"Wielkopolska, moja mała ojczyzna" streszczenie.

Streszczenie książki dla klasy 6 szkoły podstawowej ,,Wielkopolska, moja mała ojczyzna'

KLASZTORY WIELKOPOLSKI


1. VI wiek- powstanie pierwszych zakonów w średniowiecznej Europie
2. Koniec X wieku przybycie na ziemie polskie pierwszych zakonników ( wraz z orszakiem księżniczki Dobrawy)
3. II połowa XI wieku- założenie pierwszego klasztoru na terenie Wielkopolski.


Co to jest zakon?
Zakon to grupa ludzi (wspólnota) żyjąca według określonych zasad, której celem jest Służba Boża

Co to jest klasztor?
Klasztor to miejsce zamieszkania wspólnoty zakonnej.

Każdy zakon posiada własną regułę, czyli zasady obowiązujące zakonników, wyznaczają ich zajęcia (czas modlitwy i pracy). Nazwy zakonów często pochodzą od imion ich założycieli, późniejszych świętych.

Święty Franciszek z Asyżu FRANCISZKANIE
Święty Benedykt z Nursji BENEDYKTYNI
Święty Dominik DOMINIKANIE

Powstałe zakony możemy podzielić na różne typy. Poszczególne zakony posiadały inną regułę, w innych miejscach położone były ich klasztory. Inne były zadania i zajęcia braci zakonnych. Każdy zakonnik nosił wyróżniający go od osób świeckich strój zwany habitem
W średniowieczu wstępującemu do zakonu nowicjuszowi wycinano włosy na czubku głowy. To miejsce zwane było tonsurą. Była ona znakiem przyjęcia do wspólnoty zakonnej.

Na teren Wielkopolski pierwsi przybyli mnisi benedyktyńscy, zakładając pierwszy klasztor w Lubiniu. Sieć zakonów w szybkim tempie rozszerzała się. Zakonnicy wykonywali swoje codzienne zajęcia, wpływając na rozwój regionu. Niektóre zakony wraz z często przebudowywanymi klasztorami przetrwały do naszych czasów. Inne zostały zlikwidowane. Pozostały po nich budynki klasztorne, będące świadectwem ich istnienia i dorobkiem kulturowym regionu.



Zajęcia Zakonników
- Opieka nad chorymi
- Modlitwa
- Przepisywanie ksiąg
- Nauczanie
- Uprawa roli
W niektórych także walka z niewiernymi, ale to tylko w Joannitach, Templariusze, Szpitalnikach i Krzyżakach.

Klasztory, nazwy i miejsca

- Zespół klasztorny pobernardyński w Kaliszu
- Pocysterski zespół klasztorny w Lądzie
- Kościół i klasztor Benedyktynów w Lubiniu
- Kościół i klasztor Dominikanów w Poznaniu
- Kościół i klasztor Franciszkanów w Gnieźnie
- Zespół klasztorny Filipinów w Gostyniu



BUDOWLE OBRONNE W WIELKOPOLSCE


Zamek Obronny składa się z:
- bramy
- mostu zwodzonego
- wieży zamkowej
- budynku mieszkalnego
- kaplicy
- murów obronnych
- baszt obronnych
- opuszczanej kraty
- stajni
- podwórza
- fosy

Zamki strzegły granic państwa, stanowiły zabezpieczenie przepraw i dróg. Były też siedzibami władców. Wznoszono je często na wzgórzach, były więc dobrymi punktami obserwacyjnymi. Niewiele dawnych budowli obronnych zachowała się do naszych czasów. Większość uległa zniszczeniu, część przebudowano. W Wielkopolsce budowle obronne zachowały się jedynie we fragmentach lub ruinie.

Zamek w Międzyrzeczu był zbudowany w czasach króla Kazimierza Wielkiego w XIV wieku. W XVII wieku został zniszczony przez wojska szwedzkie. Do dziś z całej budowli pozostały:
1. Mury Obronne
2. Budynek Mieszkalny
3. Basteja (półokrągła budowla obronna wysunięta na zewnątrz linii umocnień)

Wieża w Kruszwicy jest częścią dawnego zamku obronnego zbudowanego w czasach Kazimierza Wielkiego a zburzona przez Szwedów w XVII wieku. Wieża stoi nad jeziorem Gopło, największym w Wielkoplsce. Wysokość wieży wynosi 32m. Z wieżą związana jest legenda o księciu Popielu i myszach.

