Plan Schlieffena

Plan Schlieffena - nazwa używana w historiografii na określenie planu wojny przeciwko Francji opracowanego przez sztab generalny armii niemieckiej przed I wojną światową. Nazwa ta rozpowszechniła się po Wielkiej Wojnie i nie była używana w czasie samej kampanii. Pochodzi od nazwiska Alfreda von Schlieffena, który był szefem sztabu armii niemieckiej w latach 1891-1905, kiedy zostały ustalone główne założenia planu zastosowanego przez Niemców w 1914.
Plan wojny- Plan niemiecki zakładał pokonanie Francji w przeciągu kilku tygodni od mobilizacji. Cel ten miał być osiągnięty dzięki prawie całkowitemu wycofaniu sił z frontu wschodniego i rzucenia prawie całej armii przeciwko Francji.
Atak na Francję zakładał szeroki manewr oskrzydlający przez neutralną Belgię. Prawie cała armia miała przejść tym szlakiem, zostawiając tylko małe siły osłonowe na granicy z Francją naprzeciwko głównych sił francuskich. Po przejściu przez Belgię armie niemieckie miały obejść Paryż od zachodu i zaatakować od tyłu armie francuskie skoncentrowane na ufortyfikowanej granicy francusko-niemieckiej. Ten manewr miał okrążyć prawie całą armię francuską i doprowadzić do jej łatwego zniszczenia. Po zwycięstwie nad silniejszym zachodnim sąsiadem Niemcy planowały przerzucić większość swoich sił na front wschodni i skoncentrować się na wojnie z Rosją.
Niemcy nieustannie uaktualniali swoje bardzo szczegółowe plany z biegiem lat. Zbadano m. in. rozkład jazdy 11 tys. pociągów. Początkowy plan, stworzony pod bezpośrednim kierunkiem Schlieffena, był niezwykle radykalny i ryzykowny. Zakładał prawie całkowite ogołocenie sił ze wszystkich innych kierunków działań w celu całkowitej koncentracji na natarciu przez Belgię. W latach późniejszych, po odejściu Schlieffena, którego zastąpił nowy szef sztabu Helmut Johannes Ludwig von Moltke, przyjęto mniej ryzykowny i bardziej praktyczny wariant, który zakładał pozostawienie jednej z armii w Prusach Wschodnich i osłabienie prawego skrzydła atakującego przez Belgię.
Analiza historyczna- Po wojnie niektórzy historycy wylansowali ideę, że "Plan Schlieffena" w swojej wcześniejszej, radykalnej formie precyzyjnie przewidywał sytuację wojenną i gdyby dowództwo niemieckie skrupulatnie trzymało się jego założeń, państwa centralne uzyskałyby przewagę w Europie pokonując Francję, co doprowadziłoby do ich zwycięstwa w I wojnie światowej. Według tego rozumowania sztab niemiecki popełnił błąd przez przyjęcie bardziej konserwatywnego wariantu. Dziś historycy twierdzą, że plan niemiecki w jakiejkolwiek formie miał małe szanse powodzenia, gdyż powolnie poruszające się armie tego okresu nie były w stanie wykonać tak ambitnych manewrów bez utraty swojej siły uderzeniowej.
Właśnie wycieńczenie świeżo zmobilizowanych rekrutów armii niemieckich przez długie marsze i trudności zaopatrzeniowe dały Francuzom czas na zatrzymanie niemieckiej ofensywy. Ponadto plan zakładał, że Belgowie nie będą stawiać oporu i przejście przez terytorium Belgii zajmie najwyżej 48 godzin. Jednak pod Liege Niemcy zostali zatrzymani aż na 8 dni. Wojskowi niemieccy, którzy nie mogli zrealizować wyznaczonych celów, chcąc spacyfikować opór dopuścili się zbrodni wojennych na jeńcach i cywilach. Spowodowało to oburzenie międzynarodowej opinii publicznej i przystąpienie do wojny Wlk. Brytanii, która wysłała do Flandrii zawodowy korpus ekspedycyjny.
Dodatkowo Niemcy wycofali wcześniej kilka korpusów z Francji by powstrzymać nadspodziewanie energiczną rosyjską ofensywę w lecie 1914 roku skierowaną na Prusy. Był to błąd, gdyż Rosjanie zostali pokonani w bitwie pod Tannenbergiem jeszcze przed przybyciem tych posiłków.
Po niepowodzeniu niemieckiego planu fronty ustabilizowały się. Gospodarka Niemiec nie była przygotowana na długie zmagania wojenne i nie mogła zapewnić takiej ilości zaopatrzenia jak gospodarka państw Ententy. Już od roku 1916 państwa centralne zaczęły odczuwać braki surowców oraz rezerw ludzkich. Przystąpienie do wojny USA w 1917 zagwarantowało ewentualne zwycięstwo Ententy.
W ocenie dzisiejszych historyków mit, że radykalny wariant planu Schlieffena dałby Niemcom zwycięstwo został stworzony po wojnie "ku pokrzepieniu serc". Według tego mitu doskonała niemiecka armia byłaby o krok od zwycięstwa w lecie 1914, lecz nieudolność kilku osób, głównie szefa sztabu von Moltke, zaprzepaściła to zwycięstwo. Podobny sposób myślenia pojawił się po II wojnie światowej, kiedy wielu historyków i oficerów piszących swoje wspomnienia ponownie próbowało zrzucić główną odpowiedzialność za porażki armii niemieckiej na barki jednej osoby, w tym przypadku Hitlera.