Zastosowanie ziół w kosmetyce.

Temat: Zastosowanie ziół w kosmetyce.

Na ogół kojarzymy zioła z tym, co nie zalicza się do drzew i krzewów. Ale przecież wiele ziół otrzymujemy z liści, kory i korzeni drzew. Surowiec zielarski pozyskuje się czasem tylko z wybranych części rośliny, np. nasion, a każda z tych części ma odmienne działanie i służy człowiekowi oraz zwierzętom w inny sposób. Zioła są naszym wielkim prezentem od matki natury, ale wbrew powszechnej opinii, ich przyjazny charakter może być zdradliwy, jeśli będziemy stosować medykamenty zielarskie bez uprzednich konsultacji lekarskich.
I tak, w domowym zaciszu można czasem sięgnąć po herbatkę z melisy, rumianku, mięty czy dziurawca, lecz już dłuższe stosowanie tych naparów wymaga wiedzy i świadomości działania specyfiku. W przeciwnym przypadku dolegliwości nie tylko nie ustąpią, ale mogą się nasilić bądź zmienić.

Przybliżone sylwetki paru powszechnie znanych roślin:

KMINEK ZWYCZAJNY
Kminek jest powszechnie znanym ziołem i ma swoje ludowe nazwy: kmin albo karolek. Można go spotkać do dzisiaj na wilgotnych łąkach. W Polsce uprawiany jest na dużą skalę i nawet jest eksportowany. Jest rośliną dwuletnią osiągającą do 1 m wysokości. Ma gruby walcowaty korzeń, w którym gromadzi na zimę składniki odżywcze.
Kminek to najstarsza roślina przyprawowa naszej strefy klimatycznej. Znały go plemiona germańskie i słowiańskie. Był kiedyś uważany za roślinę magiczną, która chroni człowieka przed czarami i demonami. Często wymieniany był w przepisach na miłosne napoje. Surowcem przyprawowym i leczniczym są suche owoce. Zawierają one olejki eteryczne, tłuszcze, cukry, białka, sole mineralne, kwasy organiczne i witaminy z enzymami.
Działanie: ma działanie wiatropędne, zapobiega wzdęciom i pobudza wydzielanie soków trawiennych. W medycynie stosowany przy zaburzeniach trawienia i dzieci i u osób starszych.
Zastosowanie: kiedyś używany dla wywołania laktacji u karmiących matek. Obecnie to popularna przyprawa kuchenna. Stanowi dodatek do pieczywa, kiszonej kapusty i ogórków, sosów, zup i tłustych mięs. Może być także znakomitym dodatkiem do surówek, twarogu i topionego sera. Można go przed użyciem zemleć z solą. W przemyśle spirytusowym stosowany jest jako dodatek do wódek gatunkowych i likierów.

POZIOMKA POSPOLITA
Poziomka czasem bywa nazywana czerwoną jagodą. W Polsce rośnie w lasach i na ich obrzeżach, polanach lub leśnych zrębach. Istnieje ponad 30 gatunków poziomek. Niektóre z nich są popularnie sadzone w ogródkach. Jedne rozmnażają się przez rozłogi inne przez nasiona. Kwitną od maja do czerwca. Jej owoce przypominają małe truskawki o intensywnym, pięknym aromacie i smaku. Na surowiec leczniczy zbiera się listki i to bez ogonków. Poziomka znana jest w Polsce od dawien dawna jako owoc i lek. Łączono z nią wiele przesądów i legend. Wierzono, że chroni przed ukąszeniem żmij.
Właściwości: liście poziomki zawierają garbniki, witaminę C, olejki eteryczne i sole mineralne. W owocach znajdziemy karoteneidy, cukry, sole mineralne, witaminy i kwasy organiczne.
Zastosowanie: roślina ta jest popularna w medycynie ludowej. Sporządza się z niej leki przeciw miażdżycowe i stosuje w zapobieganiu wylewom krwi . Korzystnie działa też przy kamicy nerkowej, w schorzeniach jelit, żołądka oraz wątroby. Czasami sproszkowane liście przykładano do oparzeń, a roztarte owoce na egzemy.
Obecnie poziomka stosowana jest głównie jako środek moczopędny i przeciwbiegunkowy. Poprawia przemianę materii. Dzieciom anemicznym podaje się surowe owoce. Owoce poziomki mają także zastosowanie w kosmetyce jako maseczki i likwidują zaczerwienienia oraz wypryski.
Ziele poziomki ususzone z owocami stanowi wspaniałą namiastkę herbaty, która poprawia samopoczucie.
Uwaga!- może być silnym alergenem.