Baszta Halszki w Szamotułach jest pozostałością warownego zamku, wzniesionego w XV wieku, a w następnych wiekach kilkakrotnie przebudowywanego. Zachowany do dziś budynek nie przypomina budowli obronnej. Mieści się tu muzeum. Z systemu obronnego zamku poza naszą zachowały się fragmenty fosy i wałów obronnych. Nazwa baszty związana jest z legendą o Halszce. Halszka była żoną wojewody poznańskiego Łukasza Górki, pana Szamotuł. Przebywała tam w odosobnieniu wiele lat. Odtąd baszta nazywana jest Basztą Halszki. W tym muzeum można zobaczyć wyściełane krzesła, ozdobny sekretarzyk, duży stół, żyrandole, ozdobne zegary, cenne porcelanowe naczynia.

Zamek obronny w Kole został zbudowany w czasach Kazimierza Wielkiego.

Poznań otoczony był podwójnym pierścieniem murów. W murach było 35 baszt i 4 bramy warowne. Dostęp do miasta utrudniała fosa.
W system fortyfikacji Poznania wbudowano również zamek obronny wzniesiony przez księcia Przemysława I. Po zniszczeniu dokonanym przez Szwedów i po przebudowie zamku w XVIII wieku stojący dziś na jego miejscu budynek wcale nie przypomina budowli obronnej. O jego dawnej roli świadczy miejsce usytuowania – wzniesienie górujące nad Starym Miastem.


TRADYCJE SZKOLNICTWA W WIELKOPOLSCE.

U progu renesansu najbardziej znanymi szkołami w Wielkopolsce były szkoły katedralne w Gnieźnie i w Poznaniu. Kształciły one głównie księży. Szczególną wagę przywiązywano do prawa i teologii, następnie filozofii, gramatyki i logiki. Wysoki poziom miały też szkoły kolegialne w Środzie Wielkopolskiej i w Kaliszu oraz szkoły przy zakonach. Wielkopolanie najczęściej studiowali na Akademii Krakowskiej. Tylko w I połowie XV wieku aż piętnastu rektorów tej uczelni pochodziło z Wielkopolski. Poza Uniwersytetem Jagiellońskim Wielkopolanie studiowali w Pradze, Wiedniu, Heidelbergu, Kolonii, Bolonii, Padwie i w Rzymie. Z uczelni włoskich przenikały do Wielkopolski idee renesansu. Pod ich wpływem powstały w Poznaniu Akademia Lubrańskiego (1519r.) i kolegium Jezuickie- najważniejsze w Wielkopolsce w XVI wieku. Pierwsza, założona przez biskupa Jana Lubrańskiego, pełniła rolę szkoły wyższej. Wychowankowie akademii pochodzili ze wszystkich grup społecznych: najbiedniejsi dostawali zasiłek najpilniejsi nagrody.
Jezuici otworzyli swe kolegium w Poznaniu w 1573r. Jego organizatorem i rektorem był tłumacz ,, Pisma Świętego’’ na język polski- ks. Jakub Wujek urodzony w Wągrowcu. W 1611r. Jezuici spowodowali podniesienie kolegium na rangi Uniwersytetu. Na skutek protestu Akademii Krakowskiej papież w 1613r. Unieważnił decyzję jezuitów. Mimo wielu późniejszych starań Poznań nie doczekał się pełnoprawnej uczelni wyższej.
Nauka w szkole była bezpłatna. Dla ubogich uczniów założono specjalną bursę. To powodowało, że np. w 1596r. W kolegium było ponad 800 uczniów.
Wykształcenie praktycznie dawały szkoły elementarne. W Poznaniu główną taką szkołą była szkoła parafialna przy kościele św. Marii Magdaleny. Uczono tam sztuki czytania i pisania w języku polskim i niemieckim, redagowania listów, protokołów i dokumentów, a także nauczano łaciny i rachunków. Dużo mniejsze szanse nauki miały dziewczęta. Uczyły się czytania i pisania w języku polskim, niemieckim i łacińskim oraz umiejętności praktycznych potrzebnych w gospodarstwie domowym

WŚRÓD RENESANSOWYCH ZABYTKÓW WIELKOPOLSKI

Sztuka renesansowa w Wielkopolsce rozwijała się od I połowy XVI wieku, do I połowy XVII wieku. Był to czas w którym chciano dostatnio i wygodnie żyć, cieszyć się życiem. Stąd mniej niż w gotyku kościołów a więcej pałaców, miejskich kamienic i bogatych ratuszów. Budowniczowie zaczęli wzorować się na zabytkach starożytnego Rzymu- przejęli stamtąd półkolisty łuk, kopułę i kolumny.

