Ćmy i motyle
Nauka zna ich około 200 tys. gatunków. Występują we wszystkich rejonach świata, z wyjątkiem rejonów zimnych w bezpośrednim sąsiedztwie bieguna południowego i północnego. W tropikach są najliczniejsze, ale i w Arktyce żyją motyle, które przezimowują i przeobrażają się w postać dorosłą w ciągu krótkiego lata. Rząd owadów Lepidoptera, czyli motyle dzienne oraz ćmy (motyle nocne), znany jest od 100 milionów lat. Przystosowanie ich do życia we współczesnym świecie kompensuje skomplikowany cykl rozrodczy, w którym na każdym etapie czyhają zagrożenia. Te etapy to: jajo, larwa (zwana gąsienicą), poczwarka i osobnik dorosły. Utarło się stwierdzenie, że motylem jest jaskrawo ubarwiony owad, latający w ciągu dnia, natomiast ćmą - owad aktywny nocą. Ale naprawdę o przynależności do jednej z grup decyduje kształt i budowa czułków. Motyle mają czułki maczugowate (długie, pogrubione na końcach), ćmy - ostro zakończone lub pierzaste, z reguły cienkie. Motyle odpoczywają ze skrzydłami złożonymi pionowo ponad grzbietem, ćmy zaś z rozłożonymi płasko albo opuszczonymi. Prawdą jest, że motyle są aktywne za dnia, ale też występuje wiele gatunków aktywnych nocą - i odwrotnie. Barwa i jaskrawość ubarwienia może być myląca, bowiem ćmy, które kojarzymy z brązowymi włochatymi stworzeniami, mają wiele kolorowych gatunków. Ich liczebna przewaga jest przytłaczająca. Znanych jest około 15 tys. gatunków motyli i ponad 150 tys. gatunków ciem. Wszystkie żywią się nektarem: słodką cieczą produkowaną przez większość kwiatów. Kwiaty wabią te owady, wydzielając silny zapach. Czułki na czubku głowy są narządami węchu. Dzięki nim motyle i ćmy wykrywają nawet śladowe ilości substancji zapachowych w powietrzu. Podążając tropem wzrastającego stężenia substancji zapachowych, owady odnajdują źródło emisji zapachu. Nagrodą jest słodki nektar lub nie mniej słodkie spotkanie z samicą, gotową do rozrodu...
Motyle i ćmy wytwarzają na powierzchni skrzydeł łuseczki zapachowe, które są przez system specjalnych miotełek (znajdujących się na brzegach segmentów skrzydeł) rozrzucane w powietrzu i unoszone przez wiatr, nieraz na setki kilometrów. Łacińska, naukowa nazwa Lepidoptera oznacza "łuskoskrzydłe", co możemy potwierdzić, łapiąc motyla w rękę. Na palcach pozostaje wtedy mieniący się pyłek, malutkie łuski, które odpadły ze skrzydeł owada. Łuski są w rzeczywistości spłaszczonymi i prążkowymi kruchymi włoskami. Ich osadzenie na skrzydłach przypomina ułożoną dachówkę. Ponieważ każda łuska jest zabarwiona, z ich kombinacji powstają wzory i barwy na skrzydłach ciem i motyli.
Każdy wzór ubarwienia jest biologicznie uzasadniony, bowiem służy do rozpoznania partnera swego gatunku. Pełni też funkcję maskującą lub odstraszającą. Mimetyzm, czyli upodabnianie się gatunku owada do otoczenia, w którym przebywa, powoduje, że czasem siedzący motyl przypomina liść, kawałek kory lub ptasie odchody. Innym sposobem ochrony biernej przed drapieżnikami są jaskrawe kolory, charakterystyczne dla owadów niejadalnych.