POKRZYWA
Należy do pospolitych i na ogół niezbyt lubianych chwastów ogrodowych. Szczególnie chętnie rośnie na glebach żyznych i bogatych w azot. Rozmnaża się głównie wegetatywnie przez podziemne rozłogi albo poprzez nasiona. Cała część naziemna tej rośliny pokryta jest włoskami, które wydzielają ciecz. Kwitnie od połowy czerwca do późnej jesieni. Roślina lecznicza i paszowa znana już w starożytności. Używano jej głównie do tamowania krwotoków. W medycynie ludowej często stosowana była do przemywania ran i owrzodzeń. Okładanie i biczowanie pędami pokrzywy uważano za zabiegi pomocne przy chorobach reumatycznych. Do celów leczniczych używa się całego ziela lub tylko liści. Podczas jednego sezonu wegetacyjnego można je trzy razy zbierać. Przy zbiorach należy zaopatrzyć się w rękawice, aby nie ulec poparzeniu. Pokrzywa zawiera między innymi: flawonoidy, kartenoidy, chlorofil, witaminę C i A, sole mineralne, garbniki, tłuszcze i węglowodany oraz białka.
Właściwości: działa moczopędnie, krwiotwórczo i oddziałuje dobrze na przemianę materii. Jest głównym surowcem przy produkcji chlorofilu. Pomaga w wydalaniu np. mocznika i chloru z organizmu.
Zastosowanie: polecana przy niedokrwistości i anemii oraz jako składnik mieszanek stosowanych we wczesnych stadiach cukrzycy i początkowych stadiach chorób nowotworowych.
W kosmetyce i dermatologii sprawdza się zwłaszcza w pielęgnacji włosów z łupieżem i łojotokiem. W kuchni bywa przyrządzana jak szpinak. Młoda pokrzywa świetnie nadaje się na sałatki o działaniu wzmacniającym i odmładzającym natomiast sok ze świeżej pokrzywy zalecany jest do picia w kuracjach oczyszczających wczesną wiosną.
Ziele to jest również wartościową paszą używaną zwykle w formie kiszonki. Drób karmiony siekanym zielem pokrzywy jest bardziej odporny na choroby i podnosi się jego nieśność.
Pokrzywa używana jest też jako naturalny barwnik spożywczy, a dawniej służyła do wyrobu przędzy.
Domowe sposoby: wyciąg wodny z pokrzywy przyrządzamy zalewając szklanką wody 1 łyżkę rozdrobnionego ziela i gotując przez 5 minut. Taki napar pije się po 1/2 szklanki trzy razy na dzień.

KOPER WŁOSKI
Koper włoski to jedna z najstarszych roślin leczniczych na świecie. Jest to bylina zwana w Polsce także koprem lekarskim lub fenkułem. Pochodzi ze strefy klimatu śródziemnomorskiego. W naszych warunkach może być uprawiany w ogrodach, ale należy mu wybrać zaciszne, dobrze nasłonecznione miejsce o żyznej glebie zasadowej. Dopiero w drugim roku wzrostu wytwarza wysoki do 2 m pęd nasienny. Kwitnie od lipca do jesieni. Odznacza się typowym zapachem, trochę podobnym do anyżu, i ma piekący, słodkawy smak. Korzysta się głównie z jego suchych owoców, które podobne są do kminku. W średniowieczu znano około 200 receptur z zawartością kopru. Używano go dawniej jako jarzynę i lekarstwo. Sporządzano z niego także wino na "zaflegmienie" piersi i przy katarze żołądka oraz zaburzeniach miesiączkowania. Nasiona kopru zawierają olejek aromatyczny z anetolem, woski, flawonoidy, fitosterole, cukry i sole mineralne.
Działanie: wiatropędne, rozkurczowe i wykrztuśne. Przeciwdziała wzdęciom, działa rozkurczowo na jelita i żołądek oraz łagodząco kaszel. Często używany jako lek na kolki u małych dzieci. Napar pity przez matki karmiące pobudza laktację.
Zastosowanie: jest to roślina miododajna. Owoce kopru są stosowane jako przyprawa kuchenna o smaku zbliżonym do anyżu. Dodaje się ją np. do pierników i niektórych ciast, potraw z ryb i zup rybnych. Znajduje zastosowanie również przy produkcji win i likierów. W wielu krajach doceniany jest jako jarzyna.
Domowe sposoby: napar z 1 łyżeczki rozdrobnionych owoców zalanych szklanką wrzątku i pozostawionych na 10-15 minut pije się po posiłkach. Pobudza trawienie.
Niemowlętom podajemy 3-5 łyżeczek herbatki przed posiłkami lub wlewamy 2-3 łyżki bezpośrednio do butelki zjedzeniem. Starsze dzieci wypijają 1/2 do 1 filiżanki
2-3 razy dziennie. Można dodać herbatki z kopru do kaszki błyskawicznej zamiast wody.