PORTAL ozdobne obramowanie otworu wejściowego budowli
KOPUŁA zwieńczenie budowli lub sklepienie w kształcie półkola
ATTYKA ozdobne przedłużenie ściany frontowej zasłaniające dach
ARKADY ganek kolumnowy lub filarowy obiegający dziedziniec


Kamienice i pałace renesansowe charakteryzowały się regularnie rozmieszczonymi prostokątnymi oknami. Portal wzorowany był na rzymskim łuku triumfalnym. Zawsze zdobiono go dekoracją rzeźbiarską, choćby najskromniejszą. Ponieważ nie znano numeracji domów, częsta nad portalem umieszczano herby właściciela lub inny znak. Ściany domów tynkowano. Dziedziniec większych pałaców lub zamków obiegały arkadowe krużganki.

Przykłady:
- Portal Pałacu Górków w Poznaniu
- Domki budnicze w Poznaniu
- Dziedziniec Pałacu Górków w Poznaniu

Ludzie renesansu za wszelką cenę chcieli zapewnić sobie pamięć przyszłych pokoleń. Jedną z pierwszych budowli renesansowych w Polsce była (rozebrana w 1778r.) kaplica grobowa Jana Łaskiego w Gnieźnie z lat 1518-1522. Najbogatsi wznosili kaplice dostawiane do istniejących już gotyckich kościołów. Kaplice te, to nieduże budowle na planie kwadratu przykryte kopułą. Na ich wierzchołkach umieszczano zazwyczaj latarnię, czyli małą nadbudówkę z oknami, przez które wpadało do środka światło. Wnętrze ozdabiano bogatą dekoracją rzeźbiarską lub malarską. We wnętrzu znajdowały się renesansowe nagrobki wykonane z piaskowych lub z marmuru.
Przykłady:
- Hieronim Canavesi, nagrobek rodziny Górków w katedrze poznańskiej 1574r.
- Nagrobek Sobockich w Sobocie
- Nagrobek Biskupa Łukasza Kościelnego w katedrze poznańskiej, zapewne 1597-1601

Najważniejszym zabytkiem renesansowym w Wielkopolsce jest ratusz w Poznaniu, wzniesiony pod kierunkiem Włocha Jana Baptysty Quadro z Lugano w latach 1550-1560. W jego wnętrzu znajduje się wspaniała renesansowa Wielka Sień z 1555r. Z bardzo bogatym sklepieniem.

Najważniejsze zabytki renesansowe Wielkopolski:
1. Ratusz i domki budnicze w Poznaniu
2. Kaplica i nagrobki w katedrze Poznania
3. Pałac Górków w Poznaniu
4. Kościół pobernardyński i sarkofagi Opalińskich w Sierakowie.
5. Nagrobki Sobockich w Sobocie
6. Pałac Opalińskich i kaplica w Radlinie
7. Zamek Górków w Szamotułach
8. Kaplice i nagrobki arcybiskupów i kanoników w katedrze w Gnieźnie.
9. nagrobki Górków w Kórniku
10. kaplica Gostomskich w Środzie
11. Obraz Madonny z Dzieciątkiem z kościoła Filipinów w Gostyniu


RATUSZ W POZNANIU

Już na początku XIV wieku na rynku poznańskim stał murowany ratusz. Uległ on częściowemu zniszczeniu w czasie wielkiego pożaru miasta w roku 1536. Rada miejska zleciła przebudowę gmachu włoskiemu architektowi i budowniczemu, który w 1550 roku przybył do Poznania. Jan Baptysta Quadro wzmocnił wieżę, rozbudował ratusz i nadał mu nowy renesansowy styl. Z dawnej budowli zachowały się gotyckie piwnice, sień parteru, trzon wieżo oraz gotyckie żelazne drzwi w przedsionku i Wielkij Sieni. Jednocześnie rada miejska zamówiła zegar ratuszowy z koziołkami. Od XVI wieku wygląd ratusza nie uległ zasadniczym zmianom. Jedynie wieża została przebudowana po zniszczeniach przez huragan. W 1783 roku na szczycie wieży umieszczono orła.

