, Odbywały się wtedy zabawy ludowe, procesje i przedstawienia grup aktorskich, a również tzw. Askoliasmos, taniec na workach: uczestnicy próbowali wykonać tańce czy podskoki na skórzanych, nadmuchanych workach po winie, wysmarowanych oliwą, aby były bardziej śliskie. Lenaje (Lenaia, od wyrazu lenos ,,tłocznia wina”) przypadały w miesiącu Gamelionie (styczeń-luty), kiedy tłoczono wino. Wyprawiano wtedy uczty, na ulicach miasta szumiały wesołe pochody, w teatrze Dionizosa u stóp Akropolu odbywało się współzawodnictwo dramatyczne, wystawiano komedie i tragedie. Antesterie ( Anthesteria, od nazwy miesiąca, w której tkwi wyraz anthe ,,kwiaty”) były najstarszym ze świąt dionizyjskich, w miesiącu Antesterionie (luty-marzec). Odprawiano wówczas symboliczne zaślubiny żony Archonta – Króla z Dionizosem. Trzeci dzień święta oddany był uroczystościom rodzinnym, czci zmarłych. Oprócz znaczenia kultowego przedstawienia teatralne były swego rodzaju zawodami pomiędzy sławnymi dramaturgami. Oczywiście były też miejscem rozrywki i spędzania wolnego czasu przez Greków. Pierwsze przedstawienie zorganizował Pizystrat – tyran ateński. W pierwotnych przedstawieniach grał tylko jeden aktor, któremu towarzyszył chór. Później liczbę aktorów zwiększono do trzech. Początkowo przedstawienia odbywały się najprawdopodobniej na ateńskiej Agorze, gdzie teatr grecki składał się z kolistej przestrzeni z ołtarzem leżącym niedaleko świątyni. Na stoku wzgórza sytuowano widowiska. Z czasem zaczęto wznosić w miarę potrzeby prowizoryczne, drewniane konstrukcje. Po katastrofie, która miała miejsce w 490 r. p.n.e. i w wyniku której zginęło widzów, miejsce przedstawień przeniesiono w okolice świątyni Dionizosa Elutherosa (Teatr Dionizosa). Na przestrzeni V i VI w. p.n.e. wzniesiono tutaj konstrukcje kamienne, które ostatecznie ukształtowały założenia teatru greckiego. Wyodrębniono zatem skene, budynek służący do przebierania się aktorów oraz do wieszania dekoracji, a także amfiteatralnie posadowioną widownię, czyli theatron. Przed skene znajdowało się podium (proskenion), na którym występowali aktorzy. Między skene a widownią uzytuowana była orchestra wraz z thymele stojącym pośrodku. Wokół niego występował chór, a niekiedy także aktorzy. Po obu bokach orchestry znajdowały się paradne przejścia (parodos), służące do wprowadzania aktorów. PO 460 r. wprowadzono dekoracje malowane, a także mechaniczne urządzenia pozwalające na niespodziewane pojawienie się aktora (deus ex machina). Stąd konieczne były podziemne przejścia pod orchestrą. W okresie hellenistycznym skene zajmowała coraz więcej miejsca, stając się wreszcie wielkim, wielokondygnacyjnym budynkiem; zmniejszała się natomiast powierzchnia orchestry na rzecz także rozbudowywanego proskenion. Jednym z najlepiej zachowanych teatrów w Grecji jest teatr w Epidauros, gdzie można wyraźnie zaobserwować większość wymienionych elementów teatru greckiego.