ROZMARYN
Znany jest głównie jako roślina doniczkowa. Jest to mała (ok. 30 cm ) zimotrwała krzewinka, która pochodzi znad Morza Śródziemnego. W Polsce źle znosi warunki zimowe, więc wymarza w gruncie. Ma przyjemny, żywiczny zapach. W starożytności rozmaryn uważany był za ziele święte i stosowany do preparowania wieńców. Był poświęcony bogini Wenus. Doceniano także jego walory przyprawowe. W czasach późniejszych, w Polsce, traktowany był jako roślina przynosząca szczęście rodzinne i małżeńskie, więc chętnie był uprawiany w domach. Sądzono także, iż herbata z rozmarynu zatrzymuje młodość. Gałązki rozmarynu symbolizują wierność i z tego powodu stanowił kiedyś element bukietów ślubnych. Dotknięcie ukochanej osoby tym zielem miało zapewnić jej stałość i oddanie. Bywa także sadzony na grobach jako symbol wspomnień.
Działanie: zwiększa wydzielanie soków trawiennych i działa żółciopędnie. Wpływa korzystnie na układ trawienny i uspokaja system nerwowy. W małym stopniu posiada działanie odkażające i pobudzające krążenie
Zawiera: olejki eteryczne podobne w zapachu do kamfory, garbniki, terpeny, flawonoidy, gorycze, żywice.
Zastosowanie: w kosmetyce i przemyśle perfumeryjnym, jako składnik kąpieli leczniczych.
Świeże lub suszone liście są stosowane jako przyprawa o gorzkawym i intensywnym smaku. Głównie jako dodatek do peklowania mięs, czasem do mięs duszonych i pieczonych, sosów, zup, makaronów i sałatek. Wrzucony do żaru ogniska ? aromatyzuje pieczyste. Szczególnie polecany jako dodatek do baraniny, dziczyzny i ziemniaków pieczonych.
Domowe sposoby: z suszonych lub świeżych liści można przygotować kąpiel pobudzającą lub odświeżającą kąpiel parową twarzy.

MELISA LEKARSKA
Jest rośliną często myloną z podobną do niej kocimietką cytrynową. Obie charakteryzują się lekko cytrynowym zapachem. Jest to mała krzewinka pochodząca znad Morza Śródziemnego. Wyrasta do około 50 cm. W Polsce melisa jest wyłącznie uprawiana, bowiem nie występuje w stanie naturalnym.
Roślina ta ma zastosowanie zarówno lecznicze jak i przyprawowe. Zawiera eteryczne olejki np. cytrol, geraniol, garbniki, gorycze, terpeny, kwasy organiczne, sole mineralne i cukry. Znana była już w starożytności jako lek i roślina pszczelarska. Słowianie wykorzystywali ją jako przynętę do chwytania rojów pszczelich. W Europie rozpowszechniona przez Arabów w X wieku.
Działanie: rozkurczowe i uspokajające. Łagodzące przy skórze suchej i wrażliwej.
Zastosowanie: w leczeniu nerwicy, neurastenii, podniecenia nerwowego, stanów lękowych oraz bezsenności i zaburzeń żołądkowych na tle nerwowym. Używana jest także jako przyprawa stosowana do potraw takich jak sałatki, zupy, ryby a nawet niektóre gatunki białych mięs. W zestawie z rybami morskimi niweluje specyficzny zapach.
Melisę można zaparzać jako namiastkę herbaty lub przyrządzać w postaci koktajli i wina melisowego. Stosowana jest także w olejkach do masażu oraz do kąpieli odprężających.
Domowe sposoby: 1 łyżkę melisy zalać szklanką wrzątku. Trzymać pod przykryciem przez 10 minut. Napar pić 3 razy dziennie po pół szklanki. Uspokaja i działa rozluźniająco.

DZIURAWIEC
Mawiają na niego krzyżowe ziele, dzwonki Panny Marii, ziele św. Jana, przestrzelon, świętojańskie ziele, krewka matki Boskiej.
Roślina ta występuje na terenie całej Europy. W Polsce można ją spotkać głównie na suchych łąkach, ugorach i miedzach, na skraju lasu.
Potrafi wyrosnąć nawet do 60 cm. Na liściach ma widoczne zbiorniki olejku.
Kwitnie w drugim roku po wysiewie, od czerwca do sierpnia. Można go także hodować, ale wówczas kwitnie krócej, za to jest bujniejszy. Dziurawiec znany był już w starożytności. Wierzono w jego magiczną moc. Odpędzał złe duchy i przeciwdziałał czarom, związany był z obchodami Sobótki. Obecnie oprócz zastosowania w lecznictwie może służyć jako namiastka herbaty albo farba do tkanin. Można nim także barwić wódki gatunkowe na różowo.
Działanie: uspokaja i dezynfekuje. Jest stosowany jako środek rozszerzający naczynia krwionośne. Zawiera olejki eteryczne, sole mineralne, kwasy organiczne, witaminy A i C, cukry i flawonoidy.
Zastosowanie: w dermatologii, przy schorzeniach wątroby i przewodu pokarmowego, przy niestrawnościach, w leczeniu stanów nerwicowych i lękowych połączonych z moczeniem nocnym u dzieci. Dezynfekuje rany i sprzyja jasności myślenia. Usuwa nieprzyjemne uczucie spowodowane np. złymi snami. Jest to jeden z lepszych leków na astmę. Zewnętrznie stosowany w postaci maści usuwa guzy.
Domowe sposoby: 2 łyżki rozdrobnionych ziół na 2 szklanki wrzątku. Pozostawić pod przykryciem na 20 minut. Odcedzić i pić 2-3 razy dziennie przed posiłkiem po pół szklanki.
Płukanie ust odwarem z dziurawca usuwa przykry zapach i wzmacnia dziąsła.
Uwaga!- używając nalewek lub innych specyfików zawierających to zioło, nie wolno się opalać na słońcu. Grozi poparzeniem skóry.