CZY WIESZ ŻE...
Jan Baptysta Quadro przez dziesięć lat sprawował urząd architekta miejskiego, powierzony mu przez radę miasta Poznania. W tym czasie zbudował wieżę obronną przy moście na Wrcie, sukiennice na rynku, kilka kamienic przyrynkowych, dom dla misjonarzy. Pracował poza tym przy budowie zamku biskupiego w Krobi i jednej z kaplic w katedrze poznańskiej.


PLAN ZWIEDZANIA RATUSZA MIASTA POZNANIA

Kup bilet wstępu w SIENI PARTERU
(wstęp w piątki bezpłatny) Mieściła się tu izba straży miejskiej, a za nią był skarbiec miejski

Zwiedzanie zacznij od piwnic – tu poznasz najdawniejszą przeszłość Poznania. Jest tu rzeźba kata z oryginalnego pręgierza oraz model średniowiecznego miasta otoczonego murami obronnymi. w XVII-XVIII wieku było tu więzienie miejskie.

Następny poziom ratusza to sala przyziemna. Polecam Ci obejrzenie monet wybijanych w mennicy miejskiej i królewskiej w Poznaniu W XVIII wieku mieściła się w tej sali winiarnia i piwiarnia z odrębnym wejściem z rynku.

Wąskimi schodkami przejdź do sali parteru. Zgromadzono w niej wyroby rzemieślnicze cechów poznańskich, m.in. piękne skrzynie do przechowywania dokumentów i pieniędzy. Z dawnego wyposażenia ratusza pochodzą tu obecnie: dzwon z brązu i żelazne kute drzwi. Tu było archiwum miejskie.

Klatką schodową wejdź na I piętro do Wielkiej Sali, zwanej też Salą Renesansową. W tej najpiękniejszej sali ratusza spójrz na sklepienie. Odszukaj wizerunki herbów Poznania i Polski. Odbywały się tu uroczyste zebrania władz miasta.

Na I piętrze warto jeszcze obejrzeć Salę Królewską, nazwaną tak ze względu na ozdabiające ją historyczne portrety władców Polski (zaginęły w XIX wieku i obecnie zastąpiono je portretami ze zbioru Muzeum Narodowego). Tu zobaczysz też pierwsze książki drukowane w Poznaniu.
W tej sali obradowała rada miejska.

W Sali Sądowej na I piętrze zobaczysz jedyny w Polsce posąg Stanisława Augusta Poniatowskiego. Został on ufundowany przez radę miejską do odnowionego w końcu XVIII wieku ratusza. Obradował tu sąd miejski.

W salach na II piętra poznasz dzieje Poznania z XIX i z XX wieku. W tej części ratusza organizowane są często wystawy czasowe związane z przeszłością naszego miasta. Były tu izby urzędników miejskich oraz zbrojownia.

Na wieżę zwiedzającym wstęp wzbroniony. Wieża była miejscem obserwacyjnym, tu miał swoją izdebkę trębacz ratuszowy.


POZNAJEMY ZABYTKI WIELKOPOLSKIEGO BAROKU


Barok- to kierunek w kulturze europejskiej oraz nazwa stylu w sztukach plastycznych XVII w i pierwszej połowy XVIII w. Do Polski styl ten został wprowadzony przez:
- zgromadzenia zakonne ( głównie jezuitów)
- rody magnackie
- dwór królewski.
Powstawały wtedy pałace z pięknymi parkami, ratusze, domy mieszkalne
I wspaniałe kościoły wznoszona na planie koła, krzyża greckiego czy elipsy. Często ich centralna część przykrywano kopułą. Nowe budowle były pełne ozdób, złoceń, marmurów, ogromnych kolumn. Rzeźby i ozdoby wykonywano z różnych materiałów: z marmuru, z brązu i ze stiuku.
Stiuk- to materiał powstały z wapna, sproszkowanego marmuru, gipsu i kleju. Polerowany do połysku znakomicie imitowało marmur. Z niego wykonywano wielką liczbę pucołowatych aniołków lub amorków zwanymi puttami oraz inne ozdoby.