Polska muzyka ludowa: jej cechy, regiony główne, skale melodii ludowych. na jutro!

Muzyka ludowa stanowi najstarszy przejaw kultury duchowej każdego narodu. Głęboko bowiem związana jest z codziennym życiem ludu, obyczajami, pracą czy obrzędami. Stanowi ona źródło, z którego czerpać powinien każdy mieszkaniec naszego kraju. Muzyka ludu tworzona jest przez anonimowego twórcę i przekazywana tradycją ustną z pokolenia na pokolenie. Pieśni ludowe na terenie Polski wykazują charakterystyczną cechę: jest nią zmienność wynikająca z ,,modyfikacji' melodii podczas ustnego przekazu dokonywanego na przestrzeni czasu, jak i zmienność podyktowana cechami muzyki charakterystycznymi dla poszczególnych regionów Polski (ta sama pieśń występująca w różnych częściach kraju różnić się może np. melodycznie, rytmicznie, tekstowo). Polska muzyka ludowa jest w większości jednogłosowa, formy wielogłosowe występują w bardzo konkretnych regionach: Podhale i Pieniny. W polskiej muzyce ludowej pieśni nie tylko zawierają się w skali dur-moll lecz także wykorzystują ich odmiany modalne, skale o wąskim zakresie, pentatonika (skala pięciostopniowa występująca np. w ludowej pieśni Chmiel) czy skale cygańskie. Istnieją pieśni obrzędowe, liryczne, epickie, religijne, obyczajowe związane z czynnościami (np. pasterskie, kołysanki) i przyśpiewki. Bardzo ważny element stanowi muzyka instrumentalna wykorzystująca trzy podstawowe grupy ludowych instrumentów muzycznych. Pierwsza z nich to instrumenty strunowe - smyczkowe zawierająca m.in. gęśliki podhalańskie (złóbcoki), mazanki wielkopolskie czy sukę biłgorajską. W skład grupy strunowych wchodzą również instrumenty: szarpane tj.: mandolina, cytra, gitara oraz uderzane np. cymbały charakterystyczne dla regionu Rzeszowszczyzny. Druga grupa to instrumenty dęte: najprostsza forma to piszczałki wykonywane z kory drzew, odpowiednio układane w dłoniach liście traw, przycięte zdrewniałe łodygi roślin (np. tataraku), trombity w formie długiej rury wykonanej z drewna świerkowego występujące na Podhalu (odpowiednikiem trombity na Pomorzu jest bazuna, a na Mazowszu ligawka) oraz dudy występujące na Podhalu, Śląsku i Żywiecczyźnie (w Wielkopolsce odmianą dud jest tzw. kozioł występujący w kapelach weselnych) inne współczesne instrumenty należące do tej grupy to m.in. klarnety, trąbki. Do trzeciej grupy należą instrumenty perkusyjne: grzechotki, kołatki i bębenki. Melodie i tańce ludowe, które wyszły poza swój region i stały się znane w różnych stronach Polski, a nawet poza jej granicami - noszą nazwę tańców narodowych. Należą do nich: - polonez - (z fr. danse polonaise = taniec polski). Charakter muzyki jest poważny, dostojny zaś tempo umiarkowane. Metrum tańca to ¾ z charakterystycznym akcentem na ,,raz'. Michał Kleofas Ogiński w swoim utworze pt. Pożegnanie Ojczyzny jako jeden z pierwszych kompozytorów zastosował właśnie formę poloneza, - krakowiak - to taniec ludowy ziemi krakowskiej, który tańcem narodowym został w XVIII wieku. Muzyka odznacza się żywym i skocznym charakterem oraz dość szybkim tempem. Do cech charakterystycznych poloneza należy metrum 2/4 oraz tzw. rytm synkopowany (przesunięcie akcentu na słabą część taktu), - oberek- nazwa pochodzi od ruchu obrotowego, wirowego w tańcu. Taniec odznaczający się szybkim lub bardzo szybkim tempem w metrum na 3/8 rzadziej na ¾. Charakter muzyki jest żywy i częstotliwie zmienny, - kujawiak- taniec pochodzący z Kujaw utrzymany w tonacji molowej i metrum ¾. Tempo kujawiaka jest umiarkowane zaś ogólny charakter można nazwać ,,nastrojowym', - mazur- występujący głównie na Mazowszu, utrzymany w metrum ¾ w trybie durowym niejednokrotnie przechodzącym w moll. Muzyka w tym tańcu jest żywa, dynamiczna i odznacza się zmiennymi akcentami w różnych częściach taktu. Na uwagę zasługuje jeszcze jeden taniec: mazurek będący stylizacją (artystycznym opracowaniem rytmu tańca ludowego przeznaczonego jedynie do słuchania) mazura. Jest to taniec utrzymany w formie dwu-częściowej, metrum ¾ wykorzystującym rytm synkopowany. Na uwagę zasługują mazurki w twórczości Fryderyka Chopina.