BORÓWKA CZERNICA
Znana jako czarna jagoda, czernica i czarna borówka. Rośnie w całej Europie, w Polsce głównie w lasach iglastych, na glebie ubogiej i zakwaszonej. Zbieramy owoce borówki dla celów kulinarnych, a także wraz z liśćmi dla celów leczniczych. Jagody powinno się zbierać ręcznie, w pełni ich dojrzałości, ale nie czekając zbyt długo, bowiem przejrzałe łatwo pękają. Liście natomiast zrywa się pod koniec owocowania, zanim pojawią się na nich rdzawe i czarne plamki. Owoce borówki zawierają cenne garbniki, kwasy organiczne takie jak: kwas mlekowy, jabłkowy i cytrynowy, cukry, pektyny, witaminy B1, B2, PP, prowitaminę A oraz mangan, wapń, siarkę i żelazo. Liście oprócz tych składników wykazują obecność terpentyny, flawonoidów i bardzo pożądany w lecznictwie hydrochinon benzoesowy.
Właściwości: świeże owoce działają rozwalniająco, ale suszone stosowane są jako środek przeciwbiegunkowy i bakteriobójczy. Susz z owoców stosuje się przy nieżycie żołądka i jelit. Zwalcza glisty i owsiki u dzieci. Pomaga w leczeniu kurzej ślepoty i działa wspomagająco na wzrok. W niektórych kulturach stosowane jako lekarstwo na piasek w nerkach i niedokrwistość. Roztarte owoce stosuje się gojenie ran i egzem. Chronią przed pylicą. Liście borówki są składnikiem wielu mieszanek zielnych. Mają działanie bakteriobójcze i przeciwzapalne, regulują wydzielanie moczu. Stosowane w pierwszych objawach cukrzycy i nieżycie górnych dróg oddechowych.
W warunkach domowych: 10-15 g suchych owoców na szklankę wody gotować 5-7 minut, odcedzić i wypić po 1/4 szklanki kilka razy dziennie w razie biegunki. Można też stosować borówkę zalaną wódką ? w formie nalewki.
Uwaga!- owoców czarnej borówki można używać do barwienia tkanin i produktów spożywczych na kolor niebieski i szary.

ALOES
U nas znany jako roślina doniczkowa, pochodzi z Afryki Południowej i Ameryki Północnej, gdzie rośnie sobie pod postacią dzikiego krzewu lub byliny. Doskonale rozwija się w warunkach domowych, ale rzadko kwitnie. Jego właściwości lecznicze znane były już od 3000 lat. Arabowie, Grecy i Rzymianie stosowali go jako środek na dolegliwości wewnętrzne i zewnętrzne. Aloes służył też do balsamowania zwłok.
Wyrabiano z niego kadzidła i środki do tępienia insektów. Stwierdzono naukowo, że zawiera wiele czynnych związków, żywice, sole mineralne (miedź, molibden, cynk) kwas bursztynowy i witaminy
Działanie: silnie przeczyszczające, regenerująco i wzmacniająco działa na tkanki.
Zastosowanie: między innymi jest antidotum na stany zapalne i owrzodzenia, przeciwko zaparciom i w atonii jelit. Stosowany w okulistyce, dermatologii, stomatologii i kosmetyce.
Domowe sposoby: w domu możemy używać aloesu przykładając jego miąższ lub sok na trudno gojące się rany lub skaleczenia. Natomiast 1 mała łyżeczka wyciśniętego soku po 12 godzinach od podania zadziała silnie przeczyszczająco.
Uwaga!- kobiety w ciąży i ludzie z ciężkimi niedomaganiami serca, nerek, nadciśnieniem oraz mocnym nieżytem żołądka muszą zrezygnować ze stosowania preparatów na bazie aloesu.